۵۰خاطره از تاریخ فوتبال ایران؛ سه قطبی جنجالی تهران
روزنامه هفت صبح، تیمور مستور | دهه چهل امجدیه به پاتوق جوان‌های ایرانی بدل شده بود. به‌خصوص برای مسابقات قهرمانی باشگاه‌های تهران که هرساله کلی شور و التهاب با خودش می‌آورد و کم‌کم تعداد تیم‌ها زیاد شده بود و به ده، دوازده تیم رسیده بود. دارایی به‌عنوان تیم نزدیک به حکومت و شاهین و تاج به‌عنوان تیم‌های بخش خصوصی سه قطبی جنجالی فوتبال ایران را شکل داده بودند. گاه تا ۲۰هزار تماشاگر برای دیدن بازی‌های این سه‌گانه به امجدیه می‌رفتند.
دارایی را فارغ‌التحصیلان مدرسه دارایی تهران و بچه‌محل‌های خیابان شکوفه و دولاب تشکیل می‌دادند. در بین تاج و شاهین، تاج به‌خاطر پرویز خسروانی نزدیکی بیشتری به حکومت داشت و شاهین هم نماینده طبقه تحصیلکرده و دانشجویان بود. هرچند در اواخر دهه سی با آمدن چند چهره خوزستانی به شاهین، کمی بافت تیم تغییر کرد و مسائل مالی هم برای شاهینی‌ها مطرح شده بود.
دارایی در شروع دهه چهل به غلامحسین نوریان و ناصر نوآموز وعبدالله ساعدی و عزیز اصلی می‌نازید و نوستاره جوانشان جلال طالبی. شاهین بهترین خط حمله را داشت و مثلث شیرزادگان و دهداری و بهزادی و البته چهره‌هایی مثل حسین کلانی و حمید جاسمیان و ناظم گنجاپور و حمید برمکی هم در شاهین حضور داشتند. تاج هم پرستاره بود. کهنه‌کارهایی مثل پرویز کوزه‌کنانی و عارف قلی‌زاده و بیوک جدیکار و ستاره‌هایی مثل حسن حبیبی و کامبیز جمالی و حسین کمایی و جوانانی مثل علی جباری و کرم نیرلو و بعد هم رضا عادلخانی.
این سه قطبی در اوایل دهه چهل با ریاست فدراسیون حسینعلی سرودی هم همزمان شد که نه از شاهین خوشش می‌آمد و رقابت و کینه‌ای قدیمی هم با خسروانی داشت. شعارهای طعنه‌دار تماشاگران شاهین در بازی شاهین و دارایی در سال ۴۲ هم عداوت فدراسیون را تشدید کرده بود. همه این مسائل موجب شده بود که برخلاف تصورات، شاهین و تاج به‌رغم داشتن دودهه رقابت سنگین، حالا در برابر موج تیم‌های دولتی و به‌خصوص دارایی و کینه‌های سرودی، به‌نوعی متحد هم محسوب شوند. دهه سی قهرمانی بین تاج و شاهین تقسیم شده بود. اما دهه چهل و با آمدن سرودی داستان عوض شده بود. از ابتدای دهه چهل شروع می‌کنیم:
لیگ سال ۱۳۴۰ با برتری بی‌چون و چرای دارایی تیم نورچشمی فدراسیون تمام شده بود که البته تیم بسیار خوبی هم بود. شاهین دوم شد و تاج به مقام سوم رسید. در پاییز و زمستان ۴۱ دوره بعدی شروع شد و تاج با تکیه بر مدافعان بی‌نظیرش مثل قلی‌زاده و حسن حبیبی و حشمت مهاجرانی، توانست قهرمان بشود و شاهین باز هم دوم شد. دربی تهران بین شاهین و تاج به یک جنجال حقیقی بدل شد و با حکم داور بازی ۵ بر صفر به‌نفع تاج پایان یافت. سال ۴۲ تحت تاثیر بازی‌های انتخابی المپیک، بازی‌های باشگاه‌های تهران برگزار نشد اما در جام حذفی شاهین قهرمان شد.
