همه دست راست‌های روسای جمهور
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | رئیس‌جمهور دو روز پیش به طور رسمی اولین حکم خود را پس از تشکیل دولت سیزدهم صادر کرد و محمد مخبر به عنوان معاون اول رئیس‌جمهور منصوب شد.موضوعی که از مدت‌ها پیش زمزمه‌های آن شنیده می‌شد و یک ماه و نیم پیش پس از انتشار خبر دیدار مخبر و جهانگیری تقریبا همه مطمئن بودند که معاون اول رئیس‌جمهور جدید چه کسی است. محمد مخبر متولد ۱۳۳۴ در دزفول است.
او در ماه‌های اخیر در کسوت ریاست ستاد اجرایی فرمان امام سرگرم پیشبرد پروژه ساخت واکسن کووبرکت بود. مسئولیتی که از سال ۱۳۸۶ عهده‌دار آن است. قبل‌تر هم او معاون بازرگانی بنیاد مستضعفان و رئیس هیات مدیره بانک سینا بود. معاونت استانداری خوزستان، عضویت در هیات مدیره ایرانسل، مدیریت مخابرات استان خوزستان هم بعضی دیگر از مسئولیت‌های اجرایی او محسوب می‌شود.محمد مخبر خیلی اهل موضع‌گیری سیاسی درباره رویداد‌های جاری کشور نیست و بیشتر به عنوان یک مدیر اجرایی شناخته می‌شود.
احتمالا دوران معاون اولی او به دور از تنش‌های سیاسی سپری خواهد شد.رویکردی مشابه با سه معاون اول بعد از انقلاب. یعنی مرحوم حسن حبیبی،محمدرضا عارف و پرویز داودی.هرچند بدیهی است که سلیقه سیاسی مخبر به اصولگرایان گرایش دارد. در ادامه نگاهی گذرا به کارنامه همه معاونان اول روسای‌جمهور خواهیم داشت. با این توضیح که تا قبل از تغییر قانون اساسی و حذف پست نخست‌وزیری، چیزی به اسم معاون اول رئیس‌جمهور در کشور نداشتیم.
اسحاق جهانگیری / متولد: ۱۳۳۶ در بافت استان کرمان / مدت زمان معاون اولی: ۸ سال
اسحاق جهانگیری کوهشاهی در دو دولت یازدهم و دوازدهم معاون اول رئیس‌جمهور بود. این مسئولیت به او در ۵۶ سالگی واگذار شد و پریروز در ۶۴سالگی جای خود را به محمد مخبر داد. جهانگیری از دانشگاه کرمان مدرک کارشناسی فیزیک گرفته و در رشته مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف در مقطع کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شده و مدرک دکترای خود را هم دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در رشته مدیریت صنعتی دریافت کرده.
او زمانی به مسئولیت معاون اولی رسید که ۸ سال سابقه وزارت در دوره دولت اصلاحات داشت. ۵ سال استاندار اصفهان بود و قبل از آن دو دوره نماینده مجلس بود. جهانگیری به عنوان یک چهره نزدیک به اصلاح‌طلبان در کنار حسن روحانی قرار گرفت و دست‌کم تا سال ۹۷ هم با رئیس‌جمهوری همکاری نزدیکی داشت. در این سال اما شایعه استعفای او مطرح شد که می‌گفتند رهبری با این موضوع مخالفت کرده.
یک‌سال بعد هم بعد از ماجرای افزایش قیمت بنزین گفته شد که در یک جلسه رسمی رئیس‌جمهور به تندی از او انتقاد کرده که چرا در جلساتی به تعبیر روحانی:«با بعضی روشنفکران اصلاح‌طلب» مشغول کار علیه دولت هستند.(این خاطره را چندی پیش غلامرضا تاجگردون که در آن جلسه حضور داشته در یک مصاحبه ویدئویی با جزئیات تعریف کرد) با این همه جهانگیری در آخرین جلسه دولت از روحانی با تعابیر مثبتی تمجید و قدردانی کرد و تا لحظه آخر دولت را ترک نکرد.
