۱۰برنامه پرطرفدار ایرانی که کپیکاری شده‌اند
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | کپی کردن از روی دست برنامه‌های خارجی همیشه باب بوده اما صحبت‌های هفته گذشته مهران مدیری در ابتدای اولین قسمت مسابقه «دورهمی»، این مسئله را وارد مرحله جدیدی کرده است. مدیری صراحتا گفت که جزء به جزء مسابقه‌اش، کپی شده و مهم این است که خیلی خوب آن را کپی کرده‌اند. لحن پرافتخار مدیری در کپی تمیز یک برنامه خارجی، با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد.
خیلی‌ها معتقد بودند وقتی یکی از مهمترین چهره‌های تلویزیونی با این صراحت از اهمیت کپیکاری صحبت به میان می‌آورد دیگر چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم برنامه‌های دست اول در تلویزیون ببینیم! از ابتدای دهه ۹۰ برنامه‌های مهم و پرمخاطب زیادی با کپی‌برداری از روی نسخه اصلی ساخته شده‌اند. بعضی‌ها حتی در دکور هم کمترین خلاقیتی نداشته‌اند و در بعضی دیگر سبک و سیاق اجرا هم مشابه نسخه اصلی بوده است. هفت صبح در این پرونده، چگونگی کپیکاری در ۱۰برنامه مهم را بررسی می‌کند.
* یک: مسابقه دورهمی / شبکه نسیم
مهران مدیری در فصل پنجم دورهمی به جای حرکت در مسیر همیشگی، از برند این برنامه برای یک مسابقه جدید استفاده کرده است. اولین قسمت «دورهمی» جمعه ۲۱ خرداد روی آنتن رفت و خود مدیری اعلام کرد آن را مو به مو از روی یک مسابقه خارجی (سامورایی ذهنی) کپی برداری کرده است.
* شباهت ساختار: بخش اول مسابقه دورهمی یک مسابقه ساده اطلاعات عمومی ساده است که پیش‌تر نمونه‌اش را زیاد سراغ داشته‌ایم. مرحله دوم که ربات نامیده می‌شود از روی مسابقه «سامورایی ذهنی» (Mental Samurai) شبکه FOX ساخته شده. «سامورایی ذهنی» از سال ۲۰۱۹ آغاز شده و هدفش محک زدن توانایی و قدرت‌های ذهن مثل حافظه، قدرت حل مسئله و دانش شرکت کنندگان است. سرعت عمل در آن مسابقه بالاتر است و مجری برخلاف مدیری مکث طولانی روی سوال‌ها ندارد. نکته دیگر اینکه سوال‌ها هم در «سامورایی ذهنی» تنوع بیشتری دارند.
* شباهت دکور: دکور «دورهمی» در فصل جدید درست شبیه دکور «سامورایی ذهنی» است. رباتی طراحی شده است که شرکت کننده را مدام می‌چرخاند و مقابل صفحه‌ای که قرار است سوال روی آن درج شود می‌ایستد. شرکت کننده بعد از مطرح شدن سوال، بیست ثانیه فرصت دارد پاسخ دهد و منتظر رفتن به سمت سوال بعدی باشد. رنگ و نور داخل استودیو، محل استقرار مجری و تماشاچیان، طراحی جزء به جزء بخش‌های ربات، چگونگی چرخش آن و حرکت به سوی سوال‌ها و … همگی درست مشابه «سامورایی ذهنی» است و فقط بخش‌ها به زبان فارسی نوشته شده.
* شباهت اجرا: سبک و سیاق اجرای مهران مدیری مثل همیشه است. البته سعی کرده یک مقدار جدی‌تر از همیشه برخورد کند و برخلاف همیشه به شرکت‌کننده‌هایی که پاسخ درست را نمی‌دانند طعنه نزند و با آنها شوخی نکند. سرعت عمل مدیری به‌خصوص در بخش ربات چندان زیاد نیست و حتی بعضی وقت‌ها توضیحاتش درباره سایر گزینه‌ها یا مسئله مطرح شده در سوال به قدری طولانی است که هیجان مسابقه از دست می‌رود. به طور کلی با وجود اینکه همه چیز برای یک اجرای هیجان انگیز آماده است اما به نظر می‌رسد مدیری تمایلی به اجرای یک مسابقه هیجانی ندارد.
