دوران پساکرونای سینما با کریستوفر نولان
روزنامه هفت صبح، صوفیا نصرالهی| فیلم «انگاشته» مهم‌ترین اتفاق سینمایی سال ۲۰۲۰ از ابتدا تاکنون است. فیلمی که هرچند هنوز در سینماهای آمریکا اکران نشده اما رونق را به گیشه سینماهای انگلستان و سایر نقاط جهان بازگردانده است. انتظار می‌رود پیش‌فروش بلیت‌های «انگاشته»(تنت) رکورد بقیه فیلم‌های کریستوفر نولان را در آمریکا، استرالیا و انگلستان بشکند. در فیلم آخر نولان، رابرت پتینسون و جان دیوید واشنگتن بازی می‌کنند و پخش‌کننده فیلم هم کمپانی برادران وارنر است.
البته که افتتاحیه فیلم «انگاشته» به بزرگی بقیه فیلم‌های نولان نیست چون به‌خصوص در آمریکا هنوز بسیاری از سالن‌های سینما بسته‌اند اما استقبال مردم نشان می‌دهد، این اولین اکران جدی سینماها در دوران پساکروناست. کمپانی برادران وارنر تا همین‌جا هم چندبار اکران فیلم «انگاشته» را به تعویق انداخت، چون برخلاف خیلی از فیلم‌ها که ترجیح دادند در این اوضاع اکران آنلاین را تجربه کنند، کریستوفر نولان فیلم‌هایش را مشخصا برای نمایش روی پرده سینماها می‌سازد.
«انگاشته» درباره یک عملیات جاسوسی پیچیده و نفس‌گیر برای جلوگیری از وقوع جنگ جهانی سوم است در شرایطی که قهرمان ما فقط به یک کلمه مسلح است: انگاشته. گفته می‌شود مفهوم زمان و بازی با زمان همانند سایر آثار این کارگردان نقش کلیدی در پیشبرد قصه دارد. گویا داستان فیلم آنقدر پیچیده است که یکی از خبرنگارانی که فیلم را در پیش‌نمایش دیده بود، اعتقاد داشت باید یکی‌دوبار دیگر فیلم را ببیند تا متوجه داستانش شود.
کریستوفر نولان را دوست داشته باشید یا نه، نمی‌توانید انکار کنید که او یکی از تاثیرگذارترین و مهم‌ترین فیلمسازان هزاره سوم است که طرفداران زیادی هم دارد. با برداشتش از داستان‌های «بتمن» انقلابی در جهان اقتباس‌های کمیک‌بوک به‌پا کرد و با فیلم‌های پیچیده بزرگی مثل «اینسپشن» و «میان‌ستاره‌ای» به‌لحاظ بصری و پیچیدگی‌های داستانی تماشاگران را مرعوب کرد. اکران «انگاشته» بهانه‌ای شد تا سراغ کارنامه کریستوفر نولان برویم.
*** تعقیب / بازیگران:جرمی تئوبالد، الکس هاو / ۱۹۹۸
فیلم داستان یک نویسنده پرتلاش اما بیکار را روایت می‌کند که در خیابان‌های لندن غریبه‌ها را تعقیب می‌کند تا برای اولین رمانش یک ماجرای الهام‌بخش پیدا کند. در یکی از تعقیب‌هایش با مرد جوانی آشنا می‌شود که دزدی می‌کند و از نویسنده جوان می‌خواهد که در دزدی‌ها همراه او شود. بودجه ساخت فیلم فقط شش‌هزار دلار بود و به شیوه سیاهوسفید هم فیلمبرداری شد.
نولان برای روایت داستانش از یک ساختار غیرخطی استفاده کرد. اتفاقی که در فیلم‌های بعدی‌اش هم افتاد. به گفته نولان این شیوه روایت باعث می‌شود که شبیه عدم قطعیتی که در رابطه با کاراکترها در ژانر نوآر داریم، دائم در مورد شخصیت‌ها دوباره فکر کنیم. فیلم نقدهای متوسطی دریافت کرد که البته به‌عنوان یک فیلم اول نشان از ظهور کارگردانی بااستعداد می‌داد. منتقدان معتقد بودند که این فیلمی کوتاه اما تند و تیز است و حتی بازتابی از کارهای کلاسیک هیچکاک اما طبعا لاغرتر از آن‌هاست.