محمدرضا رحیمی / متولد: ۱۳۳۳ در قُروه استان کردستان / مدت زمان معاون اولی: ۴ سال
محمدرضا رحیمی معاون اول دولت دوم محمود احمدی‌نژاد بود.او مدتی بعد از حواشی مربوط به برکناری اسفندیار رحیم مشایی از معاون اولی به این مقام رسید. با این حال خود او هم نسبت به اسلاف خود یعنی حبیبی و عارف و داودی حاشیه‌های بیشتری داشت.او در دوران معاون اولی اظهارنظرهای عجیبی داشت از جمله اینکه دلار و یورو را نجس خواند. یا تعبیر اغراق آمیزی درباره احمدی‌نژاد به کار برد که جنجالی شد.ضمن اینکه اتهامات مالی متعددی از سوی فعالان اصلاح‌طلب و اصولگرا به او وارد شده است.
مدت کوتاهی بعد از پایان کار دولت دهم محمدرضا رحیمی به دلیل پرونده‌های بیمه و ارز محاکمه و ۱۵ سال حبس و دو میلیارد و ۸۵۰ میلیون رد مال و یک میلیارد جزای نقدی محکوم شد. بعد البته مجازات حبس او با ۵ سال و ۹۱ روز کاهش پیدا کرد و در بهمن سال ۹۳ برای سپری کردن دوران حبس به زندان اوین منتقل شد. در این فاصله مرخصی‌های محمدرضا رحیمی هم حاشیه‌ساز شده بود و در نهایت او دو روز مانده به نوروز ۹۷ پس از تحمل سه سال و ۳۲ روز حبس، زودتر از موعد از زندان آزاد شد. محمدرضا رحیمی از جمله مدیران جمهوری اسلامی است که تجربه مدیریت در هر سه قوه را دارد.
او بین سال‌های ۷۲ تا ۷۶ استاندار کردستان بود. قبل از آن در سه دوره نماینده مجلس بود. از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ ریاست دیوان محاسبات کشور را برعهده داشت و مدتی هم مشاور رئیس قوه‌قضائیه در دوره آیت الله محمد یزدی بود. محمدرضا رحیمی فارغ‌التحصیل دانشکده حقوق دانشگاه تهران است و مدتی ریاست دانشکده حقوق دانشگاه تهران مرکز را بر عهده داشت. جالب اینکه معاون اول احمدی‌نژاد در هنر خوشنویسی هم دستی بر آتش دارد و در روزهای آخر فعالیت خود در کسوت معاون اول رئیس‌جمهور از بعضی آثار خود رونمایی کرد.
اسفندیار رحیم مشایی / متولد: ۱۳۳۹ در رامسر / مدت زمان معاون اولی: ۳ روز
اسفندیار رحیم مشایی رکورددار کوتاه‌ترین دوره معاونت ریاست‌جمهوری در تاریخ جمهوری اسلامی است. حکم معاونت او فقط سه روز اعتبار داشت.از یکم تا سوم مرداد ۱۳۸۸٫ ماجرای معاون اولی او یکی از بزرگ‌ترین غائله‌های سیاسی دهه ۱۳۸۰ در ایران بود. احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت مصرانه می‌خواست که مشایی معاون اولش باشد اما رهبری با این موضوع مخالفت کرد و این اتفاق منجر به برکناری مشایی شد.
او البته در ادامه برای دو سال سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری و سه سال رئیس دفتر رئیس‌جمهور شد. تا پایان عمر دولت دهم به عنوان مشاور رئیس‌جمهور هم مشغول به کار بود. رحیم‌مشایی در دولت اول احمدی‌نژاد رئیس سازمان گردشگری بود و در دولت دوم حساسیت اصولگرایان روی او زیاد شد. انتصاب او به عنوان معاون رئیس‌جمهور حتی باعث بگومگوی شدید رئیس‌جمهور با چند تن از وزرا هم شد. مشایی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ ثبت‌نام کرد اما صلاحیت او از سوی شورای نگهبان رد شد. در اسفند ۹۶ هم او برای گذراندن شش سال و نیم حبس راهی زندان شد. رحیم مشایی پیش از شروع به کار دولت احمدی‌نژاد سابقه ریاست سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و مدیریت رادیو تهران را در کارنامه داشت. او در رشته مهندسی الکترونیک دانشگاه صنعتی اصفهان تحصیل کرده است.
