همکاری یک اتریشی و یک سوئیسی در ایران
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | یکی از اتفاقات مناقشه‌برانگیز دوران رضاشاه موج شدید حضور مشاوران و مستشاران و مجریان اروپایی و آمریکایی در ایران بود. این موج که چند برابر دوره قاجار بود سرعت مدرنیته در ایران را تشدید کرد. چهره‌های خارجی که فرهنگ خودشان را نیز به همراه می‌آوردند و به اماکن و محیط‌های تفریحی خاص خود نیز احتیاج داشتند.
در جامعه به شدت سنتی ایرانی این موضوع می‌توانست مناقشه‌برانگیز باشد. پیمانکارانی از ایتالیا،سوئد، آلمان،فرانسه و انگلیس و روسیه در تهران و شهرهای دیگر مشغول به کار بودند و خب موجب شدند تا در کنار حاشیه‌های جنجالی فرهنگی، برخی اتفاقات خوشایند اجتماعی و اقتصادی نیز در ایران شکل بگیرد.
در شماره قبل به آندره گدار و نیکلای مارکف به عنوان دو معمار خارجی که سهم بسزایی در ساخت عمارت‌های زیبای ابتدای قرن چهاردهم داشتند اشاره شد. بگذارید اینجا از دو خارجی دیگر نیز به نیکی یاد کنیم. یک مهندس اتریشی به اسم لادیسلاو فون رابسویچ و یک معمار خوش ذوق سوئیسی به اسم هانس ناتر. اسم این دو نفر پای ساخت پل زیبا و فراموش ناشدنی ورسک آمده است.
یک شاهکار بزرگ معماری آن هم بدون استفاده از هیچ سازه فلزی. پلی به ارتفاع ۱۱۰ متر و طول ۸۶ متر و یک قوس زیبا و عجیب ۶۶ متری. رابسویچ توسط یک شرکت راهسازی دانمارکی و سوئیسی استخدام شد. شرکت کامپ ساکس که بعد از ناکامی شرکت‌هایی از آلمان و ایتالیا و انگلیس در احداث راه‌آهن شمال این پروژه را در دست گرفت و ضمانت کرد که طی شش سال ۹۰۰ کیلومتر راه‌آهن را تحویل دولت دهد.
رابسویچ این‌گونه به تهران آمد. یک مهندس عملگرای درجه یک که هنگام شروع کار پل ورسک ۴۱ ساله بود. او با خانواده‌اش در همان مجاورت پروژه ساخت ورسک مستقر شدند و با انضباط خاص مدل آلمانی (اتریشی !) خود این پروژه را پیش برد. او از خدمات هانس ناتر سوئیسی هم سود برد. یک ریاضیدان نابغه تحصیلکرده در دانشگاه زوریخ که توسط همان شرکت سوئدی دانمارکی استخدام شده بود تا محاسبات ریاضی مربوط به این پروژه سنگین را انجام دهد.
ناتر هفت سال از رابسویچ بزرگ‌تر بود اما بی‌دریغ مطالعات خود را در اختیار سرمهندس اتریشی می‌گذاشت. به این ترتیب مهندسین اروپایی توانستند این شاهکار بزرگ معماری را به وجود بیاورند. رابسویچ نقاش زبردستی هم بود و در زمستان‌های سخت منطقه که عملیات ساخت پل متوقف می‌شد نقاشی می‌کرد.
این پل در دوران اشغال ایران توسط متفقین به پل پیروزی ملقب شد چرا که ارسال تجهیزات پشتیبانی از روسیه که به شدت گرفتار جنگ با آلمان بود از همین طریق انجام می‌شد. از تخلیه بار در بندر شاپور در جنوب و ارسالش با راه‌آهن سراسری به بندر ترکمن و انتقالش به روسیه. در آن دوران در هر بیست دقیقه یک قطار باری حاوی تجهیزات و کمک‌های متفقین به سمت روسیه از روی این پل عبور می‌کرد.
هانس ناتر در سال۱۹۵۴درگذشت. یعنی سال ۱۳۳۳ و در سن ۶۸ سالگی. و رابسویچ در سال ۱۹۷۵ و در سن ۸۲ سالگی.
