راز تغییر مسیر ناگهانی دلار بعد از چهار رکوردشکنی
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | قیمت دلار پس از شنبه‌ای طوفانی، دیروز یکشنبه آرام گرفت و عقب نشست. اسکناس آمریکایی حالا به‌جای کانال ۲۹هزار تومان، میانه‌های کانال ۲۸هزار تومان را هدف گرفته و با حرکتی خزنده اما انقباضی قصد دارد جایگاه خودش را تثبیت کند. مشابه این اتفاق در دوره‌های گذشته هم رخ داده بود؛ ششم شهریور وقتی رکورد ۲۸هزار و ۲۵۰تومان ثبت شد مقدمات کار در آخر هفته چیده شد.
رکورد ۲۸هزار و ۴۵۰تومان هشت مهرماه هم در روز پنجشنبه ثبت شده و این مرتبه آخر هم در روز پنجشنبه ۲۰ آبان شاهد ثبت رکورد ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان بودیم. گردو خاک دلار تا روز اول هفته ادامه داشت و دلار در شنبه ۲۲ آبان تمام زور خود را زد. حرکت آونگی قیمت دلار قرار است از اینجا به بعد کند شود و اگر ۲۸ هزار و ۷۲۰ تومان را اوج قیمت در نظر بگیریم پس ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان نقطه‌ای است که دلار برای توقف خود انتخاب خواهد کرد اما از این بعد چه اتفاقاتی در بازار ارز رخ می‌دهد؟
اولین واکنش رئیس‌کل بانک مرکزی به بازار ارز
رئیس‌کل بانک مرکزی دیروز یکشنبه و پس از ثبت چهار رکورد پیاپی اولین واکنش رسمی خود را نشان داد. سایت بانک مرکزی از قول علی صالح‌آبادی می‌نویسد: وضعیت درآمدهای ارزی کشور و ورود ارز حاصل از صادرات به چرخه تجاری کشور نسبت به قبل بهبود پیدا کرده است و اکنون خوشبختانه در حوزه بازار ارز از یک ثبات نسبی برخوردار هستیم.
از برنامه‌های جدی بانک مرکزی بحث برگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی و عرضه آن در سامانه نیماست که در حال انجام است. در هفت ماه و نیم ابتدایی امسال نسبت به کل سال گذشته، عرضه ارز در سامانه نیما بیشتر انجام شده و این موضوع حاکی از آن است که وضعیت درآمدهای ارزی کشور و ورود ارز حاصل از صادرات به چرخه تجاری کشور نسبت به قبل بهبود پیدا کرده است. ورود ارز به کشور یک نقطه مثبت بوده و این سیاست را حتما تداوم خواهیم داد.
مشکلات و موانع یک سری از وجوهی که در خارج از کشور محدودیت استفاده داشت، رفع می‌شود و تاکنون وضعیت خوبی در این زمینه وجود دارد. باز شدن این موضوع هم توانسته به میزان عرضه ارز ما در بازار کمک کند. در بازار متشکل ارزی عرضه و تقاضا به شکل متعادلی وجود دارد و آن را نیز تقویت می‌کنیم و فکر می‌کنم بازار ارز وضعیت متعادلی را در آینده داشته باشد.
پس از قرار گرفتن این موضع‌گیری روی سایت بانک مرکزی، خبری مبنی بر تخصیص یک میلیارد دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی منتشر شد. در خبر تاکید شده این پول از محل منابعی است که به‌تازگی در دسترس بانک مرکزی قرار گرفته. منظورشان همان ۳٫۵ میلیارد دلار منابع مسدود شده ایران در خارج از کشور است که روز پنجشنبه خبر آزادسازی آن منتشر شد.
مقاومت سخت فعالان بازار ارز مقابل کاهش قیمت
شواهد و قرائن نشان می‌دهد معامله‌گران باتجربه بازار امیدی به ادامه روند صعودی قیمت دلار ندارند و تصور می‌کنند دلار در روزهای باقی‌مانده هفته سر به‌راه می‌ماند. از نگاه آنها حالا که قیمت دلار دقیقا به نیمه کانال ۲۸ هزار تومان رسیده و سقف کوتاه‌مدت خودش را لمس کرده، حداقل برای مدتی کوتاه در مسیر نزولی قرار می‌گیرد و دسته‌ای از معامله‌گران در موقعیت فروش قرار می‌گیرند تا دلاری را که مثلا با قیمت ۲۸ هزار و ۳۰۰ تومان خریده بودند، با رقم ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان بفروشند.