*** ممنتو(یادگاری) /بازیگران: گای پیرس، کاری آن ماس / ۲۰۰۰
جهش کریستوفر نولان با فیلم دومش حیرت‌انگیز بود. از این‌جا به بعد تقریبا همه فیلم‌های نولان در میان ۲۵۰ فیلم برتر imdb قرار گرفتند و خود «ممنتو» رتبه ۵۵ را دارد. فیلمی که نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه را برای کریستوفر و برادرش جاناتان نولان به ارمغان آورد. فیلم با نمایش عکسی پولاروید از جسد یک مرد آغاز می‌شود. بعد فلاش‌بک می‌خورد و قبل از شلیک به سر مرد را می‌بینیم.
از این‌جا به بعد سکانس‌های فیلم بین رنگی و سیاهوسفید در رفت‌و‌آمد است. در سکانس‌های سیاهوسفید لئونارد شلبی را می‌بینیم که بازپرس بیمه است. لئونارد دچار مشکل فراموشی حافظه کوتاه‌مدت است. دو مرد به همسر او حمله می‌کنند و لئونارد یکی از آن‌ها را می‌کشد و دیگری فرار می‌کند. حالا لئونارد دنبال مرد دیگر است.
منتقدان معتقد بودند که نولان خیلی ماهرانه مخاطبش را در میان خرده‌داستان‌ها هدایت می‌کند. ساختار مبدعانه فیلم تحسین بسیاری از تماشاگران و منتقدان را برانگیخت. نولان با این فیلم طرفداران پروپاقرص‌اش را پیدا کرد.
*** بی‌خوابی /بازیگران: آل پاچینو، رابین ویلیامز / ۲۰۰۲
تریلر روانشناختی که با قتل یک نوجوان در یک دهکده کوچک آغاز می‌شود. ویل دورمر، کارآگاه پلیس برای انجام تحقیقات به‌همراه دستیارش دهکده فرستاده می‌شود. الی یکی از پلیس‌های محلی است که ستایشگر شیوه کار دورمر است. در عین حال در لس‌آنجلس تحقیقات داخلی در مورد یکی از پرونده‌های سابق دورمر درحال انجام است. دورمر موفق می‌شود قاتل را به صحنه جنایت بکشاند اما یکی از ماموران پلیس تیر می‌خورد و قاتل در مه ناپدید می‌شود.
در روزهای بعد از آن دورمر دچار مشکل بی‌خوابی می‌شود چون خودش را مسئول مرگ همکارش می‌داند. همزمان قاتل به‌صورت ناشناس شروع به تلفن زدن به دورمر می‌کند. این تنها فیلم کریستوفر نولان بود که فیلمنامه‌اش را خودش ننوشت. رابین ویلیامز نقش شرور قصه را بازی می‌کرد که تصویری متفاوت با چیزی بود که تماشاگران از او انتظار داشتند. منتقدان نیروی محرکه فیلم را بازی فوق‌العاده آل پاچینو می‌دانستند که باعث شده «بی‌خوابی» تبدیل به یک درام روانشناسی هوشمندانه شود.
*** بتمن آغاز می‌کند / بازیگران: کریستین بیل، مایکل کین، کن واتانابه / ۲۰۰۵
برمبنای کاراکتر مشهور دی.سی که باب کین آفریده بود، کریستوفر نولان یک فیلم ابرقهرمانی متفاوت ساخت. بروس وین کودک است که مورد حمله خفاش‌ها قرار می‌گیرد و از آن به بعد ترس از خفاش در او رشد می‌کند. در حدی که وقتی با خانواده‌اش به اپرا رفته و بازیگران ماسک خفاش زده‌اند، از آن‌ها می‌خواهد بیرون بروند. بیرون اپرا چند آدمکش منتظرند تا پدر و مادر بروس را به قتل برسانند. آلفرد خدمتکار خانوادگی بروس را بزرگ می‌کند.
۱۴سال بعد شهر گاتهام را ظلم و فساد فراگرفته است. یکی از دوستان بروس به او می‌گوید که قدرت واقعی از ترسیدن ناشی می‌شود و درنتیجه بروس شروع به فرا گرفتن تعلیمات مبارزه می‌کند. فیلم در افتتاحیه‌اش ۴۸میلیون دلار فروخت و یکی از اولین بلاک‌باسترهایی بود که چنین موفقیت عظیمی را در گیشه رقم زد. منتقدان معتقد بودند که این فیلم «بتمن» جهان تاریکی دارد اما به‌جز آن سرگرم‌کننده و هوشمندانه هم هست و یک نقطه‌عطف در فیلم‌های ابرقهرمانی به‌شمار می‌رود.
