‌از گلادیاتور تا بلیدرانر؛ کارگردانی که بلد است غافلگیرتان کند

روزنامه هفت صبح، صوفیا نصرالهی | خانواده‌ی عجیب و غریبی هستند. دو برادر تونی اسکات و ریدلی اسکات متولد انگلستان که اولی برای ساختن فیلم‌های اکشنی مثل «تاپ گان» و «دشمن ملت» شهرت پیدا کرد اما وقتی متوجه شد که به سرطان مبتلا شده بعد از مدتی جنگیدن با این بیماری خودکشی کرد. کارگردانی که به گفته‌ منتقدان دوربینش آتشین مزاج و عصبی بود و به همین دلیل اکشن‌هایش نفس‌گیر از کار درمی‌آمدند. از آن طرف ریدلی اسکات کارش را در اواخر دهه‌ ۷۰ با کارگردان فیلم «دوئلیست‌ها» شروع کرد.

فیلمی که اقتباسی از داستان کوتاهی اثر جوزف کنراد بود و به ماجرای دوئل‌های دو افسر ارتش ناپلئون به دلایل ظاهرا بی‌اهمیت در دوره‌های مختلف می‌پردازد. فیلم همان سال نامزد دریافت نخل طلای کن شد و در نهایت جایزه‌ بهترین فیلم اول را به دست آورد. فیلمی با اشاره‌های درست تاریخی که روایتش در طول ۱۶ سال اتفاق می‌افتاد. فیلم به دلیل توجه ویژه‌اش به جزئیات تاریخی تحسین‌های زیادی کسب کرد.
در نتیجه‌ موفقیت فیلم تاریخی «دوئلیست‌ها» انتخاب بعدی‌اش خیلی عجیب بود. کارگردانی فیلم علمی-تخیلی «بیگانه» که مایه‌های ترسناک هم داشت. این فیلم به‌رغم سبک کاملا متفاوتش با اثر قبلی اسکات باز هم به موفقیت فوق‌العاده‌ای دست پیدا کرد.

از توالی همین دو فیلم موفق و متنوع می‌شود به قدرت کارگردانی اسکات پی برد. او در هر ژانری قادر است فیلم بسازد و تماشاگرش را مجذوب کند.آخرین فیلم اسکات که چند روز دیگر اکران جهانی‌اش آغاز می‌شود از کتاب «آخرین دوئل» نوشته‌ اریک جاگر اقتباس شده است و داستان واقعی یک دوئل در قرن ۱۴ میلادی بین یک شوالیه فرانسوی و اربابی را روایت می‌کند که در آن شوالیه، ارباب را به تجاوز به همسرش متهم می‌کند.

فیلم در جشنواره‌ ونیز نقدهای متوسطی دریافت کرد. منتقدان گاردین به خصوص نقدهای تندی روی فیلم نوشتند و معتقد بودند که بازی فوق‌العاده‌ بازیگران هم نمی‌تواند درام حماسی قرون وسطایی اسکات را نجات بدهد. آن‌ها مشکل اصلی را اتفاقات داستان می‌دانند که غیرقابل باور و سطحی هستند و البته اینکه برخی مفاهیم الصاق شده به فیلم به آن دوره‌ تاریخی نمی‌خورد.
به هر حال ریدلی اسکات کارگردانی است که دیدن هر فیلمی از او دریچه‌ای به جهانی جدید است.این فهرستی از بهترین فیلم‌های ریدلی اسکات است که اگر می‌خواهید با جهان متنوع او آشنا شوید باید ببینید. این بهترین‌ها را امتیاز منتقدان در متاکریتیک تعیین کرده است.