وضع برای افرادی که در اواسط اردیبهشت دلار را با قیمت ۲۰ هزار و ۹۰۰ تومان (کف قیمت سال ۱۴۰۰) خریداری کرده‌اند خیلی بهتر خواهد بود چون آنها در بازه‌ای شش ماهه به سود حدود ۲۷ درصدی رسیده‌اند و باید خیلی هم راضی باشند. تنها عاملی که باعث می‌شود فروشندگان دلار تردید کنند، سیگنال‌هایی است که از معاملات پشت‌خطی می‌گیرند. در این بازار هنوز قیمتها پایین نیامده و به‌سختی در حال مقاومت است. مثلا در ساعت ۲۰ شب گذشته در حالی که قیمت دلار در حالت غیررسمی بازار آزاد ۲۸ هزار و ۵۸۰ تومان بود، در معاملات عمده پشت‌خطی پیشنهادهایی در حد ۲۸ هزار و ۶۰۰ تومان مطرح می‌شد.
دلار؛ چشم‌انتظار یک نشانه قدرتمند
کمی بدبینانه به‌نظر می‌رسد اما بعضی‌ها اعتقاد دارند در شرایط کنونی، بازار در صورتی اصلاح قیمت را از سر می‌گیرد که نسبت به وضعیت عرضه دلار و آینده مذاکرات هسته‌ای، اطمینان خاطر بیشتری کسب کند. اکو ایران می‌نویسد: در هفته‌های اخیر بیشتر معامله‌گران به چنین تصوری رسیده‌اند که قرار نیست مذاکرات هسته‌ای هشتم آذرماه به نتیجه خاصی برسد و این موضوع موجب شده تقاضای جدیدی در بازار شکل بگیرد.
در این شرایط، با اینکه سطح عرضه تا اندازه‌ای رشد کرده، ولی به میزانی نبوده است که خریداران را عقب براند. این اتفاق از آن جهت اهمیت دارد که در اواخر هفته گذشته اعلام شد که ایران به حدود ۳٫۵ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده خود دست پیدا کرده است. چنین خبری برای معامله‌گران دو مدل تفسیر دارد؛
در حالت اول، آنها تصور می‌کنند آزادسازی صورت نگرفته و تنها برای مدیریت روانی بازار، چنین خبری منتشر شده است. حالت دوم، یعنی صحت آزادسازی روی دو فرضیه استوار است؛ اول اینکه بازارساز تمایل دارد فعلا قیمت دلار به افزایش قیمت خود ادامه دهد و عرضه ارز را از نرخ‌های بالاتر کلید بزند. حالت دیگر این است که سطح تقاضا به اندازه‌ای بالاست که عرضه ارز به‌تنهایی پاسخگوی آن نیست.
مشخص نیست کدام یک از سناریوهای یاد شده صحت دارد. به همین دلیل معامله‌گران ارزی به متغیرهای محسوس‌تری توجه می‌کنند. به عنوان مثال، افت قیمت دلار در بازار پشت خطی می‌تواند نشانه‌ای دقیق باشد.
آیا افزایش بیشتر قیمت دلار محتمل است؟
اقتصادآنلاین از قول یک فعال بازار ارز می‌نویسد: بازار ارز ظرف چندماه اخیر به شدت نسبت به اخبار برجام واکنش نشان می‌داد، اما از آنجا که در این مدت توافق حاصل نشده، مردم دیگر اعتمادی به وعده‌ها ندارند و دلار هم به حواشی این موضوع واکنش نشان نمی‌دهد.
علاوه بر تعلل طولانی‌مدت طرفین برجام در بازگشت به میز مذاکرات، خبر رشد نقدینگی از دیگر عوامل موثر بر افزایش قیمت دلار است. از آنجا که رشد نقدینگی، بالا رفتن نرخ تورم را به همراه دارد و تورم هم منجر به افزایش قیمت دلار می‌شود، این خبر انتظارات تورمی را بیشتر کرد و منجر به افزایش سرعت دلار در مسیر صعودی شد.
