گشت ارشاد؛ اشتباه بزرگ سال۸۷
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | گشت ارشاد به آن شکلی که در سالهای ۸۶ و ۸۷ اجرا شد، از اشتباهات مهم حاکمیت در مواجهه با طبقه متوسط بود. نشاندهنده نوعی خلأ در شناخت این طبقه و اخلاقیات خاصشان. نشانگر نوعی جزمیت غیرمنتظره که هنوز هم طبقه متوسط را از اصولگرایان میترساند.
مسئله برخورد با کمحجابان از خواستههای دیرین طبقه مذهبی و سنتی در ایران بوده. درواقع درخواست از حاکمیت برای کنترل حجاب دختران و زنان طبقه متوسط. این خلاصه ماجراست وگرنه مسئله کمحجابان و بدحجابان فقط در محدوده یک طبقه تعریف نمیشود. نیروی انتظامی در دهه ۶۰ و ۷۰ از پاترولهای ویژه خود برای مبارزه با کمحجابان استفاده میکرد.
در دورهای هم گشتهای ویژه تعریف شدند. فشار آنها روی طبقه متوسط در میانه دهه ۷۰ به اوج خود رسیده بود و یکی از مهمترین وظایف پلیس مبارزه با مسائل پوشش دختران شده بود. آن فشار در تجمیع با مسئله رشد جمعیت و ظهور میلیونها دختر ۱۶ و ۱۷ ساله به داستان دوم خرداد ۷۶ ختم شد که واکنشی از سوی طبقه متوسط بود.
در میانه دولت اول احمدینژاد درحالیکه او در مبارزات انتخاباتیاش علنا گفته بود مگر مسئله ما موی بیرونمانده دختران است؟ نیروی انتظامی در مشاوره با روحانیون متنفذ، یکی دیگر از طرحهای مبارزه با بدحجابی را کلید زد. این طرح با نام گشتهای ارتقای امنیت اخلاقی معرفی شد و از بخشهای مختلفی تشکیل شده بود، اما آنچه در ذهن مردم شهرهای بزرگ به یادگار ماند سختگیری شدید در مورد پوشش بانوان بود.
وقتی قالیباف از فرماندهی نیروی انتظامی به شهرداری تهران نقلمکان کرد، احمدیمقدم، معاون فرمانده بسیج، به ریاست نیروی انتظامی رسید. سپس سردار احمد رادان، سرتیپ اصفهانی که سابقه فرماندهی نیروی انتظامی خراسان را در کارنامهاش داشت به فرماندهی نیروی انتظامی تهران رسید. این دو بزرگوار، با پشتیبانی شورایعالی فرهنگی طرح ارتقای امنیت اخلاقی را کلید زدند و عزم را جزم کردند که با مستندات قانونی پرونده کمحجابان را ببندند.
نیتشان خیر بود، اما حاصل به یک فاجعه بدل شد. فضای مجازی پر شد از فیلمهای خشونت ماموران علیه زنان و دختران در میادین و خیابانهای عمومی و در چند نوبت به اعتراضهای محدود مردم حاضر. دولت احمدینژاد سریعا خود را از این طرح کنار کشید، هرچند در شروع به آغاز طرح هیچ نوای مخالفی از سوی دولت شنیده نمیشد.
افکار عمومی به درستی متوجه شده بود که دولت احمدینژاد اصلا نگران شرایط طبقه متوسط نیست. سختگیریها به فرعیترین قسمتهای پوشش هم اشاعه پیدا کرد. اداره اماکن هم به عنوان بازوی اجرایی همیشگی چنین طرحهایی شروع به تعطیل کردن کافهها و سالنهای آرایش و عکاسی و رستورانها کرد.
فشار افکار عمومی بهرغم مخالفت بخشهایی از نیروی انتظامی موجب شد تا مشروعیت این شیوه بیش از حد سختگیرانه مبارزه با کمحجابان، زیر سوال برود و در نهایت با آغاز پیشمبارزات انتخاباتی سال ۸۸، از زمستان ۸۷ این طرح متوقف شود. شک نکنید که یکی از دلایل عصبانیت طبقه متوسط در تهران در ماجرای انتخابات سال ۸۸ همین شیوه اجرای گشت ارشاد بود.
اگر در تهران آن سالها نفس کشیده باشید میتوانستید عصبانیت طیفهایی از مردم را با تمام وجود حس کنید که حتی بازتاب ماجرا به برنامههای مستقیم و زنده تلویزیونی هم کشیده شد.
گشت ارشاد همچنان وجود دارد، اما با شیوههایی بسیار نرمتر و اصلاحشده. هرچند حالا در بدنه اصولگرایان هم صداهایی در مخالفت با چنین سختگیریهایی شنیده میشود. مثل حرفهای جنجالی مهدی نصیری در برنامه زنده تلویزیونی.