*** پرستیژ /بازیگران: کریستین بیل، اسکارلت جوهانسون، هیو جکمن /۲۰۰۶
داستان این فیلم اسرارآمیز سال ۱۸۹۰ در لندن اتفاق می‌افتد. رابرت انگیر و آلفرد بوردن به‌عنوان دستیاران یک شعبده‌باز کار می‌کنند. جان کاتر مهندسی که طراحی صحنه کارهای شعبده را برعهده دارد، الهام‌بخش و استاد آن‌هاست. در طول حقه تانکر آب، جولیا همسر انگیر نمی‌تواند خودش را نجات بدهد و غرق می‌شود. انگیر که با مرگ همسرش نابود شده، آلفرد را مسئول این اتفاق می‌داند. دو مرد که تبدیل به دشمن هم شده‌اند، جداگانه حرفه شعبده‌بازی را ادامه می‌دهند.
در برخوردی که دارند، آلفرد دست به کشتن انگیر می‌زند و در زندان خاطرات او را می‌خواند که به زمان همکاری‌شان باهم و بعد کارهایی که علیه هم کرده‌اند، اشاره دارد اما داستان این دو نفر هنوز تمام نشده است. منتقدان می‌گفتند که داستان پرپیچ و خم «پرستیژ» دائما مخاطبش را به چالش می‌کشد. کلودیا پیگ نوشته بود که این یکی از نوآورانه‌ترین و پیچیده‌ترین فیلم‌های یک دهه گذشته است که تبدیل به یک فیلم هنری می‌شود.
*** شوالیه تاریکی / بازیگران: کریستین بیل، هیث لجر / ۲۰۰۸
فیلمی که کاراکتر شریری خلق کرد که تبدیل به یک اسطوره شد. نه فقط جوکر فیلم «شوالیه تاریکی» بدمنی چندوجهی و عمیق بود که مرگ تراژیک بازیگر آن یعنی هیث لجر هم ابعادی حماسی‌تر به ماجرا بخشید. فیلم با دستبرد از بانک گاتهام آغاز می‌شود.
دزدها همدیگر را سر سهم می‌کشند تا اینکه فقط جوکر از بین‌شان باقی می‌ماند. جوکر به خلافکاران پیشنهاد می‌دهد که بتمن را بکشند، آن‌ها مخالفت می‌کنند و جوکر هرج و مرجی در گاتهام به‌پا می‌کند و می‌گوید تا بتمن هویت اصلی‌اش را فاش نکند، به کشتار مردم ادامه می‌دهد. درنهایت بتمن و جوکر با هم روبه‌رو می‌شوند اما پای خیلی از نزدیکان بتمن هم وسط است.
فیلم رتبه چهارم را در میان ۲۵۰فیلم برتر imdb دارد و نامزد هشت‌جایزه اسکار شد که در نهایت یک جایزه فنی و یک جایزه برای هیث لجر در نقش جوکر را به خانه برد. منتقدان آن را یکی از بهترین فیلم‌های ابرقهرمانی تاریخ سینما و یکی از بهترین فیلم‌های هزاره سوم می‌دانند. فیلمی که به گفته راجر ایبرت، مخاطب را تسخیر می‌کند و از ریشه‌هایش خیز برمی‌دارد و تبدیل به یک تراژدی عظیم می‌شود. فیلمی سیاه و فراموش‌نشدنی.
*** اینسپشن /بازیگران: لئوناردو دی‌کاپریو، ماریون کوتیار، جوزف گوردون‌لویت / ۲۰۱۰
سیزدهمین فیلم برگزیده کاربران imdb و برنده چهارجایزه اسکار در زمینه‌های فنی و نامزد اسکار بهترین فیلم. کاب و آرتور، استخراج‌کننده خواب و رویاهای مردم هستند. آن‌ها وقتی مردم خوابند، به لایه‌های خوابشان نفوذ می‌کنند و اسرار کلیدی‌شان را می‌زدند. سایتو یک سرمایه‌گذار ژاپنی است که آن‌ها یک‌بار به خوابش دستبرد زده‌اند.
او آن‌ها را استخدام می‌کند تا کار دشوارتری انجام بدهند. کاب و آرتور باید این‌بار یک فکر را در ذهن رقیب سایتو جای بدهند. فیلم یکی از آن بلاک‌باسترهای نایاب تابستانی بود که در عین سرگرم‌کننده بودن ساختار، روایت مبتکرانه‌ای داشت. منتقدان آن را به یک بازی شطرنج نبوغ‌آمیز تشبیه کردند و معتقد بودند فیلم به‌لحاظ بصری و احساسی کامل‌ترین اثر نولان تا آن تاریخ است.
