فتواهای سرنوشتساز؛ از شطرنج تا سلمان رشدی
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | در شهریور ۱۳۶۷ در اولین ماه آتشبس انتشار فتوای آیتالله خمینی درباره موسیقی و شطرنج زلزلهای در عرصه فقاهت به وجود آورد.
* یک: از آنجا که آلات لهو و لعب استفادههای مشروع از قبیل نواختن سرودها را دارد، آیا خرید و فروش آن بیاشکال است؟
بسمه تعالی / خرید و فروش آلات مشترکه به قصد منافع محلله آن اشکال ندارد.
* دو: اگر شطرنج آلات قمار بودن خود را به طور کلی از دست داده باشد و چون امروزه تنها به عنوان یک ورزش فکری از آن استفاده میشود، بازی با آن چه صورتی دارد؟
بسمه تعالی / بر فرض مذکور اگر برد و باختی دربین نباشد اشکال ندارد.
این دو فتوا آن قدر انقلابی بودند که نفسها در قم حبس شده بود. بازتاب این شگفتی درنامه حجتالاسلام قدیری به امام نمود پیدا کرد که در محل فتوای امام شبهه وارد دانسته بود. پاسخ دوباره امام در دوم مهرماه ۱۳۶۷ اما آنقدر کوبنده و صریح بود که دیگر مخالفان را از بحث پشیمان کرد.
در انتهای پاسخ ایشان آمده بود: شما را نصیحت پدرانه میکنم که سعی کنید تنها خدا را در نظر بگیرید و تحت تأثیر مقدس نماها و آخوندهای بیسواد واقع نشوید، چرا که اگر بنا است با اعلام و نشر حکم خدا به مقام و موقعیتمان نزد مقدس نماهای احمق و آخوندهای بیسواد صدمهای بخورد، بگذار هرچه بیشتر بخورد.
در مورد تاثیر این دو فتوا بر جریان زندگی روزمره ایرانیان باید دقیقتر و مفصلتر نوشت. آیتالله خمینی در سال ۱۳۶۴ هم در مواجهه با درخواست فردی به نام فریدون ملک آرا، مجوز تغییر جنسیت افراد طبق توصیه و تشخیص پزشکان را صادر کردند و بخش بزرگی از رنج این قشر را برطرف کردند. از دیگر توصیههای انقلابی امام در مورد سریال پاییز صحرا میشود مثال آورد.
اما بیایید به سال ۱۳۶۷ برگردیم. در زمستان این سال دو فتوای دیگر از آیتالله خمینی به شکل گستردهای بازتاب پیدا کرد. هشتم بهمن سال۶۷ و به مناسبت روز زن، رادیوی جمهوری اسلامی ایران در برنامهای به نام سلام صبحبهخیر در گزارشی از مخاطبینش میپرسد: به نظر شما الگوی امروز زنان ایرانی چه کسی است؟ یکی از مصاحبهشوندگان در کمال تعجب میگوید: « حضرت زهرا (سلامالله علیها) مال ۱۴۰۰ سال پیش است. ما یک الگوی امروزی میخواهیم. الگوی مناسب زنان ایرانی اوشین است!»
بلافاصله آیتالله خمینی نامهای به محمد هاشمی رئیس وقت صداوسیما نوشتند که در بخشی از آن آمده بود:… فردی که این مطلب را پخش کرده است تعزیر و اخراج میگردد و دستاندرکاران آن تعزیر خواهند شد. در صورتی که ثابت شود قصد توهین درکار بوده است، بلاشک فرد توهینکننده محکوم به اعدام است. اگر بار دیگر از این گونه قضایا تکرار گردد، موجب تنبیه و توبیخ و مجازات شدید و جدی مسئولین بالای صدا و سیما خواهد شد.
اما در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ آیتالله خمینی این بار فتوایی صادر کرد که تمام جهان را تحت تاثیر قرار داد. سلمان رشدی نویسنده هندی تبار انگلیسی که اتفاقا در ایران با رمانهای شرم و بچههای نیمه شب چهره سرشناسی محسوب میشد رمانی نوشته بود به نام آیات شیطانی و درآن تعرضات و تحریفاتی به حضرت فاطمه انجام داده بود.
رمانی جنجالی که در استارت تبلیغات و فروش بیشتر قرار داشت که در ۲۵ بهمن ماه سال ۱۳۶۷ فتوای مشهور آیتالله خمینی منتشر شد که در بخشی ازآن آمده بود: به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان میرسانم مؤلف کتاب«آیات شیطانی»که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام میباشند.
از مسلمانان غیور میخواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است انشاءاللّه. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. این ماجرابه پنهان شدن سلمان رشدی و منفصل شدنش از جریان ادبی روز دنیا منجر شد و مجموعهای از تظاهرات در کشورهای مسلمان علیه این کتاب و نویسندهاش.