پشت‌پرده سازمان غذا و دارو؛ یک وزارت بهداشت کوچک
روزنامه هفت صبح | سازمان غذا و دارو از چند جهت یکی از جنجالی‌ترین و پر خبرترین سازمان‌های دولتی در ایران است. چه زمانی که یکی از معاونت‌های وزارت بهداشت بود چه زمانی که در دولت دهم تبدیل به یک سازمان مستقل شد اما رئیس آن به عنوان معاون وزیر بهداشت در چارت وزارتخانه حضور داشت. همیشه خبرهایی در مورد تخلفات دارویی، قیمت و کمبود داروها و البته سلامت مواد غذایی شنیده می‌شود و یک شایعه کوچک می‌تواند برای مدت زیادی این سازمان را به دردسر بیندازد.
از طرفی خیلیها توقع دارند که سازمان غذا و دارو مسئولیت سازمان استاندارد و حتی سازمان مبارزه با قاچاق کالا را هم انجام بدهد به این صورت که اگر خوراکی از استانداردهای لازم برخوردار نبود این سازمان باید به رسانه‌ها و افکار عمومی جواب بدهد و در مورد حضور فلان خوراکی و داروی قاچاق در بازار غذا و دارو هم باید پاسخگو باشد در حالی که نه تنها اختیارات این سازمان‌ها را ندارد بلکه اصلا یک نهاد اجرایی نیست بلکه بیشتر حاکمیتی است و در حوزه تصمیم گیری فعال است.
این عوامل در کنار چهره‌هایی که طی سال‌های گذشته به این سازمان رفت و آمد کرده‌اند کاری کرده که اغلب اسمش را بشنویم، حتی در دولت سیزدهم هم سازمان غذا و دارو یکی از اولین سازمان‌هایی است که درگیر حاشیه شده. به همین بهانه حاشیه‌های چند سال اخیر آن را با هم مرور می‌کنیم.
تعارض منافع آقای رئیس
خیلیها فکر می‌کردند رسول دیناروند که از مدیران دولت اول احمدی‌نژاد بوده و بعد رئیس سازمان غذا و داروی دولت روحانی شد با شروع به کار دولت سیزدهم سر جای خودش بماند اما این اتفاق نیفتاد و خبر خداحافظی او همراه شد با معرفی بهرام دارایی برای این سمت اما این خبر از طرف روابط عمومی وزارت بهداشت تکذیب شد.
بعضی‌ها علت این تکذیب را تمایل وزیر بهداشت به انتصاب چهره‌ای غیر داروساز می‌دانستند تا شائبه تضاد منافع پیش نیاید، اصلا یکی از اصلی‌ترین حاشیه‌هایی که همیشه دور و بر سازمان غذا و دارو وجود دارد این بوده که رئیسش در فلان شرکت دارویی سهام دارد یا عضو هیات مدیره شرکت داروسازی دیگری است، از قضا رسانه‌ها به محض شنیده شدن اسم بهرام دارایی یادآوری کردند که او در سه شرکت دارویی عضو هیات مدیره یا سهام دار است.
جالب اینکه یکی از این شرکت‌ها البرزدارو بود که زیرمجموعه هلدینگ دارویی برکت قرار داشت و مهمتر اینکه دارایی معاون هلدینگ دارویی برکت هم بود. به این ترتیب قرار شد که به دارایی زمان داده شود که بین این فعالیت‌های اقتصادی و قبول مسئولیت سازمان غذا و دارو یکی را انتخاب کند برای همین هم وقتی خبر رسید که حکم او به عنوان رئیس این سازمان صادر شده، رسانه‌ها سراغش رفتند تا ببینند با بقیه مسئولیت‌هایش چه کرد.
او به صدا و سیما در یک گفت‌و‌گوی کوتاه اعلام کرد که قبل از پذیرش سمت ریاست سازمان غذا و دارو از هر سه سمت که در هیأت مدیره‌های شرکت‌های دارویی داشته استعفا داده اما همچنان در هیأت مدیره شرکت البرز دارو حضور دارد چون این شرکت عمومی و فاقد سهم است. تداوم حضور او در زیر مجموعه برکت باعث شد که حاشیه‌ها اگرچه کمتر اما همچنان ادامه پیدا کنند.
آقای سر و صدا
همانطور که گفتیم قبل از حضور بهرام دارایی به عنوان رئیس سازمان غذا و دارو هم این سازمان هر چند وقت یک بار با جنجالی بزرگ دست و پنجه نرم کرده است. یکی از این حاشیه‌ها نه به خود این سازمان و عملکردش بلکه به فعالیت مجازی سخنگو و مدیر روابط عمومی‌اش مربوط بود. بعید است ایرانی باشید و در یک سال و نیم گذشته در جریان حاشیه‌هایی که حول محور کیانوش جهانپور و با همکاری خودش درست می‌شد نباشید.
