از ترکیه تا تهران چه برسر گورخرها آمد؟
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | همین سه سال پیش پنج گورخر در مسیر حمل و نقلشان به پارک ملی گرمسار به شکلی فجیع کشته شدند و حالا مرگ یک گورخر دیگر این بار در صفادشت کرج نشان می‌دهد در زمینه حمل و نقل گورخر کشور ضعیفی هستیم!داستان اینگونه است: یکی از سه گورخری که هفته پیش به ایران آمد دیروز تلف شد.
این گورخر نر کجا جانش را از دست داد؟ در داخل خودروی انتقال حیوان، در مسیر مرز بازرگان به ایران. آنها سه گورخر بودند که باید از هلند در مسیر بلغارستان به ترکیه و سپس به صفادشت در ایران می‌رسیدند. چهارم اردیبهشت از بلغارستان به سمت ترکیه در خودروهای مخصوص ارسال شدند. اول، دو روز در راه بودند تا به گمرک ترکیه رسیدند.«ترکیه سه ساعته آنها را مرخص کرد تا وارد ایران شوند ولی وقتی به گمرک بازرگان رسیدند، بین شش تا ۹ روز طول کشید که مرخص شوند.»
این را کرمی، رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش استان تهران به هفت‌صبح می‌گوید. او اینطور توضیح می‌دهد: «این حیوان‌ها دست آخر روز یازدهم اردیبهشت از گمرک ترخیص شدند و به سمت صفادشت حرکت کردند. دوازدهم اردیبهشت، هر سه خودرو به باغ‌وحش رسیدند. ولی وقتی مسئول باغ‌وحش در خودروی گورخر نر را باز کرد، متوجه تلف شدن این حیوان شد. بلافاصله با کارشناسان ما در شهرستان و دامپزشکی تماس گرفتند و ما را در جریان مرگ این حیوان قرار دادند.»
*** از ترکیه تا تهران چه گذشت؟
قبل از مرگ گورخر نر، مدیر باغ‌وحش فیلمی از این سه حیوان منتشر کرد. علیرضا شرفی در این ویدئو گورخرها را نشان می‌دهد و به نظر نمی‌رسد که حال آنها نامساعد باشد. این پست اینستاگرامی ششم اردیبهشت، یعنی زمانی که این گورخرها تازه پای‌شان به ایران رسیده، منتشر شده است. این نشان می‌دهد هر اتفاقی که افتاده، احتمالا مربوط به روزهای بعد از ششم اردیبهشت و در مرز بازرگان بوده است. شرفی در این پست که قبل از مرگ حیوان نوشته شود، ضمن گلایه‌هایی که از افراد نامشخصی داشته، اینطور گفته است:
« بعد از مراحل گمرکی این حیوانات قرار است به تهران و باغ صفادشت منتقل شوند و ۲۱ روز قرنطینه بمانند. سپس به کنار زرافه‌ها منتقل خواهند شد.» با این حال گورخر نر مرد و دیگر نقشه جفت‌گیری که برای این حیوان‌ها کشیده شده بود، نقش برآب شد. از نوشته‌های شرفی اینطور به نظر می‌رسد که او تا امروز دو بار از آفریقا خرید کرده که با مشکلات انتقال حیوان مواجه شده بود. مبلغ مورد نیاز این گورخرها هم یک‌سال قبل پرداخت شده بود.
آنطور که اداره محیط‌زیست تهران به هفت‌صبح توضیح داده:«روزی که گورخرها به مرز بازرگان می‌رسند، مدیر باغ‌وحش در مرز حاضر می‌شود. با وجود تلاش او برای اینکه این حیوانات زودتر ترخیص شوند، این اتفاق تا حداقل شش روز عقب می‌افتد.» کرمی حتی اینطور می‌گوید که گمرک حاضر نشده در ازای دریافت چک، سفته یا سند به شکل موقت حیوانات را ترخیص کند تا گورخرها کمتر اذیت شوند.
*** آزار و اذیت حیوان در مرز ایران-ترکیه
از نحوه انتقال این سه گورخر همچنین کلیپی هم در ایران منتشر شده است.در ویدئو اینطور به نظر می‌رسد که پای چپ حیوان شکسته و شدت شکستگی چنان زیاد است که امکان خروج از جوی آب را ندارد. مسئول محیط‌زیست استان تهران درباره آن فیلم اینطور توضیح می‌دهد: «این ویدئو در مرز بازرگان ضبط شده است. کسی که داخل آن ویدئو از مردم خواهش می‌کند که خودروی‌شان را جابه‌جا کنند، مسئول باغ‌وحش است.
به گفته ایشان، حیوانات در گمرک ایران بسیار اذیت شدند. مردم مدام دستان‌شان را داخل قفس آنها می‌کردند، در قفس را باز کرده بودند و حیوان بیرون آمده بود و به آنها غذا می‌دادند. برای همین اگر حیوان بیماری هم داشته ممکن است بر اثر استرسی که داخل باکس متحمل شده، جانش را از دست داده باشد.» به گفته این مسئول سازمان محیط زیست تهران، تیم باغ‌وحش در مدت معطلی مرز بازرگان، حتی امکان اینکه چند متر از باکس‌های حیوان‌ها فاصله بگیرند هم نداشتند. به این علت که مردمی که مشتاق حضور گورخرها بودند، مدام آنها را مورد آزار و اذیت قرار می‌دادند.