* واکنش عوامل: مدیری درست در نقطه شروع مسابقه صراحتا گفت که برنامه را کپی کرده‌اند. توضیح داد:«هر برنامه‌ای مثل تاک شو، مسابقه و غیره یک نمونه اصلی دارد، بقیه کپی‌اند. یعنی یک کشوری اصل می‌‌سازد بقیه از آن کپی میکنند. این برنامه هم کپی است. جزء به جزء آن کپی است. سعی کرده‌ایم خیلی خوب کپی کنیم، کپی درجه یک داشته باشیم، این مهم است و کپی هم باید درجه یک باشد.»
* دو: سیم آخر / شبکه سه
مسابقه «سیم آخر» با اجرای رضا رشیدپور از آبان سال گذشته روی آنتن رفت. بعد از چند قسمت، اعلام شد که این مسابقه با الگوبرداری از روی مسابقه‌ای به‌نام «بوم» (Boom) تولید شده. مسابقه‌ای که سال ۲۰۱۴ از کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل پخش می‌شد.
* شباهت ساختار:«سیم آخر» از همه جهات مشابه با مسابقه «بوم» است. در سیم آخر هم مثل بوم، سه نفر وارد استودیو می‌شوند و ابتدا با مجری گپ می‌زنند. بعد سر میزهایی که برایشان در نظر گرفته شده، می‌ایستند. هر بار یک نفر از آنها درحالیکه عینک بزرگی روی چشم دارد و سیم‌چینی به دست گرفته، مقابل بمب قرار می‌گیرد. شرکت‌کننده بعد از شنیدن سوال، باید یکی‌یکی سیم‌های رنگی پاسخ‌های اشتباه را قطع کند و نهایتا یک سیم باقی بماند که پاسخ درست است. اگر سیم پاسخ درست را قطع کند بمب منفجر می‌شود و سرتا پای شرکت‌کننده رنگی می‌شود.
* شباهت دکور: رنگ دکور «بوم» آبی تیره با رگه‌های بنفش است و «سیم آخر» با اینکه در طرح تفاوت‌هایی دارد اما به همین رنگ‌ها پایبند مانده است. میزی که برای شرکت‌کننده‌ها در نظر گرفته شده، درست مثل مسابقه «بوم»، سمت راست دکور قرار دارد. دکور به‌طور کلی حالت گرد دارد و در نقطه وسط، جا برای بیرون آمدن بمبی سیاه رنگ در نظر گرفته شده. بعد از اعلام سوال، بمب بیرون می‌آید و شرکت‌کننده باید سیم‌هایی رنگی را قطع کند. گرافیک طراحی سوال‌ها و جایگاه شرکت‌کننده در مراحل مختلف هم بی‌شباهت به «بوم» نیست.
* شباهت اجرا:«بوم» مسابقه‌ای پرتحرک و شاد است و مجری آن هم تمام مدت با هیجان اجرا می‌کند. «سیم آخر» توسط رضا رشیدپور اجرا می‌شود؛ مجری شناخته‌‌شده‌ای که هم سبک اجرایش و هم شیوه تعاملش با شرکت‌کننده‌ها منحصر به خودش است. با این حال رشیدپور هم سعی کرده به شیوه مسابقه «بوم»، آن را به‌خصوص در جایی که قرار است سیم آخر بریده شود، پرهیجان اجرا کند. گرچه به دلیل مقتضیات رسانه ملی و از آنجایی که مجری اجازه شوخی با شرکت‌کننده‌های خانم را ندارد، امکان چندانی برای ایجاد این هیجان برایش فراهم نیست.