او که ابتدا مدیر روابط عمومی این سازمان بود و بعد مدیریت روابط عمومی وزارت بهداشت را با حفظ سمت به عهده گرفت کمتر ماهی را بدون زدن حرف‌های حاشیه ساز پشت سر می‌گذاشت. شرایط کرونایی هم کاری می‌کرد که این حاشیه‌ها ابعاد تازه‌تر و بزرگتری پیدا کنند تا جایی که بعضا پای مقامات بالاتر و حتی سفرای کشورهای خارجی هم به ماجرا باز می‌شد.
واکسن بیاورید
مسئله واکسن هم در تمام نزدیک به دو سال گذشته جزو چالش‌هایی بوده که گریبان سازمان غذا و دارو را رها نکرده است. در برهه‌هایی افکار عمومی به این سازمان فشار آوردند که باید هرچه سریعتر واکسن وارد کند و در برهه‌هایی سیاست‌های این سازمان را در حمایت از واکسن داخلی و تعلل در واردات نمونه خارجی زیر سوال بردند و روزی نبود که این سازمان مجبور به توضیح در این مورد نباشد و تازه‌ترین خبرهای مربوط به واردات و تولید واکسن را تشریح نکند.
دوران پرماجرای احمد شیبانی
یکی دیگر از موضوعاتی که سازمان غذا و دارو همیشه با آن درگیر بوده مسئله ارز اختصاص یافته به دارو بوده است. حرف و حدیث‌ها درباره اینکه بعضی وقت‌ها ارز مربوط به دارو سر از جای دیگری در می‌آورد همیشه بوده اما در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و ریاست احمد شیبانی بر سازمان غذا و دارو وقتی خبر رسید که ارز دارو صرف خرید اقلامی مثل زین اسب و خودروهای لوکس شده یک دردسر تمام عیار برای این سازمان و شخص آقای شیبانی درست شد.
البته در تمام مدت مدیریت شیبانی بر سازمان او با اتهام بزرگنمایی اقدامات دارویی شرکت‌های ایرانی مواجه بود، اتهامی که هر بار سازمان تحت مسئولیت او اعلام می‌کرد ایران موفق به ساخت داروی فلان بیماری صعب‌العلاج مثل ایدز و ام اس شده اوج می‌گرفت، انصافا هم تعداد این خبرها و مراسم‌های رونمایی پر سر و صدا کم نبود اما هنوز هم با گذشت این همه سال نه داروی درمان ایدز پیدا شده و نه دانشمندان ایرانی و خارجی به راه حل قطعی درمان ام اس رسیده‌اند.
همان موقع موضوع واردات دارو یا مواد اولیه دارو و تجهیزات پزشکی از هند، چین و سایر کشورهای آسیایی از طرف بعضی رسانه‌ها و نماینده‌های مجلس مطرح شد، موضوعی که گاهی تکذیب می‌شد و گاهی هم مسکوت می‌ماند، در آن زمان هنوز بسیاری از داروها و مواد اولیه دارو از کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا به ایران می‌آمد و واردات این اقلام از چین و کشورهای آسیایی دیگر مثل هند و پاکستان عادی نبود. حتما جنجالی که سر سوزن‌های چینی و بی‌کیفیت بودن آنها مطرح می‌شد خاطرتان هست.
مسئله طب سنتی
در زیر مجموعه وظایف سازمان غذا و دارو این بند هم هست: احیا مصرف داروهای گیاهی و گسترش استفاده از آن. بندی که دردسرهای فراوانی برای این سازمان دارد. تا قبل از شیوع کرونا و تلاش طب سنتی برای نشان دادن قابلیت‌هایش در این زمینه هم این حوزه یکی از چالشی‌ترین حوزه‌های فعالیت سازمان غذا و دارو بوده است.
از یک طرف مخالفان اشاعه استفاده از داروهای گیاهی و جایگزینی آنها با داروهای شیمیایی سازمان غذا و دارو را متهم به برخورد نکردن با این کارها می‌دانند و از طرفی اهالی طب سنتی که پایگاه‌های اجتماعی و سیاسی محکمی دارند این سازمان را متهم کرده‌اند در بسط و گسترش استفاده از روش‌های سنتی درمان کوتاهی می‌کند. این وضعیت تا همین حالا هم پا برجاست.
آرسنیک برنج، نیترات آب
در کنار همه چالش‌های سازمان غذا و دارو شایعه‌ها و خبرهایی که هر چند وقت یکبار درباره آلودگی خوراکی‌ها می‌شنویم هم قرار دارد. یک بار می‌گویند آب شهرهای بزرگ و کوچک ایران حاوی مقدار غیرمجاز نیترات است و یک بار دیگر خبر می‌رسد که برنج ایرانی آرسنیک دارد. یک بار می‌شنویم که مواد نگهدارنده لبنیات خطرناک هستند و یکبار دیگر از حضور افزودنی‌های غیر مجاز در سوسیس و کالباس خبر می‌رسد و هر بار هم این سازمان غذا و دارو است که باید به ماجرا ورود کند، توضیح بدهد که ماجرا را پیگیری می‌کند، آزمایشگاه‌هایش را قطار کند و معمولا هم در نهایت قضیه را تکذیب کند.
