چشم امید به‌این سه نفر برای واکسن کرونای ایرانی
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | فقط یک ماه باقی مانده تا محققان ایرانی تست واکسن کرونا روی انسان را شروع کنند. مینو محرز، محقق اصلی این طرح می‌گوید که این واکسن به شکل تزریقی خواهد بود. واکسن‌ها برای اینکه تست انسانی خود را شروع کنند اول باید یک کد اخلاقی بگیرند و این کارآزمایی بالینی، فعلا تنها طرحی است که تا الان کد اخلاق پژوهشی را گرفته است.
محرز به هفت صبح خبر می‌دهد که قرار است این واکسن سه فاز تست انسانی را یکی، یکی پشت‌سر بگذراند. اگرچه هنوز سازمان غذا و دارو مجوز تست انسانی را نداده، اما زمزمه‌هایی وجود دارد که در مرحله اول روی یک گروه ۵۰ نفره مطالعه‌اش را شروع خواهد کرد. بعد اگر همه‌چیز به خوبی پیش برود، فاز دوم و سوم هم ادامه خواهد داشت. محرز پیش‌بینی می‌کند که اگر کارآزمایی بالینی آن مثل کارآزمایی حیوانی آن عارضه ایجاد نکند و ایمن باشد، آن را تا خرداد تولید خواهند کرد.
*** چه افرادی روی واکسن ایرانی مطالعه می‌کنند؟
بر روی این طرح پژوهشی دو پزشک دیگر هم مطالعه می‌کنند که نزدیک ۱۰ ماه گذشته بیشترین برخورد با بیماران مبتلا به کرونا را داشته‌اند: «پیام طبرسی، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و محمدرضا صالحی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران». مینو محرز، محقق اصلی این واکسن هم متخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا بوده است.
او را قبلا به عنوان چهره همیشه همراه بیماران مبتلا به ایدز می‌شناختند؛ آن هم به‌خاطر داروی مکمل «آیمود» که از سوی این محقق ساخته شده و برای بیماران تجویز می‌شد. اما چرا مینو محرز برای این تحقیقات واکسن ایرانی کرونا انتخاب شده است؟ سخنگوی سازمان غذا و دارو دراین‌باره به همشهری‌آنلاین گفته: «دکتر محرز محقق اصلی مطالعات بالینی این واکسن هستند و نظارت دارند. در مرحله بالینی باید محققان بالینی حضور داشته باشند.»
*** ریشه واکسن کرونا و قرص رمدسیویر به کجا می‌رسد؟
این دارو در شفافارمد ساخته خواهد شد؛ کارخانه شفافارمد که تا پیش از این به ساخت آزیترومایسین شهرت داشت، در ساوجبلاغ استان البرز مشغول فعالیت است، اما تحقیقات این واکسن در هلدینگ دارویی برکت انجام شده و ستاد اجرایی فرمان امام هم روی آن سرمایه‌گذاری کرده است. گروه برکت، در زیرمجموعه این ستاد قرص رمدسیویر و فاویپیراویر را هم تولید و همزمان با کشورهای اروپایی با آمریکایی در کشور ما توزیع کرده بود.
البته بعد از بررسی سازمان جهانی بهداشت و بی‌تاثیر بودن این قرص در روند گسترش کرونا، کشورهای اروپایی این دارو را از پروتکل‌های درمانی خارج کردند. اما داروی رمدسیویر از ابتدا یک داروی اختیاری در بیمارستان‌های ما بود و در پروتکل‌ها وارد نشده بود که بخواهد از آن خارج شود.
بااین‌حال کمیته علمی مقابله با کرونا هم دستور ممنوع بودن مصرف آن را برای بیماران صادر نکرد، چراکه معتقد بودند این دارو برای بیماران قبل از اینکه به آی‌سی‌یو برسند، می‌تواند مفید باشد. علاوه‌براین، اواخر آبان خط تولید کیت رپیدتست برای تشخیص سریع بیماری کرونا هم در این ستاد اخیرا افتتاح شده و وزارت بهداشت برای روزانه ۱۰۰ هزار تست کرونا حساب ویژه‌ای روی آن باز کرده است.