پرویز داودی / متولد: ۱۳۳۱ در تهران / مدت زمان معاون اولی: ۴ سال
پرویز داودی در دولت اول محمود احمدی‌نژاد معاون اول رئیس‌جمهور بود. او فارغ‌التحصیل دکترای اقتصادی از دانشگاه ایالتی آیووا در آمریکا است. داودی بدون حواشی سیاسی دوران مسئولیت معاون اولی خود را سپری کرد. او پیش از شروع همکاری با محمود احمدی‌نژاد، بین سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ هم معاونت اقتصادی قوه‌قضائیه را برعهده داشت. او در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی هم معاونت اقتصادی وزیر اقتصاد را تجربه کرد.در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد نقش او کمرنگ‌تر از قبل شد و ریاست مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست‌جمهوری به او سپرده شد. با کنار رفتن دولت احمدی‌نژاد داودی از مسئولیت‌های اجرایی مدتی دور شد تا اینکه به عنوان رئیس دفتر مرحوم هاشمی شاهرودی رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.
محمدرضا عارف / متولد: ۱۳۳۰ در یزد / مدت زمان معاون اولی: ۴ سال
وقتی محمدرضا عارف معاون اول دولت دوم سیدمحمد خاتمی شد ۵۰ سال سن داشت. عارف اگرچه خاستگاه اصلاح‌طلبی و مشارکتی داشت اما از همان زمان هم خیلی خودش را وارد مجادله‌های سیاسی نمی‌کرد. او در سال‌های قبل از انقلاب با رتبه دو کشوری در رشته مهندسی برق مشغول تحصیل شد.در مرحله بعد او در دانشگاه‌های آمریکا تا مقطع دکترا ادامه تحصیل داد. در سال‌های بعد از انقلاب هم او سه سال رئیس دانشگاه تهران بود تا در دولت اول اصلاحات به عنوان وزیر پست، تلگراف و تلفن معرفی شد.
بعد به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی رفت و یک‌سال‌ونیم رئیس این سازمان بود. عارف در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ یکی از کاندیداها بود که بعد به نفع حسن روحانی کنار رفت. در این دوران او در اوج مقبولیت و محبوبیت عمومی بود. به همین دلیل در انتخابات مجلس شورای اسلامی سال ۹۴ با بیش از ۱٫۶میلیون رای در تهران به عنوان نفر اول راهی بهارستان شد.عملکرد او در دوران نمایندگی اما خیلی رضایت هوادارانش را جلب نکرد.در عین حال یک مصاحبه ناشیانه از سوی فرزند او استفاده از تعبیر «ژن خوب» اعتبار عارف بین افکار عمومی را کاهش داد.محمدرضا عارف از سال ۱۳۸۱ عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
حسن حبیبی / متولد: ۱۳۱۵ در تهران (درگذشته در بهمن ۱۳۹۱) / مدت زمان معاون اولی: ۱۲ سال
رکورد دار دوران معاون اولی رئیس‌جمهور مرحوم حسن حبیبی است. او از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۰ به مدت ۱۲سال در دو دولت مرحوم هاشمی و دولت اول سید محمد خاتمی معاون اول رئیس‌جمهور بود.او البته با دولت‌های قبل از خود همکاری داشت. در دولت مهندس بازرگان وزیر فرهنگ بود و در دولت میرحسین موسوی وزیر دادگستری.
یکی از نکات جالب در مورد او تغییر مشی سیاسی‌اش بود که ابتدا عضو نهضت آزادی بود و بعد عضو حزب جمهوری اسلامی شد و از سال‌های میانی دهه۷۰ تا زمان فوت هم عضو حزب کارگزاران سازندگی بود. حسن حبیبی در سال‌های قبل از انقلاب در دانشگاه سوربن فرانسه حقوق خوانده بود و بعد از انقلاب یکی از حقوقدانانی بود که در پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش داشت. او به مدت ۱۲ سال عضو شورای نگهبان هم بود. دوران معاون اولی حسن حبیبی مصادف بود با نقطه اوج انتشار مجله گل‌آقا که مرحوم صابری فومنی هم به علت رفاقتی که با حبیبی داشت و احتمالا محدودیت‌های دیگر معمولا کاریکاتور معاون اول رئیس‌جمهور را روی جلد گل آقا می‌برد.