این فعال بازار ارز از جذاب شدن دوباره بازارهای دلار و سکه برای سرمایه‌گذاران خبر داده و میگوید از حدود سه هفته گذشته در نتیجه شرایط موجود، تقاضا برای دلار افزایش پیدا کرده و مردم با کنار گذاشتن احتیاط، به خرید ارز روی آورده‌اند که این عامل هم به رشد بیشتر قیمت دلار دامن زده است. علاوه بر موارد گفته شده، اخیرا حجم خروج سرمایه از کشور برای سرمایه‌گذاری در ترکیه و امارات به شدت رشد کرده که نباید نقش قابل‌توجه این عامل را در روند صعودی بازار ارز نادیده گرفت.
به‌عقیده این کارشناس تحت تاثیر عوامل گفته شده، انتظارات تورمی مردم بالا رفته که اگر مهار نشود، تداوم روند افزایشی دلار را به همراه خواهد داشت. هر چند نباید بازارساز برای کنترل رشد قیمت دلار اقدام به عرضه ارز در بازار کند، چرا که اولا این روش مسکن موقت بوده و دوما عقلانی نیست که منابع ارزی کشور صرف کنترل بازار ارز شود. به همین خاطر بانک‌مرکزی باید محدودیت‌های ارزی را بردارد، اختلاف نرخ ارز بازار متشکل با بازار آزاد را که سفته‌بازی را تشدید کرده کم کند و اجازه دهد قیمت دلار توسط عرضه و تقاضا و به‌صورت واقعی تعیین شود، حتی اگر نرخ آن به ۴۰هزار تومان برسد.
اقدامات احتمالی دولت و پیش‌بینی آینده بازار
امیرحسین نام‌آور کارشناس بازارهای مالی هم در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز میگوید در سال‌های ۸۶ تا ۸۸ کشور حجم بالایی نفت را با قیمت قابل‌توجهی به‌فروش رساند اما این موضوع تاثیر چندانی بر زندگی مردم نگذاشت. در آن دوره تولید ناخالص داخلی افزایش پیدا کرد اما پولی به دست مردم نرسید و سفره مردم کوچک‌تر شد. اکنون هم با آزادسازی دلارهای بلوکه‌شده اتفاقی رخ نمی‌دهد چرا که کشور خرج‌های زیادی دارد و چنین مبالغی دلار را به ۱۵ هزار دلار نمی‌رساند.
در کشوری که همه امورات به نفت بستگی دارد، هر اتفاقی قیمت دلار را تغییر می‌دهد. گاهی پول وجود دارد و دولت‌ها قیمتها را با ارزپاشی کنترل می‌کنند. همین اتفاق در سال‌های ۹۲ تا ۹۶ رخ داد اما در شرایط فعلی، چنین امکانی محدود است. از طرف دیگر گزارش دیوان محاسبات در مورد لایحه بودجه نشان می‌دهد که در پنج ماهه نخست سال جاری، دولت ۱۵۰هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته است.
در حالی که پارسال در کل سال ۱۸۰هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشتیم. به نظر من دولت برای کنترل این وضعیت سه راهکار در اختیار دارد؛ نخست استقراض از بانک مرکزی که امکان آن ضعیف است و دوم جمع‌آوری نقدینگی موجود در جامعه که در قالب افزایش سود بانکی یا فروش اوراق، عملی می‌شود. دولت از این طریق می‌تواند تورم در بازارها از جمله دلار را کنترل کند اما هر دو روش، باعث ریزش بورس خواهد شد.
راهکار سوم حساب کردن روی توقف پرداخت دو هزار هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در کشور است که مقدار آن شش برابر کسری برآورد می‌شود. اگر دولت این یارانه پنهان را دریافت کند نیازی به فروش اوراق نیست و قیمت دلار هم ثابت می‌ماند. اما ممکن است دولت این اقدام را هم انجام ندهد و احتمالا به سمت فروش اوراق و افزایش نرخ سود بانکی برود.
به‌گفته نام‌آور بدون به نتیجه رسیدن مذاکرات و برجام، احتمالا تا پایان سال دلار به ۳۰ تا ۳۱ هزار تومان می‌رسد. قیمت کالاها نیز به تبع آن گران می‌شود اما در صورتی که مذاکرات به نتیجه برسد، که احتمال آن بیشتر است، قیمت به محدوده ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان می‌رسد. دلار در سال آینده نیز احتمالا به اندازه ۵۰ درصد نرخ تورم، رشد می‌کند.