*** تکنولوژی واکسن ایرانی چیست؟
به گفته محرز، این واکسن هم مانند واکسن کشورهای دیگر ساخته‌شده از یک ویروس ضعیف‌شده است. «مدرنا و فایزر یک نوآوری در ساخت واکسن داشتند، ولی روسیه، چین و دیگر کشورها از روشی استفاده کردند که ما می‌خواهیم استفاده کنیم.» این توضیحات را مینو محرز می‌دهد و اضافه می‌کند: «واکسن فایزر و مدرنا که اصلا به ما نمی‌رسید، تازه اگر هم می‌رسید، تکنولوژی انتقال آن را نداشتیم و واردات آن اصلا عملی نبود.»
او درباره تکنولوژی به‌کاررفته برای ساخت واکسن ایرانی توضیح می‌دهد: «تکنولوژی‌ای که ما روی آن کار می‌کنیم وارداتی نیست. جوان‌های ما امروز داروهای خوبی می‌سازند و لازم نیست که تکنولوژی این واکسن را هم از بیرون بیاوریم. همین که ویروس را داریم و تکنولوژی را آماده کنیم، کافی است، چراکه برای ساختن واکسن، علم کافی را داریم. اگر خوب پیش برویم، واکسن بیماری‌های دیگری را که نداشتیم هم می‌توانیم بسازیم.» به همین خاطر هم واکسنی که امروز در ایران در حال تولید است و بناست وارد فاز بالینی شود، از نوع ویروس کشته‌شده است؛ یعنی ویروس در کل ژنوم واکسن وجود دارد، ولی این ویروس از بین رفته است.»
*** منتظر واکسن‌های دیگری هم باشیم؟
مینو محرز، خبر دیگری هم دارد. او می‌گوید: «دو واکسن دیگر هم در صف هستند تا کد اخلاقی را بگیرند و تست انسانی را شروع کنند.» علاوه‌برآن قبل از این هم مدارک سازمان جهانی بهداشت نشان داده بود که هشت واکسن ایرانی مراحل تحقیق خود را ثبت کرده‌اند. حتی دو شرکت با همان تکنولوژی کار می‌کنند که امروز فایزر و مدرنا، غول واکسن‌های کرونا در دنیا مشغول کار هستند.
سخنگوی سازمان غذا و دارو هم اخیرا گفته این دو واکسن در مرحله مطالعات آزمایشگاهی هستند و حتی از فایزر و مدرنا هم بهترند. جهانپور این توضیح را درباره این دو واکسن پیشرفته ایرانی داده است: «به نظر می‌آید نمونه‌های آزمایشگاهی تولیدشده نسبت به برخی از آنها مزیت فناوری داشته باشد؛ شرایط نگهداری آنها و زنجیره سردی که لازم دارد نسبت به واکسن‌هایی که تاکنون با این تکنولوژی (mRNA) معرفی شده‌اند، سهل‌تر خواهد بود.»
علاوه‌برآن راه‌های دیگری هم برای تهیه واکسن خواهد بود که وزیر بهداشت چند هفته پیش وعده آن را داده بود. سعید نمکی گفته بود که ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار واکسن کرونا هم از سازمان جهانی بهداشت پیش‌خرید کرده‌اند. ۲۰ میلیون دز هم از شرکت‌های خارجی تهیه می‌کنند. نمکی از ابتدا هم اسم هند را آورده و گفته بود که قرار است از این کشور واکسن کرونا را وارد کند که احتمالا این ۲۰ میلیون دز، مبدأ وارداتی ما برای از راه رسیدن واکسن‌های نجات‌بخش خواهد بود.