بیگانه
بازیگران: سیگورنی ویور، جان هرت / امتیاز متاکریتیک: ۸۹ از ۱۰۰ / محصول ۱۹۷۹
دن اوبانان از روی داستانی که خودش به همراه رونالد شوست نوشته بودند، فیلمنامه‌ ترسناک علمی-تخیلی «بیگانه» را ساخت که ریدلی اسکات کارگردانی‌اش کرد. دنباله‌هایی که روی این فیلم ساخته شدند آن‌قدر در جنگ‌های میان انسان‌ها و موجودات فراطبیعی مرگبار آزادانه عمل کردند که خیلی آسان ممکن است سادگی دلچسب فیلم اولیه را فراموش کنید. فیلمی که برای مقابله با انسان‌ها فقط به یک موجود بیگانه نیاز داشت. فیلم قطعا در فهرست اولیه‌ بهترین فیلم ترسناک‌های تاریخ قرار می‌گیرد. فیلمی که به شدت وام‌دار «۲۰۰۱: اودیسه فضایی» استنلی کوبریک است.

به خصوص آن حس انزوا و تک‌افتادگی طعنه‌آمیزی که موقع گیرافتادن در بی‌نهایت به وجود می‌آید و در هر دو فیلم خیلی خوب تصویر شده است. بازی سیگورنی ویویور در نقش الن ریپلی، مامور پلیسی که خودش را در مقابل تهدیدها حفظ می‌کند، تصویری ماندگار از تدبیر و قدرت است. اما علاوه بر آن ریپلی زن قوانین و مقررات است و باید تصمیمات سختی بگیرد که نیاز به دستوراتی صحیح دارد. اگر تصمیمش مبنی بر اجازه‌ ورود ندادن به مبتلایان توسط زیردستانش زیرپا گذاشته نمی‌شد، «بیگانه» اصلا نمی‌توانست به سفینه راه پیدا کند. فیلم کابوسی نیرومند است از اینکه مواجهه با موجودات فراطبیعی چگونه می‌تواند باشد.

تلما و لوئیز
بازیگران: سوزان ساراندون، جینا دیویس، هاروی کایتل / امتیاز متاکریتیک: ۸۸ از ۱۰۰ / محصول ۱۹۹۱
گاهی اوقات پیش می‌آید که بزرگی سبک کارگردانی اسکات در مقایسه با صمیمیت فیلمنامه‌ کالی خوری درباره‌ زنانی که از زندگی خودشان فرار کرده‌اند، نامتناسب به نظر می‌رسد اما هر چه فیلم «تلما و لوئیز» خودش را در فرهنگ عامه جا انداخت، مقیاس فیلم درست و متناسب به نظر رسید. برخی سکانس‌هایی که اسکات کارگردانی کرده به طرز بدیعانه‌ای مهم و تاریخی شده‌اند. فیلم‌های جاده‌ای آمریکا اکثرا از مناظر و نماهای وسترن و آزادی که در آن فیلم‌ها به نمایش گذاشته می‌شد، بهره می‌برند اما قدرت منحصربه‌فردی در تصویر دو زن که به جاده می‌زنند وجود دارد.

اول این فرار آن‌ها برای کشف امکانات و احتمالاتی که پیش‌تر در زندگی‌شان نداشتند اما بعدتر برای فرار از قانون و البته دنیای مردان می‌شود. دنیای مردانه‌ای که می‌خواهد روی آن‌ها توافق پیدا کند. جینا دیویس و سوزان ساراندون شیمی استثنایی در نقش‌های اول فیلم دارند. شخصیت‌هایی که از روی تیزهوشی جوری نوشته‌ شده‌اند که تضادهای تند و تیزی با هم دارند اما مشخص می‌شود که تمایلات و خواسته‌های شبیه یکدیگر هم دارند تا از زندگی معمولی و کسل‌کننده‌شان بگریزند. با درنظر گرفتن پایان نمادین فیلم جای تعجب ندارد که به‌رغم اینکه سفر این دو نفر چطور به پایان می‌رسد «تلما و لوئیز» سنگ محک فمینیستی برای دوستی و کشف خود به شمار می‌رود.