در سال ۴۳ اوضاع از سال قبل هم بدتر بود. حضور تیم ملی در مسابقات المپیک و محرومیت بازیکنان شاهین جو غیردوستانه وحشتناکی را بر فوتبال ایران حاکم ساخته بود. به‌خصوص بین دو تیم شاهین و دارایی. فدراسیون به شکل واضحی به سمت دارایی جهت‌گیری کرده بود. این‌بار بازی‌ها نیمه‌کاره رها شد.
در وقفه دو ساله باشگاه‌های تهران، تاج ستاره‌های قدیمی خود را از دست داد. طیورچی و عارف قلی‌زاده و کوزه‌کنانی و بیوک جدیکار بازنشسته شدند یا به‌ندرت در زمین حاضر می‌شدند. حسن حبیبی و حشمت مهاجرانی هم به اجبار راهی تیم پاس شدند که به‌تازگی تاسیس شده بود. با این تفاسیر بازی‌های سال ۱۳۴۴ برای فدراسیون گران درآمد. در این فصل شاهین در اوج قدرت و محبوبیت ظاهر شد، هرچند دربی مشهور تهران را به تازه‌نفس‌های تاج با نتیجه سه بر یک واگذار کرد. آنها یازده برد و تنها یک باخت داشتند.
یک تسلط خیره‌کننده. شاهینی‌ها به‌خصوص دو تیم دولتی و ارتشی دارایی و پاس را با نتایج خیره‌کننده چهار بر یک و چهار بر صفر در هم کوبیدند. دارایی و پاس دوم و سوم شدند. یک سال پس از آن محرومیت تاریخی شاهینی‌ها و از دست دادن حمید شیرزادگان و بعد ترانسفر شدن محراب شاهرخی و عود کردن بیماری کلیوی پرویز دهداری، این موفقیت برای اهالی فدراسیون فوتبال غیرقابل تحمل و غیر‌منتظره بود. در تهران مردم عادی عاشقانه از شاهین حرف می‌زدند و ستاره‌هایی مثل همایون بهزادی و حسین کلانی را ستایش می‌کردند.
در این مسابقات تهرانجوان دست‌پرورده‌های حسین فکری و تیم تازه‌نفس عقاب بالاتر از تاج تضعیف شده چهارم و پنجم شدند و تاج ششم شد. فصل ۱۳۴۵ یکی از پرشورترین فصول باشگاهی تهران بود و شش تیم برای قهرمانی تا هفته آخر می‌جنگیدند.تاج و شاهین و دارایی و پاس و عقاب و تهرانجوان. در مسابقاتی به‌غایت زیبا این پاس بود که با شکست دادن تاج در آخرین دقایق بازی در آخرین هفته قهرمان شد. اگر بازی مساوی تمام می‌شد دارایی قهرمان می‌شد اما دقیقه ۸۷ بیاتی دروازه‌بان ملی‌پوش تاج توپ را اشتباهی برای اصغر شرفی مهاجم پاس فرستاد و در یک رفت و برگشت بایگان گل قهرمانی پاس را به‌ثمر رساند.
در مسابقه‌ای که هنوز خیلی‌ها آن را نوعی تبانی از سوی دروازه‌بان تاج قلمداد می‌کنند. به‌هرحال پاس با تکیه بر حسن حبیبی و رنجبر و مهاجرانی و اصغر شرفی و همایون شاهرخی و محمود یاوری قهرمان تهران شد و پس از بیش از یک دهه تیمی به‌جز تاج و دارایی و شاهین به قهرمانی تهران دست یافت.
دارایی دوم و عقاب و شاهین و تاج سوم تا پنجم شدند. تیم دوست‌داشتنی این مسابقات کیان بود که قلیچ‌خانی ملی‌پوش، امیرآصفی پرتجربه و علی پروین جویای نام را همزمان در ترکیب داشت و در انتها نهم شد. در قسمت بعدی داستان جنجال‌های بزرگ سال ۱۳۴۶ را برایتان شرح خواهم داد.