*** شوالیه تاریکی برمی‌خیزد / بازیگران: کریستین بیل، تام هاردی، آن هاتاوی، ماریون کوتیار /۲۰۱۲
هفتادویکمین فیلم برتر imdb آخرین قسمت از سه‌گانه «بتمن» کریستوفر نولان است. هشت‌سال از وقایع قسمت قبلی گذشته و بتمن هم در این مدت ناپدید شده است. بروس وین در خانه‌اش منزوی شده. بدمن این قسمت بین است که شرکت وین را ورشکسته می‌کند.
بین می‌خواهد راه راس‌الغول را ادامه بدهد. تعریف کردن خلاصه داستان «شوالیه تاریکی برمی‌خیزد» بدون دانستن جزئیات قسمت قبلی تقریبا غیرممکن است با این‌حال به‌عنوان یک اکشن مجزا می‌توانید از آن لذت ببرید. در نیمه‌شب اکران فیلم به یکی از سالن‌های سینمای آمریکا حمله شد. با وجود همه حاشیه‌ها فیلم موفق شد نظر مثبت منتقدان را جلب کند. آن‌ها از تماشای اثر جاه‌طلبانه کریستوفر نولان لذت بردند. فیلمی که بهترین پایان‌بندی برای سه‌گانه نولان بود.
*** میان‌ستاره‌ای /بازیگران: ماتیو مک‌کاناهی، جسیکا چستین، آن هاتاوی / ۲۰۱۴
این فیلم که مدت زمانی نزدیک به سه‌ساعت دارد، عظیم‌ترین پروژه نولان تا امروز است که به‌لحاظ بصری شگفت‌انگیز به‌نظر می‌رسد، هرچند به‌لحاظ علمی ایراداتی به آن می‌گیرند. فیلم در رده سی‌ام بهترین فیلم‌های imdb قرار دارد. کوپر خلبان پیشین ناساست که حالا کار کشاورزی می‌کند و کنار پدر و دختر و پسرش زندگی می‌کند.
به‌خصوص دخترش به او خیلی وابسته است. تغییرات جوی ناگهانی باعث طوفان و گرد و خاک می‌شود و ناسا از کوپر می‌خواهد که به یک ماموریت به مقصد یک سیاهچاله برود. ماموریت خطرناکی که به اندازه چند ۱۰سال روی زمین طول می‌کشد. فیلمی که هرچند فیلمنامه‌اش علائم مبهمی داشت اما به‌لحاظ بصری یک دستاورد بود و به‌لحاظ روایت هم تفکر‌برانگیز از کار درآمد.
*** دانکرک / بازیگران: مارک رایلنس، هری استایلز / ۲۰۱۷
فیلمی که نامزد اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم شد و البته درنهایت فقط اسکارهای فنی را به خانه برد. خیلی‌ها معتقدند این غیرنولانی‌ترین فیلم کریستوفر نولان است. درامی جنگی برمبنای یک واقعه جنگ جهانی دوم که در آن متفقین باید خلیج دانکرک را پیش از حمله آلمان‌ها تخلیه کنند. داستان فیلم در زمین و آسمان و دریا می‌گذرد.
تقریبا هیچ قهرمانی در فیلم وجود ندارد و همه در لانگ‌شات هستند. فیلمنامه، کارگردانی، موسیقی متن و فیلمبرداری فیلم به‌شدت مورد تحسین منتقدان واقع شد. بعضی‌ها معتقد بودند که به‌رغم اینکه فیلم بعضی از مولفه‌هایی روایی نولان را ندارد، بهترین فیلم نولان است. فیلم مخاطبش را با آشوب و وحشت احاطه می‌کند و تاثیر عمیقی به‌جا می‌گذارد.
*** انگاشته / بازیگران: جورج دیوید واشنگتن، رابرت پتینسون / ۲۰۲۰
و بالاخره فیلم آخر نولان که نقطه عطفی در تاریخ سینما شد. بعد از طولانی‌ترین مدت بسته شدن سینماها بر اثر پاندمی کرونا این اکشن علمی-تخیلی دو‌ساعت‌و‌نیمه درهای سینماها را باز کرد. درمجموع منتقدان از جلوه‌های بصری فیلم و کارگردانی آن ابراز رضایت کرده‌اند اما فیلمنامه آن را چندان قوی نمی‌دانند. به‌نظر می‌رسد هرچند «انگاشته» مهم‌ترین فیلم سال ۲۰۲۰ تا به امروز است اما نمی‌شود آن را در ردیف بهترین کارهای نولان قرار داد.
