سریالهایی که بااقتباس از روی رمانها ساخته شدند
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | وقتی نام اقتباس از آثار ادبی به میان میآید ناخودآگاه ذهنمان به سمت فیلمهای سینمایی میرود.شاید به جرات بتوانیم بگوییم مهمترین اقتباس موفق سریالی تا پیش از این به ساخت سریال «داییجان ناپلئون» براساس رمان درخشان ایرج پزشکزاد و «قصههای مجید» کیومرث پوراحمد براساس داستانهای جذاب هوشنگ مرادی کرمانی برمیگشت.گرچه سریالهای اقتباسی دیگری مثل «کوچک جنگلی» و «وارش» بعضا موفقیتهایی به دست آوردند اما سایر اقتباسها شکستخوردهاند. حالا در فصلی جدید از اقتباسهای سریالی قرار گرفتهایم.
«زخم کاری» به کارگردانی محمدحسین مهدویان با اقتباس از روی «بیست زخم کاری» محمود حسینیزاد در همین نقطه شروع به اثر قابل دفاع و پرمخاطب تبدیل شده است. از طرف دیگر محمد کارت، مشغول آمادهسازی سریال «یاغی» براساس رمان «سالتو» نوشته مهدی افروزمنش است. سریال «خون خورده» براساس رمان مهدی یزدانی خرم قرار است بعد از «زخم کاری» توسط محمدحسین مهدویان کلید بخورد و ابراهیم ایرجزاد هم مشغول انتخاب بازیگر برای ساخت «بامداد خمار» برمبنای رمان مشهور فتانهحاج سید جوادی است.گویا این نقطه شروع توجههای ویژه به داستانهای ایرانی است.
*** داییجان ناپلئون / رمان داییجان ناپلئون
چه کسی ساخته: ناصر تقوایی
چه کسی نوشته: ایرج پزشکزاد
ماجرای اقتباس: سریال «داییجان ناپلئون» براساس رمانی به همین نام نوشته ایرج پزشکزاد ساخته شده و ناصر تقوایی سریال «داییجان ناپلئون» را سال ۱۳۵۵ یعنی شش سال بعد از انتشار این کتاب اقتباس کرده است.
اهمیت داستان: «داییجان ناپلئون» هنوز هم جزو چند رمان مطرح و پرفروش ایرانی است و بهعنوان اولین نمونه جدی از رمان طنز ایرانی شناخته میشود. از آن جهت که یکجورهایی زندگی افراد مختلف جامعه با طرز تفکر و سبک زندگی مختلف را دربر میگیرد و با تیپهای شخصیتی مختلف شوخی میکند، اهمیت زیادی دارد. البته برخی معتقدند ایرج پزشکزاد این اثر را با الگوبرداری از داستان «زندگی و عقاید آقای تریسترام شندی» اثر لارنس استرن نوشته اما جز چند ویژگی ساده در شخصیت داییجان، دیگر چنین شباهتی دیده نمیشود.
مشارکت نویسنده: ناصر تقوایی در مصاحبهای گفته برای نوشتن فیلمنامه «داییجان ناپلئون» از پزشکزاد دعوت کرده تا آن را با همکاری هم بنویسند. از او خواسته هر آنچه را حذف کرده یا نتوانسته بنویسد، به تقوایی بگوید اما در هیچ موردی با هم به توافق نرسیدهاند و نهایتا پزشکزاد به تقوایی گفته خودت فیلمنامه را بنویس اما با اینحال بهترین آدرس را از شخصیتهای داستان به او داده است. جالب اینجاست که تقوایی گفته حتی برای نقش اسدالله میرزا هم به پزشکزاد فکر کرده بوده که به جایی نرسیده.
موفقیت اقتباس: «داییجان ناپلئون» یکی از نمونههای موفق اقتباس از یک اثر ادبی است که هیچوقت قدیمی نمیشود و حتی به نظر میرسد به نفع ماندگاری خود رمان هم تمام شده است. داییجان ناپلئون و مشقاسم هنوز هم از ماندگارترین شخصیتهای سریالهای تلویزیونی هستند و طرز تفکر و سبک زندگی و تکیهکلامهای «کار کار انگلیسیهاست» یا «دروغ چرا تا قبر آ آ آ» کماکان در ذهنها مانده و گهگاه در محاوره هم به کار میرود.
*** کوچک جنگلی / رمان مردی از جنگل
چه کسی ساخته: بهروز افخمی
چه کسی نوشته: احمد احرار
ماجرای اقتباس:سریال «کوچک جنگلی» قرار بود اوایل دهه ۶۰ به کارگردانی ناصر تقوایی ساخته شود اما به دلیل طولانی شدن روند تولید و کمبود بودجه در آن دوران، از او گرفته شد و بهروز افخمی آن را ساخت. فیلمنامه «کوچک جنگلی» همان فیلمنامه ناصر تقوایی است که افخمی آن را بازنویسی کرده است. تقوایی فیلمنامه سریالش را با اقتباس از رمان «مردی از جنگل» نوشته احمد احرار نوشته بود اما افخمی معتقد بود این کتاب چندان به تاریخ وفادار نبوده و یک روایت خیالی از جنبش جنگل است و اصلا ارزش و سندیت تاریخی ندارد، فقط بهعنوان پاورقی در یک مجله به چاپ رسیده. خلاصه اینکه افخمی فیلمنامه را با گروهی از فیلمنامهنویسان بازنویسی کرده اما کماکان در تیتراژ «کوچک جنگلی» به اقتباس ناصر تقوایی از رمان «مردی از جنگل» اشاره شده است.
اهمیت داستان: رمان «مردی از جنگل» با اینکه به وقایع قیام جنگل از منظر مختلف پرداخته اما کتاب چندان شناخته شده و اثرگذاری نبوده. احمد احرار علاوه بر منابع تاریخی برجا مانده از قیام جنگل، برای نوشتن رمانش از یادداشتهای پراکنده پژوهندگان تاریخ معاصر ایران و یا خاطراتی که رجال سیاسی و شخصیتهای نظامی به اعتبار تماس و آشنایی با موضوع جنگل در صفحات مطبوعات به رشته تحریر کشیدهاند، استفاده کرده.
مشارکت نویسنده: از آنجایی که فیلمنامه نهایی با تغییرات زیادی نسبت به نسخه اول آماده شده، در این زمینه اطلاعاتی موجود نیست.
موفقیت اقتباس: از آنجایی که بهروز افخمی و بازنویسی فیلمنامه کاملا روی فیلمنامه اقتباس شده از روی «مردی از جنگل» کار کردهاند، نمیتوان درباره اقتباس در نسخه نهایی صحبتی به میان آورد اما «کوچک جنگلی» یکی از سریالهای تاریخی مهم تلویزیون ایران است که در زمان پخش با واکنشهای مثبت زیادی همراه بود.