راهنمای فوری برای ماندن یا ترک بورس
روزنامه هفت صبح، گروه بازار | شاخص بورس روز یکشنبه ۹آبان، ۳۵هزار و ۳۵۰واحد ریزش کرد و دیروز دوشنبه ۱۰آبان با ۲۱هزار و ۱۱۴واحد رشد همراه شد. در کل کشور مشابه این میزان نوسان کوتاه‌مدت را احتمالا فقط در آسانسور برج میلاد پیدا می‌کنید. با این تفاوت که آنجا دیگر خبری از خروج ۲۳۰میلیارد تومان نقدینگی توسط سهامداران حقیقی نیست. باوجود این میزان سرشکستگی، کارشناسان بورس می‌گویند خروج از بازار به‌معنای پذیرش شکست توسط سرمایه‌گذاران است و می‌تواند برایشان زیان‌بار باشد.
مهمترین دلایل ریزش‌های سنگین بورس
بازارهای موازی سودآور را می‌توان به‌عنوان عامل اصلی ریزش بورس دانست؟ احتمالا این گزینه درست است، به‌خصوص اگر بدانیم در جایی مثل بازار رمزارزها مردم قادر هستند به‌سودهای وسوسه‌انگیز و سریع دست پیدا کنند. محمدرضا معتمد کارشناس بورس در این باره به اقتصاد آنلاین می‌گوید: یکی از دلایل مهم ریزش بورس، بازارهای موازی است. دلیل دیگر ابهامی است که برای تصمیم‌گیری در مورد نرخ خوراک صنایع مانند پتروشیمی‌ها، پالایشی‌ها و فلزات اساسی وجود دارد.
دلیل سوم نگرانی از قیمت‌گذاری دستوری برای محصولاتی مانند سیمان، خودرو و فولاد است که سرمایه‌گذاران را نگران کرده است. وقتی دولتمردان در امور اقتصادی وارد می‌شوند، باید استراتژی خود برای امسال و سال آینده را به روشنی بیان کنند تا ابهام برای سرمایه‌گذاران به‌وجود نیاید. دلیل دیگر ریزش بورس را باید در فضای بین‌المللی و تعامل و توافق با کشورهای دیگر جست‌وجو کرد چون هنوز مسئله نقل و انتقال پول و ارز حل نشده است.
به‌گفته معتمدی با توجه به‌اینکه عملکرد شرکتهای بورسی و فرابورسی به‌گواه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، فصلی و همچنین آمار تولید و فروش‌شان مناسب است، جای نگرانی نخواهد بود اما متاسفانه روند کلی بازار به خاطر ابهامات و نبود اطمینان به فضای موجود ریزش میکند. این کارشناس بورس در مورد اینکه آیا سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها و خروج پول از دلایل ریزش به شمار می‌رود، می‌گوید بازار رمزارزها جذاب شده، بخشی از پول‌های موجود در این بازار قطعا از بورس خارج شده و بخشی از پول‌ها نیز از بازارهای دیگر می‌آید اما هنوز روشن نیست چقدر از پول‌هایی که به رمزارزها می‌رود از بورس خارج می‌شود، چون بازار رمزارزها غیررسمی و غیرشفاف است و آماری در این زمینه وجود ندارد.
به‌گفته عضو سابق هیات مدیره سازمان بورس، عملکرد بازار سرمایه را نمی‌توان به‌صورت کوتاه‌مدت نگاه کرد، زیرا بازار سرمایه بازار پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری بلندمدت حداقل پنج‌ساله است و کسانی که در روزهای ریزش بازار از آن خارج می‌شوند، مطمئن باشند، در آینده پشیمان خواهند شد. درست است که الان دوره ریزش بازار است، اما بسیاری از سهم‌ها ارزنده شده‌اند. این کارشناس توصیه میکند مردم به‌صورت غیرمستقیم و از طریق صندوق‌ها وارد بورس شوند چون این صندوق‌ها یا با درآمد ثابت یا سرمایه‌گذاری در سهام یا مختلط فعالیت می‌کنند.