بلیدرانر
بازیگران: هریسون فورد، شان یانگ / امتیاز متاکریتیک: ۸۴ از ۱۰۰ / محصول ۱۹۸۲
هیچ اغراقی وجود ندارد وقتی می‌گوییم که تاثیر فیلم «بلیدرانر» روی نسخه‌های آینده‌ فیلم‌های دیستوپیایی (ضدآرمانشهری) بسیار زیاد بوده است. تازه اگر تاثیرش روی نئونوآرها با صحنه‌هایی از شهر و باران و سایه‌ها را نادیده بگیریم. نمای افتتاحیه‌ لس‌آنجلس سال ۲۰۱۹ را تصویر می‌کند. اما این لس‌آنجلس شهری است که ما آن را نمی‌شناسیم. شهری که توسط تکنولوژی (ماشین‌های پرنده!) کاملا چهره‌اش تغییر کرده است. صدای راوی که روی صحنه‌ها می‌آید و توسط استودیو تحمیل شده بود البته اشتباه است. اما به‌رغم همه‌ حاشیه‌هایی که پشت صحنه‌ فیلم «بلیدرانر» وجود داشت بیشتر عناصر این فیلم درست کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.

در زمان پخش فیلم منتقدان و تماشاگران تقریبا برخورد سردی نسبت‌به آن داشتند. اما نسخه‌ کارگردان که تمرکز قوی‌تری روی ریک دکارد (قهرمان فیلم با بازی هریسون فورد) داشت توجه‌ها را جلب کرد. دکارد مأموریت دارد آدم‌مصنوعی‌‌ها (رپلیکانت‌ها) را که حضورشان بر کره‌ زمین ممنوع است، از بین ببرد. همه چیز طبق معمول پیش ‌می‌رود تا اینکه چند آدم‌مصنوعی متواری مخفیانه تلاش می‌‌کنند تا به شرکت سازنده‌ آن‌‌ها نفوذ کنند.این سوال که آیا خود دکارد آدم است یا رپلیکانت واحد فلسفی خودش را درباره‌ طبیعت انسان می‌طلبد اما به هر حال فیلم اسکات به آینده‌ای اشاره دارد که همه‌ ما آن‌قدر به تکنولوژی وابسته شده‌ایم که جواب دادن به چنین سوالی چندان اهمیتی هم ندارد.

مریخی
بازیگران: مت دیمون، جسیکا چستین / امتیاز متاکریتیک: ۸۰ از ۱۰۰ / محصول ۲۰۱۵
فیلم‌ها معمولا از ویژگی‌های مبنی بر عزم و اراده‌ قوی و تمایل برای زنده ماندن قصه می‌سازند اما «مریخی» که اقتباسی از رمان اندی ویر است قدم بهتری برمی‌دارد و به اهمیت دانش و سختگیری و دقت خرمندانه برای رسیدن به چیزهای غیرمحتمل می‌پردازد. وقتی مارک واتنی (با بازی مت دیمون) به تصور اینکه مرده روی سیاره‌ مریخ رها می‌شود باید راه‌هایی کشف کند تا زندگی‌اش را روی یک سیاره‌ غیرمسکون ادامه دهد در حالی که امید کمرنگی وجود دارد که در نهایت نجات پیدا کند. فیلم مشابهت‌هایی با «بیگانه» دارد. اینکه نجات‌دهنده خیلی ساده از یک کاراکتر تنها نشات می‌گیرد که شکست اجتناب‌ناپذیری را که به نظر همه قطعی است، نمی‌پذیرد. تماشای فیلمی که راه‌حل علمی را به عنوان حلال مشکلات اعلام می‌کند دلچسب است. بسیاری از دانشمندان مریخی را از نظر علمی دقیق‌ترین فیلمی می‌دانند که درباره‌ فضا و مریخ ساخته شده ‌است. مریخی در مراسم اسکار نامزد بهتری فیلم و شش نامزدی در زمینه‌های دیگر شد.