* واکنش عوامل: رشیدپور بعد از انتشار خبر کپی‌برداری «سیم آخر» از روی «بوم»، در قسمت بعدی مسابقه، جواب منتقدانش را داد و گفت آنهایی که آن حرف‌ها را چسباندند به برنامه، اطلاعات‌شان ناقص بوده و همین چند ساعت پیش، حتی پرسش‌ها را هم از آن‌ور آورده‌اند. سه، چهار نفر با عینک آفتابی و کیف سامسونت سوال‌ها را آوردند و گفتند واو به واو همین‌ها را می‌خوانی و… این واکنش با اعتراض‌های زیادی همراه شد.
* سه: زوجی نو / شبکه سه
برنامه «زوجی نو» با اجرای باربد بابایی از آبان سال ۱۳۹۹ روی آنتن شبکه سه رفته.این برنامه درباره رفتارشناسی زوج‌های جوان در مدیریت اتفاق‌های زندگی است و با الگوبرداری از برنامه خارجی family feud ساخته شده.
* شباهت ساختار:برنامه «زوجی نو» به طور کامل از روی family feud کپی‌برداری نشده. اگر قسمت‌های مختلف برنامه را تماشا کنید حتما به این نتیجه می‌رسید که برخی آیتم‌ها را پیش‌تر در برنامه‌های دیگری دیده‌اید. مثلا بخش‌هایی مثل تشخیص غذای همسر،تشخیص ضرب‌المثل با هدفون روی گوش و … آیتم‌های تکراری هستند که بارها تجربه شده‌اند.آنچه در «زوجی نو» جدید به نظر می‌رسد سرعت عمل در تشکرها و پاسخ دادن به سوالاتی است که روی صفحه قرار می‌گیرد که همین بخش‌ها نقطه اشتراکش با family feud است.
*شباهت دکور: دکور «زوجی نو» به طور کلی شباهت چندانی با family feud ندارد اما طراحی میزی که زوج‌ها سر آن می‌ایستند و از هم تشکر میکنند درست مشابه میزی است که در family feud شاهدش هستیم.در «زوجی نو» شرکت‌کننده‌ها محل خاصی برای استقرار ندارند و فقط کنار هم می‌ایستند اما در family feud میزهایی برای آنها هم طراحی شده است. رنگ‌ها و نورهای به کار گرفته شده در family feud به نسبت «زوجی نو» شادترند و به طور کلی فضای شادی در آن برنامه حاکم است که نمی‌توانیم در «زوجی نو» شاهدش باشیم.
* شباهت اجرا: family feud توسط استیو هاروی، مجری و بازیگر مشهور آمریکایی اجرا می‌شود. او سبک و سیاق خاص خودش را در اجرا دارد و به خاطر همین سبک هم بسیار مورد توجه قرار گرفته است. باربد بابایی تلاشی نمی‌کند که برنامه را مثل هاروی پیش ببرد و از امضای این مجری مشهور استفاده کند. بابایی در «زوجی نو» مثل همیشه اجرا می‌کند و هیجان کاذب وارد برنامه نمی‌کند. او با وجود اینکه شخصیتی شوخ‌طبع دارد اما برنامه را آرام پیش می‌برد و به همین دلیل هم «زوجی نو» برخلاف family feud ، ریتم تندی ندارد.
* واکنش عوامل: حامد خانی، تهیه‌کننده برنامه در واکنش به اظهارنظرها درباره کپی بودن «زوجی نو» از روی برنامه « family feud» گفت:«کپی کردن برنامه یک بحث رایج است و برنامه‌های دیگر هم برداشت‌هایی از کشورهای دیگر داشته و بومی و ایرانیزه شده‌اند. برای شروع کار چند آیتم را از برنامه‌ای خارجی الگوبرداری کردیم ولی از قسمت بیستم آیتم‌های جدید خودمان را اضافه می‌کنیم و تکراری‌ها را حذف خواهیم کرد.»
