کرشمه‌های هواپیمای آب‌پاش ایلوشین برای زاگرس
روزنامه هفت صبح | در جریان آتش‌سوزی‌های اخیر ترکیه یکی از کشورهایی که با اعزام هواپیمای آب‌پاش به اطفای حریق جنگل‌های این کشور کمک کرده ایران است. این نکته را پریروز خود رجب طیب اردوغان گفت و مقامات ایرانی هم تایید کردند. حتی وزارت دفاع ترکیه هم تصویری از هواپیمای آتش‌نشان ایرانی در پایگاه هوایی آکساز منتشر کرد و نوشت که این هواپیما به عملیات اطفای حریق جنگل‌های مارماریس پیوسته.
همزمان این سوال به وجود آمد که خب اگر چنین امکاناتی در کشور وجود داشت چرا همین چند وقت پیش برای اطفای حریق جنگل‌های زاگرس استفاده نشد؟ آتش‌سوزی‌های گسترده به‌خصوص در سال‌های اخیر مرتب در جنگل‌های زاگرس رخ می‌دهد اما اینجا بیشتر منظور حوادث پارسال است که نیروهای مردمی با دست خالی برای خاموش کردن آتش دست به کار شده بودند و خبری از هواپیما و بالگرد آب‌پاش هم نشد.
روز گذشته گزارش مختصری درباره این ماجرا منتشر کردیم و یک منبع مطلع به هفت‌صبح توضیح داد که در واقع علت این ماجرا مسائل اقتصادی است. دولت ترکیه الان از ایران درخواست هواپیمای آب‌پاش کرده و هزینه آن را پرداخت می‌کند، در ماجرای زاگرس اما دولت منابع لازم را در اختیار نداشته و در نتیجه کاری هم برای جنگل‌های زاگرس نکردند. تا زمانی که مسئولان به طور رسمی توضیح ندهند البته نمی‌توانیم این فرضیه را تایید یا رد کنیم. همانطور که بعد بعضی احتمالات دیگری را مطرح کردند. مثلا اینکه اساسا در ارتفاعات زاگرس امکان استفاده از این هواپیمای آب‌پاش که الان به ترکیه اعزام شده وجود نداشت. این سه فرضیه جدید را یک‌بار مرور کنیم:
یک: اولین نکته مربوط به مقایسه ارتفاعات زاگرس با جنوب غربی ترکیه است. هواپیمایی که الان به عنوان آب‌پاش به ترکیه اعزام شده تا ارتفاع ۱۸۵۰متری توانایی پرواز دارد. حالا در صورتی که ۴۲ هزار لیتر آب هم برای مهار آتش در آن بار زده باشند این ارتفاع به مراتب کمتر می‌شود. ارتفاع جنگل‌های زاگرس در نقاطی مثل کوه حاتم و گچساران و قسمت‌هایی از استان کهگیلویه و بویراحمد که از کانون‌های اصلی آتش بوده بیش از ۲هزار متر است و بنابراین هواپیمای آب‌پاش مورد بحث قدرت مانور در این مناطق را نداشته. در صورتی که ارتفاع جنگل‌های مارماریس بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ متر گزارش شده. پارسال عیسی کلانتری معاون سازمان محیط‌زیست در پاسخ به انتقادات یک حساب سرانگشتی انجام داده بود که برای ایجاد ۱۰ پایگاه هوایی در کشور به چیزی حدود ۵۰۰میلیون دلار نیاز داریم.
دو: فرضیه بعدی که مطرح شده مربوط به زمان اورهال همین هواپیمای اعزام شده است. این هواپیما از نوع ایلوشین ایل ۷۶ ساخت روسیه در سال ۱۹۹۰ است. ایران چند فروند از این هواپیما را در اختیار داشته که به تدریج به شکل‌های مختلف از رده خارج شدند. یک سانحه هوایی معروف هم مربوط به سال ۱۳۸۱ است که ۲۷۵ نفر از پرسنل سپاه در جریان سقوط یک هواپیمای ایلوشین در حوالی کرمان جان خود را از دست دادند. حالا این یک فروند را در خبرها آمده که متخصصان داخلی اورهال کردند و در حالی که کاربری آن جابه‌جایی تجهیزات نظامی است برای اطفای حریق تغییر کاربری دادند. در مورد اینکه چه زمانی کار تعمیر و آماده‌سازی این هواپیما به اتمام رسیده و آیا در زمان آتش‌سوزی‌های زاگرس قابل استفاده بوده و نشده اطلاعی در دسترس نیست.
