کار و بار کساد مراکز پرشمار واکسیناسیون در تهران
روزنامه هفت صبح | برخی از مراکز واکسیناسیون در تهران می‌گویند در روزهای معمولی تعداد نیروی انسانی مشغول در مراکز از تعداد مراجعهکنندهها هم بیشتر می‌شود. روز شنبه حدود ۴۱۴ هزار نفر در کل ایران واکسن تزریق کرده بودند ولی این عدد در آبان ماه سال گذشته تقریبا سه برابر بیشتر بود.
همه ساختمان‌های بزرگ، ورزشگاه‌ها، خانه‌های بهداشت و ساختمان‌های مجهزی که روزی برای دسترسی بیشتر مردم به واکسن آماده شده بودند، حالا تبدیل شده‌اند به منبعی برای اتلاف انرژی، نیروی کار، وقت و از همه مهم‌تر خود واکسن. در هر مرکز واکسیناسیون حدود ۱۰ نفر مشغول به‌کار هستند: حداقل دو واکسیناتور، دو مسئول ثبت‌کننده واکسن، ناظر مرکز بهداشت، سوپروایزر مرکز، پزشک مقیم و گاهی بین دو تا چهار نگهبان که معمولا از بین سربازها انتخاب می‌شوند.
ساعتی دو نفر واکسن می‌زنند
حالا این تعداد نیروی انسانی گاهی در تمام هشت ساعت روز، باید فقط کار ۱۰ نفر را راه بیندازند. یکی از پزشکان این مراکز می‌گوید که در یکی دو ماه گذشته تعداد روزانه واکسیناسیون در مرکز آنها از ۱۵ نفر بیشتر نشده است. به گفته او «این ۱۵ نفر اغلب برای تزریق دُز سوم به مراکز مراجعه می‌کنند و شاید فقط برخی از روزها کسی هم برای گرفتن دُز اول آنجا حاضر شود. همین تعداد کم باعث می‌شود که گاهی در هر ساعت فقط دو نفر مراجعه‌کننده داشته باشند.»
اتلاف روزانه واکسن در مراکز
نکته مهمی که این پزشک بر آن تاکید دارد این است که در روز آنها مجبور می‌شوند که حدود دو دُز را داخل سطل زباله بریزند. به‌خاطر اینکه وقتی ویال‌های واکسن باز می‌شوند، باید حداکثر تا دو ساعت بعد مصرف شوند. برای همین هم به‌خاطر کم بودن مراجعه‌کننده مجبور می‌شوند که باقی‌مانده واکسن را دور بریزند که اصطلاحا در مراکز به پرتی معروف است.
این پزشک که در یک مرکز بزرگ واکسیناسیون کار می‌کند به هفت صبح توضیح می‌دهد که روزهای تعطیل تعداد مراجعهکنندهها به ۲۵ نفر هم می‌رسد. توضیح دیگری که او می‌دهد این است: «ما فقط روزهای تعطیل بسته‌های آسترازنکا را باز می‌کنیم. چراکه روزهای غیرتعطیل مراجعه‌کننده کمتری می‌آید و مجبور می‌شویم بیشتر بسته را دور بریزیم. روزهای تعطیل هم باز همه ویال‌ها مصرف نمی‌شود و مجبور می‌شویم به اندازه دو، سه نفر آسترازنکا دور بریزیم.»
بار مالی واکسن‌های دورریز
جدا از واکسن‌های رایگانی که به ایران اهدا شده، هر دُز واکسن سینوفارم برای کشور حدود ۹ دلار تمام شده است. این عدد برای آسترازنکا (بسته به اینکه از چه کشوری خریده شده باشد) بین چهار تا ۶٫۵ دلار و اسپوتنیک ۱۰ دلار بوده. پس یعنی دور ریختن این تعداد واکسن، در کنار هزینه‌های نیروی انسانی برای واکسیناسیون، ضربه مالی هم از این جهت به وزارت بهداشت وارد کرده است که حداقل فعلا برای حل آن هیچ راهی پیدا نشده است.