*** کلاف پیچیده مرگ گورخرها
دست آخر دامپزشکان روز پیش نمونه‌های لازم را از گورخر تلف شده گرفتند و به دامپزشکی استان تهران فرستادند تا به این سوال جواب دهد که چه چیزی این گورخر نر را از پا درآورد؟ کرمی، رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش استان تهران می‌گوید احتمالات زیادی برای مرگ این حیوان وجود داشته ولی تا پایان بررسی دامپزشکی نظر قطعی نمی‌دهد. به عقیده او «استرس انتقال و بیماری زمینه‌ای از جمله احتمالاتی هستند که ممکن است منجر به مرگ حیوان شده باشد.
برای ما مهم است که علت مرگ را پیدا کنیم ولی این منوط به بررسی سازمان دامپزشکی، نمونه‌برداری و کشت از سوی آنهاست.» سازمان محیط‌زیست تهران این موضوع را رد نمی‌کند که نحوه نگهداری این حیوانات در گمرک منجر به مرگ آنها شده باشد ولی تایید هم نمی‌کند که مرگ در گمرک رخ داده باشد.
کرمی در این باره می‌گوید:« یکی از نکاتی که باید در نگهداری از حیوانات همواره مدنظر قرار گیرد، این است که حیوانات باید در محل مناسبی نگهداری شده و در شرایط مساعدی، تحت نظر دامپزشک، تیمار شوند.» او احتمال بیماری قبل از انتقال به ایران را هم رد می‌کند و توضیح می‌دهد: «سازمان دامپزشکی کشورهای مبدأ و مقصد سلامت این سه رأس گورخر نر آفریقایی را تأیید کرده‌اند، بنابراین این احتمال بسیار بعید به نظر می‌رسد.»
*** گورخرها کجا رفتند؟
گور خر نر که تلف شد اما گورخرهای ماده کجا هستند؟ به گفته یک مسئول سازمان محیط زیست تهران دو گورخر دیگر هم هنوز در صفادشت نگهداری می‌شوند. بر اساس آخرین گزارشی که روز دوازدهم اردیبهشت کارشناس سازمان محیط‌زیست تهران نوشته، دو گور خر ماده سالم و در حال غذا‌رسانی بوده‌اند ولی آنطور که مدیر این مرکز گفته آنها هم وضعیت خوبی ندارند. اداره محیط‌زیست استان تهران قرار است به زودی در روزهای آینده بازدیدی از دو گورخر ماده که به همراه گورخر نر به کشور منتقل شده‌اند، داشته باشد تا وضعیت سلامت آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد.
*** واکنش تند مدیر باغ‌وحش: خودم پولش را دادم
ماجراهای این گورخرها، شریفی مدیر باغ‌وحش را به واکنش واداشت. او بعد از انتشار این خبر دو استوری هم منتشر کرد که البته حاوی کلمات توهین‌آمیزی بود. او یک جورهایی گفته بود که پول حیوانات را خودش داده و مرگ آنها هم به کسی مربوط نیست. شریفی در واکنش به این حادثه اینطور نوشت:«شما پول‌شون‌رو ندادید یا از مال بیت‌المال نخریدم که حرف مفت چهار تا آشغال‌رو بشنوم.» سپس یکی‌یکی اسکرین‌شات از منتقدان خود منتشر و آنها را تهدید کرد که علیه‌شان در دادگاه شکایت خواهد کرد.
او در استوری بعدی که فقط چند ساعت در صفحه اینستاگرامش وجود داشت، اینطور نوشت: «یه تعداد بی‌شعور احمق همچنان خودشون دارند … انگار پول خرید گورخرها رو اونها دادن. عزیزم خودتو … . من خریدم واسه شما بی‌لیاقت‌ها. یک مشت ….جوگیر. کدوم گوری بودید یک سال قبل که پولش پرداخت شد؟ کل زندگی جد و آبادتون پول این حیوناست. کمتر … . اگر قراره چیزی مهم باشه، طبیعت کشورمون هست که دارید نابودش می‌کنید.»
*** حیوانات وارداتی کجای گمرک نگهداری می‌شوند؟
اینطور که از اظهارات محیط‌زیست تهران و مدیر باغ‌وحش صفادشت برمی‌آید، شرایط نامناسب نگهداری این حیوانات در گمرک ایران احتمالا منجر به مرگ این گورخر شده است. به گفته کرمی، مدیرکل محیط‌زیست تهران، حیوانات در بازرگان هیچ فضای مجزایی برای نگهداری و رهاسازی ندارند.
او می‌گوید: «حیوانات را در خودروهای مخصوص و باکس‌هایی به اندازه و قد و هیکل خودشان منتقل می‌کنند. قاعدتا در فضای مرز جایی برای رهاسازی آنها وجود نداشته است. به همین دلیل است که باید در مرزها حیوانات را زودتر ترخیص کنند تا به جانشان آسیب نزنند. حیوان بار زنده است. شبیه گندم نیست که وقتی در مرز دپو می‌شود، آسیبی نبیند. آنها به تمهیداتی برای نگهداری از حیوانات نیاز دارند.»
با این حال همانطور که گفتیم این اولین گورخرهایی نبودند که در ایران جانشان را از دست دادند. سال ۱۳۹۷ هم قرار بود ۱۰ گورخر از منطقه توران شاهرود به پارک ملی کویر گرمسار بروند که در میان راه پنج راس از آنها تلف شد. سازمان محیط‌زیست ناآشنایی کارکنان خود به روش انتقال حیوانات و بی‌تجربگی آنان را عامل مرگ گورهای ایرانی اعلام کرد.