بازخوانی پنج سقوط تاریخی بورس
مدام درباره سقوط بورس و ریزش آن می‌شنوید؟ احتمالا چنین چیزی را فقط در خبرها خوانده‌اید. مهدی قلی‌پور کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان تاریخچه سقوط بورس را مرور کرده است: اگر افت بیش از ۲۰درصد در شاخص کل بورس در یک دوره کمتر از شش ماه را به‌عنوان سقوط تعریف کنیم، می‌توانیم به دوره‌هایی از جمله بازه زمستان ۱۳۷۵ تا زمستان ۱۳۷۶ اشاره کنیم که مصادف با پایان دولت هاشمی رفسنجانی و شروع دولت اول خاتمی بود. بورس در بازه زمستان ۱۳۷۵ تا زمستان ۱۳۷۶ به دلیل رشد حبابی قیمت‌ها که تا قبل از آن به‌علت کاهش ریسک‌های بین‌المللی و تقویت ریال در مقایسه با تورم ریالی اتفاق افتاده بود، ریزش کرد.
در بازه زمانی مرداد ۱۳۸۳ تا اسفند ۱۳۸۴ هم که مصادف با پایان دولت دوم اصلاحات و شروع دولت اول احمدی‌نژاد است، بازار سرمایه با رشد‌های حبابی به دلیل ابهام در نگرش دولت به بورس، افزایش درآمد‌های ارزی کشور با افزایش قیمت نفت و تقویت نسبی ریال نسبت به تورم با ریزش مواجه شد. نیمه دوم سال ۱۳۸۷ نیز که نزدیک به پایان دولت اول احمدی‌نژاد بود، بازار سرمایه به‌علت بحران اقتصادی جهانی، سقوط قیمت‌ها در بازارهای جهانی در کنار تثبیت ارزش ریال با ریزش همراه شد.
بورس در سال ۱۳۹۳ نیز با ریزش مواجه شد که علت آن رشد‌های حبابی سال ۹۲ به علت جدی شدن مذاکرات برجام، تقویت ریال و کاهش تورم با کاهش نرخ ارز‌های خارجی و کاهش انتظار عمومی در رشد قیمت‌ها بود که بر سر بازار سرمایه سایه انداخت. همچنین شاخص کل بورس در پاییز ۱۳۹۹ با افزایش نرخ بهره بازار بین بانکی، آزادسازی سهام عدالت، نزدیک شدن به موعد انتخابات ایالات متحده، خروج سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و سیاسی شدن نوسانات بورس با ریزش همراه شد که با توجه به انتخاب بایدن در ایالات‌متحده، تعدیل انتظارات در مورد تورم و نرخ ارز‌های خارجی، تقویت ریال در مقابل ارز‌های خارجی به واسطه افزایش خوشبینی در احیای برجام، بالا بودن نرخ‌ها در بازار پول و بدهی، این ریزش تا زمستان ۹۹ ادامه پیدا کرد.
ریزش بورس تا کی ادامه دارد؟
سوال مهمی که احتمالا همه دنبال رسیدن به جوابش هستند زمان پایان نوسانات بورس است. سعید جعفری تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با ایسنا تلاش کرده پاسخی برای این سوال پیدا کند: احتمالا این ریزش تا نیمه آبان ماه ادامه داشته باشد و روند بازار در ماه‌های آذر و دی به‌مرور صعودی خواهد شد.جعفری می‌گوید همزمان با ابهام درباره آینده مذاکرات، چشم‌انداز روشنی درباره تورم وجود ندارد، به همین دلیل فعالان بازار نمی‌دانند نرخ ارز که عامل مهمی در وضعیت سودآوری شرکت‌هاست را چقدر در نظر بگیرند.
از سوی دیگر نگرانی درمورد اینکه دولت بخواهد در بودجه سال آینده چه تصمیمی برای حامل‌های انرژی بگیرد وجود دارد و این نگرانی باعث شده سهام شرکتهای انرژی‌بر با وجود ارزنده بودن، مورد توجه قرار نگیرند. وضع بورس در آینده چطور پیش خواهد رفت؟ جعفری می‌گوید: برآورد من این است که فشار فروش با این شدت، نهایتا تا نیمه آبان وجود داشته باشد و هرچه به سمت اواخر آبان می‌رویم شرایط بازار بهتر شود و به‌مرور در آذر و دی شاهد رشد باشیم. قیمت‌ها در بازار این روزها برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بازار سهام را دارند جذاب است. این اتفاق و این قیمت‌ها شاید چند سال یک‌بار رخ بدهند.
البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که اتفاقات سال‌های گذشته باعث شده اعتماد مردم از بین برود. تبلیغات زیادی از سوی مسئولان برای سرمایه‌گذاری در این بازار صورت گرفته اما بازار از مرداد به‌حال خود رها شده است. به‌اعتقاد من بازگشت قیمت‌ها به سطوح تابستان سال قبل دور از دسترس است، چون اعتماد از بین‌رفته و بسیاری از مردم دیگر به وعده‌ها اعتماد نمی‌کنند. حمید میرمعینی کارشناس بازار سهام نیز در گفت‌وگو با سایت فرارو گفته: برای اینکه بورس به‌صورت پایدار متعادل شود، باید قیمت‌گذاری دستوری حذف شود و قیمت کالا‌ها بر اساس مکانیزم بازار و عرضه و تقاضا انجام شود، همچنین روش مالی تامین دولت و جبران کسری بودجه نیز باید تغییر کند، نرخ بهره در اقتصاد باید کاهش پیدا کند و سیاست‌گذاری‌ها بر پایه علم اقتصاد انجام شود. اگر این موارد رخ دهند، می‌توان توقع داشت، بورس به‌شکل پایدار در مسیر تعادل قرار بگیرد.
بهترین صنایع برای سرمایه‌گذاران بورس
مسعود میرزا باقری کارشناس بازار سرمایه می‌گوید اگر فعالان بازار با نگاه منطقی تحولات بازار را زیرنظر بگیرند، قطعا می‌توانند صنایعی را که وضعیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری دارند شناسایی کرده و برای سرمایه‌گذاری در آنها اقدام کنند. او که با اقتصادآنلاین گفت‌وگو کرده می‌گوید: در حال حاضر در بازه زمانی هستیم که صنایع صادرات محور، به خصوص کامودیتی‌ها در ایده‌آل‌ترین حالت خود هستند و شرایط از این بهتر نمی‌تواند باشد.
ضمن اینکه نرخ دلار آزاد و نیمایی خوب است و سبد تورمی فشرده‌ای وجود ندارد. از طرفی دیگر نرخ‌های جهانی هم بالا رفته است که این موضوع می‌تواند اهمیت شرکتهای صادرات محور را نشان دهد. با در نظر گرفتن این نکات، بازار به شرکت‌هایی که در وضعیت ایده‌آل خود قرار دارند، p به e بالایی نمی‌دهد و محتاطانه با آن برخورد میکند. از طرف دیگر شرکت‌هایی هستند که در شرایط کنونی، سوددهی معقولی ندارند اما افزایش نرخ‌هایی که صورت می‌گیرد، موجب افزایش سود آنها نیز خواهد شد. مثل صنایع غذایی، صنایع خدماتی و بانکی‌ها، اینها شرکت‌هایی هستند که خود را کم کم با شرایط تطبیق می‌دهند.
وعده رئیس بورس درباره آینده
رئیس جدید سازمان بورس هم با حضور در یک برنامه زنده تلویزیونی در مورد وضعیت بورس توضیح داد. به‌گفته مجید عشقی قرمزی بازار ناگهانی ایجاد نشده که ناگهانی هم از بین برود، بلکه وضعیت به مرور بهتر خواهد شد. مجید عشقی می‌گوید: راه ثبات بازار از طرح‌های توسعه شرکت‌ها می‌گذرد. با صنایع معدنی و فلزی جلسه داشتیم و مشخص شد طرح‌های توسعه زیادی دارند. وضعیت فعلی و جو ناامیدی بازار سیکل‌هایی است که چند بار تجربه شده است. سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۹۲ همین وضع بوده است. البته قطعا شدت و گستردگی افرادی که در حال حاضر درگیر بازار سرمایه هستند فرق میکند.
اکنون حدود ۵۸میلیون کد سهامداری وجود دارد و به نوعی کل جمعیت کشور درگیر بازار هستند. وضعیت بازار به مرور بهبود پیدا میکند و قرمزی تابلو کاهش پیدا خواهد کرد. در حال حاضر نسبت p به e نمادها به چهار رسیده و قیمت سهام جذاب و شرایط بنیادین بازار خوب است. صندوق‌های بازارگردانی در این مدت خریدهای خوبی انجام دادند و این روند ادامه خواهد داشت و مردم نگران نباشند. به‌دلیل تغییرات مدیریتی وقفه یک ماهه در اطلاع‌رسانی سازمان بورس ایجاد شده است. ان‌شاءالله از این پس به‌صورت منظم اطلاع‌رسانی خواهد شد تا مردم به کانال رسمی انتشار اطلاعات دسترسی داشته باشند.