ثبت‌نام مخالفان با واکسن‌های دورریز
برخی از پزشکان مراکز می‌گویند که این واکسن‌های دورریز که در هر مرکز باقی می‌ماند، می‌تواند زمینه‌ای برای ثبت‌نام افراد واکسن نزده باشد. به گفته یکی از این افراد «وقتی کسی به مراکز مراجعه می‌کند که حاضر به تزریق واکسن نیست، گاهی اپراتورها نام او را ثبت می‌کنند و واکسن او را دور می‌ریزند. این اتفاق زمانی که تعداد مراجعهکنندهها بیشتر بود هرگز رخ نمی‌داد. ولی اپراتورها می‌گویند وقتی قرار است این واکسن دور ریخته شود، حداقل آن را به نام کسی ثبت کنند.»
مراکز چشم به‌راه ۳۷ میلیون نفر
حالا چرا تعداد مراجعهکنندهها اینقدر کاهش یافته؟ از یک طرف هر کسی که قرار بوده قانع به تزریق واکسن شود، دیگر واکسن خود را دریافت کرده. اینطور که وزارت بهداشت گزارش داده، حدود ۶۴ میلیون نفر دُز اول خودشان را دریافت کرده‌اند. دُز سومی‌ها بیشترین جمعیت مراجعهکنندهها را تشکیل می‌دهند. حدودا ۳۰ میلیون نفر هستند که دُز دوم خود را تزریق کردند اما هنوز دُز سوم را نه. از آن‌طرف هم نزدیک هفت میلیون نفر هستند که با وجود تزریق دُز اول، دُز دوم را دریافت نکرده‌اند. پس این مراکز در حال حاضر برای ۳۷ میلیون نفر باز است اما با این حال کمتر از تعدادی که انتظار آن می‌رود به مراکز مراجعه می‌کنند.
یکی دیگر از دلایل کاهش مراجعهکنندهها را ماه رمضان می‌دانند. پزشک مراکز می‌گویند که برخی از افراد قبل از دریافت دُز واکسن نگران این هستند که روزه‌شان باطل شود. این نشان می‌دهد گروه زیادی هم به‌خاطر واهمه از این موضوع فعلا تزریق واکسن را به تعویق انداخته‌اند.
دو روز پیش رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت دلیل دیگری هم برای این اتفاق آورده بود. به گفته او با کاهش موارد بیماری به‌ویژه با فروکش کردن موج ششم طی ۲ ماه اخیر موارد مراجعه گروه‌های هدف به پایگاه‌های واکسیناسیون کاهش جدی داشته است. از قضا همین عوامل باعث شده که برخی از کارشناسان پیش‌بینی کنند که پیک ششم، همین ماه اردیبهشت اتفاق بیفتد.
از سوی دیگر کاهش تقاضای واکسن مسیر شرکتهای خارجی را هم عوض کرده است. برای مثال اخیرا مدیر اجرایی موسسه سرم هند گفته بود که تولید نسخه بومی واکسن کووید-۱۹ آسترازنکا به دلیل کاهش تقاضا در این شرکت متوقف شده است. این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم این شرکت، یکی از مبداهای خرید آسترازنکا برای ایران بود. دقیقا مشخص نیست که تعداد مراکز فعال واکسن در کل کشور برابر با چند مرکز است.
به‌خاطر اینکه این مراکز دائما ارزیابی و برخی از آنها تعطیل و در مراکز دیگری تجمیع می‌شوند. مثلا در استان گیلان ۴۶۵ مرکز فعال هستند اما این عدد سال پیش بیشتر از این حرف‌ها بوده است. اخیرا یکی از مسئولان مراکز بهداشت استان اصفهان در همین رابطه گفته بود که تعداد مراجعه‌کننده‌های این استان در حالی به روزی هزار نفر رسیده که سال گذشته مراکز رکورد روزانه ۸۰ هزار نفر را هم ثبت کرده بودند. با این حال حرفی که سخنگوهای دانشگاه‌های علوم پزشکی شهرهای مختلف درباره آن توافق دارند این است که هر روز نیروی زیادی برای ادامه مسیر واکسیناسیون مستهلک می‌شوند.
برای مثال عقدک، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفته است: «تعداد زیادی نیروی انسانی، منابع و تجهیزات در مراکز واکسیناسیون صرف می‌شود و زمانی‌که تعداد مراجعان به‌اندازه زیادی کاهش یابد، در عمل بود و نبود مرکز فرقی ندارد؛ به همین دلیل چنین مراکزی تعطیل می‌شود، چون نیروهای بهداشت به دلیل ادامه کشیک‌های صبح و عصر و شب در مراکز واکسیناسیون مستهلک می‌شوند.»