سه: فرضیه سوم هم کلا از بیخ و بن ماجرا را زیر سوال می‌برد. چه کسی گفته که در اطفای حریق داخل کشور از این هواپیما استفاده نشده؟ دیروز فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفته ۱۱۰۰ سورتی پرواز برای اطفای مهار آتش‌سوزی‌های داخل کشور انجام شده. او در توضیح این عملیات گفته: «این موضوع، کار پیچیده‌ای بود زیرا این هواپیما قادر است تا ۴۰ تن آب با خود حمل کرده و در مدت زمان ۳۰ ثانیه این میزان آب را تخلیه کند. سرعت بالای تخلیه آب در کنار پرواز در ارتفاع پایین در مأموریت‌های اطفای حریق موجب می‌شود تا نقطه ثقل هواپیما دچار نوسان شود.
از این رو، پروازهای اطفای حریق با هواپیمای ایلوشین نیاز به مهارت‌های خاصی دارد. پیچیدگی طراحی سامانه اطفای حریق برای ایلوشین، در کنار آموزش خلبان برای پروازهای اطفای حریق، مسیر دشواری را پیش روی ما قرار می‌داد اما برای اولین بار در کشور و منطقه، موفق به طراحی و ساخت سامانه اطفای حریق برای هواپیمای ایلوشین ۷۶ شدیم. ما از زمان دستیابی به تجهیزات اطفای حریق هوایی در تمامی حوادث آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع که در داخل کشور اتفاق افتاده حضور مؤثر و تعیین‌کننده داشته‌ایم.»
در اطفای حریق زاگرس خبری از هواپیما نبود؟
بعد از مرور همه این فرضیه‌ها یک‌بار دیگر باید بررسی کنیم آیا واقعا در جریان آتش‌سوزی‌های زاگرس از این هواپیمای آب‌پاش ایلوشین ۷۶ استفاده نشده و بعد منتظر پاسخ رسمی مسئولان باشیم. توضیحات یک فعال محیط زیستی به خبرگزاری ایسنا که دیروز منتشر شد، در کنار و خبرهایی که از وقایع پارسال داشتیم نشان می‌دهد حتی اگر از این هواپیما در دیگر ماموریت‌های داخلی استفاده شده باشد، به طور مشخص در آتش‌سوزی‌های گسترده زاگرس حداقل آفتابی نشده. این اظهارات امید سجادیان فعال زیست محیطی استان کهگیلویه و بویراحمد را بخوانید:
با وجود درخواست‌های متعدد اما هیچ هواپیمای آتش‌نشانی جهت شرکت در عملیات اطفای حریق جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد به منطقه اعزام نشد.
آتش‌سوزی جنگل‌های نارک گچساران یک هفته در آتش نبود امکانات می‌سوخت و چند نفر از نیروهای مردمی مصدوم شدند اما هیچ خبری از هواپیمای آتش‌نشان نبود در صورتی که این هواپیما به منطقه اعزام می‌شد آتش در سریع‌ترین زمان ممکن مهار می‌شد و هزاران هکتار جنگل بلوط از بین نمی‌رفت.
جنگل‌های زاگرس و استان کهگیلویه و بویراحمد طبیعی هستند از ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ سال عمر دارند و تاثیر بسزایی در سیستم اکولوژیک دارند اما متاسفانه برای مسئولان اهمیت و اولویت ندارند و با وجود داشتن هواپیمای آتش‌نشان، این هواپیما را به منطقه جهت کمک اعزام نکرده‌اند در حالی که جنگل‌های کشور ترکیه سوزنی و دست کاشت هستند.
اگر امکانات و هواپیمای آتش‌نشان داریم چرا در مواقع ضروری و بحران به داد خودمان نمی‌رسید؟ با وجود این امکانات باید نیروهای مردمی و داوطلب با دست خالی به جنگ آتش بروند.