دوئلیست‌ها
بازیگران: کیت کارادین، هاروی کایتل / امتیاز متاکریتیک: ۷۰ از ۱۰۰ / محصول ۱۹۷۷
اسکات گفته که برای فیلم اول درخشانش از فیلم «بری لیندون» استنلی کوبریک الهام گرفت که دو سال پیش‌تر از آن ساخته شده بود. اما آن ویژگی ابزورد که در تعارض‌های فیلم در جریان است بیشتر به فیلم‌های ضدجنگ کوبریک شباهت دارد. کیت کارادین و هاروی کایتل نقش سربازان فرانسوی در ارتش ناپلئون را بازی می‌کنند که کینه‌ طولانی مدت آن‌ها که تقریبا به مدت یک دهه طول کشیده اغلب باعث می‌شود که با یکدیگر با شمشیر، نیزه و گاهی هم اسلحه دوئل کنند. تسلط استادانه‌ اسکات به ژانر و زیبایی‌های طبیعی فیلم از همان ابتدا مشخص هستند. اسکات با زیرکی قوانین درگیری را دست می‌اندازد که هر بار کارادین به کایتل توفق پیدا می‌کند یا ناپلئون آن‌ها را به جنگ می‌فرستد این دوئل‌ها متوقف می‌شوند. در طول زمان حس رقابت بین این دو نفر چنان زندگی‌شان را تغذیه می‌کند که سازش غیرممکن به نظر می‌رسد. این الگوی ظریفی است که نشان می‌دهد چطور کشورها به دام جنگ می‌افتند.

آخرین دوئل
بازیگران: مت دیمون، آدام درایور، جودی کومر / امتیاز متاکریتیک: ۶۸ از ۱۰۰ / محصول ۲۰۲۱
این فیلم اقتباسی از کتاب «آخرین دوئل: داستان واقعی جرم، رسوایی، محاکمه به وسیله مبارزه در قرون وسطی فرانسه» نوشته‌ اریک یاگر است و داستان آن درباره‌ پادشاهی ا‌ست که تصمیم می‌گیرد با یک دوئل به اختلافی بزرگ پایان دهد. فیلمنامه‌ «آخرین دوئل» را مت دیمون، بن افلک و نیکول هولوفسنر نوشته‌اند و بعد از مدت‌ها دوباره دیمون و افلک در نوشتن فیلمنامه با یکدیگر همکاری کرده‌اند. فیلم تلاش زیادی می‌کند که به ماجرای جنبش‌های اجتماعی روز مثل metoo و ضدتبعیض جنسیتی اشاره کند. «آخرین دوئل» داستان قهرمانی و شجاعت یک زن در میدان نبرد است. فیلمی که شما را ملزم می‌کند در نقش پررنگ مردها در نبردها تردید کنید و مردسالاری و افتخارات مردانه را زیر سوال ببرید.

گلادیاتور
بازیگران: راسل کرو، واکین فینیکس / امتیاز متاکریتیک: ۶۷ از ۱۰۰ / محصول ۲۰۰۰
ماکسیموس (راسل کرو) بعد از اینکه به‌عنوان ژنرال، روم را در مقابل بربرها به پیروزی می‌رساند از سمت پادشاه دعوت می‌شود و به او پیشنهاد می‌شود تا بعد از مرگ زمام امپراطوری را در دست بگیرد اما کومودوس (واکین فینیکس) با به قتل رساندن پدر خودش زمام امور را به‌دست می‌گیرد و دستور قتل ماکسیموس را هم می‌دهد. اما ماکسیموس می‌‌گریزد. به بردگی گرفته ‌می‌‌شود و در نهایت در نبردی گلادیاتوری روبه‌روی کومودوس می‌ایستد. «گلادیاتور» توانست در دوازده رشته نامزدی جوایز آکادمی را به دست ‌آورد و اسکات برای دومین بار نامزد رشته‌ بهترین کارگردان شود. به علاوه فیلم در پنج رشته از جمله بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد برای کرو اسکار را به خانه برد. شخصیت‌‌های به یادماندنی، بازی‌های قدرتمند و موسیقی حماسی همه و همه دست‌به‌دست هم می‌دهند تا یکی از بهترین فیلم‌های اسکات تولید شود.