کارهای خلاقانه مدارس غیرانتفاعی برای جذب دانش‌آموز
روزنامه هفت صبح، نگین باقری| دیگر از آن روزها که تدریس زبان فرانسه و کلاس موسیقی به عنوان امتیازهای برخی مدارس معرفی می‌شدند خیلی گذشته. حالا مدارس خودشان را با کلاس‌های کاملا جدیدتری از همدیگر تمایز می‌کنند که معمولا ایده‌های عجیبی پشت آنهاست. مثلا دانش‌آموزان در کلاس مهارت‌های اجتماعی نقش نامه‌رسان به خود می‌گیرند و بعد از هماهنگی با پست نامه‌های مردم را در خانه‌ها می‌فرستند.
کلاس‌های نویسندگی را با مدرسان مشهور می‌گذرانند یا برای اردو به کمپ‌های خارجی می‌روند. این ها فقط تنها تعداد کمی از برنامه‌ها و دوره‌های جدید آموزشی این مدارس در شهر تهران است و تنوع آنها از این حرف‌ها هم فراتر می‌رود؛ این حرفی است که چند دانش‌آموز و معلم به آن اشاره می‌کنند.
اردوهای داخلی و خارجی حیرت‌آور
«خ» مدرسه متوسطه اول و دوم در محله ولنجک است که دانش‌آموزان را برای اردو به سفرهای خارجی می‌برد. یکی از دختران فارغ‌التحصیل این مدرسه که اخیرا دانشگاه قبول شده درباره تجربه خود می‌گوید که در 14سالگی با همین تیم به شانگهای و 16سالگی به هلند سفر کرده‌بود.
این تجربه را دانش‌آموزان مدرسه «ر» هم داشته‌اند. این یکی دبستانی در پونک است که قبل از کرونا دانش‌آموزان را به کمپ‌های بازی و یادگیری زبان در کشور سوئیس می‌برد. یکی دیگر از دبستان‌های تهران در محله دروس مناسبات تقویم را متفاوت از بقیه مدارس جشن می‌گیرد. مثلا همین سیزدهم آبان ماه که روز دانش‌آموز بود، آنها کارگاه پخت غذا داشتند و دانش‌آموزان وقتشان را به جای سخنرانی‌های خسته‌کننده، صرف پخت یک غذای خاص کردند. همین مدرسه برای روز کتابخوانی دانش‌آموزان را به یک کتابفروشی بزرگ برده تا با انتخاب خودشان هر چیزی که می‌خواستنند بخرند و البته بعدا صورتحساب آن را به حساب والدین ارسال می‌کنند.
ممتازها و برترها چطور جدا می‌شوند؟
برای مدارس انگیزه تربیت متمایز دانش‌آموزان آنقدر قوی است که حتی گاهی داخل همان مدارس غیرانتفاعی هم، باز یک گروه کوچک را از بقیه دانش‌آموزان جدا می‌کنند که متفاوت از بقیه و با امتیازهای دیگری تربیت شوند. برای مثال سپنتا در مدارس غیرانتفاعی «ع» با شهریه حدودا 40 میلیون تومان در سال می‌گوید که آنها از کلاس هفتم در کلاس‌های advance شرکت می‌کنند.
بعد از این کلاس‌ها در مقطع نهم باید امتحانی بدهند که در صورت قبولی از بقیه اعضای همان مدرسه جدا می‌شوند و معلم‌های متفاوت با کتاب‌های خارج از چارچوب آموزش و پرورش درس یاد می‌گیرند. این معلم‌های دوره advance یا پیشرفته معمولا یا از دانش‌آموزان قدیمی المپیادی یا دانشجویان و فارغ التحصیل مقطع دکتری هستند.
برای این گروه اقلیت ممتاز، مناسبات آموزشی کاملا جدیدی حکمفرما شده تا آنها را برای رتبه‌های زیر 500 یا المپیاد تربیت کنند. سپنتا که امروز یکی از دانش‌آموزان advance شده نکته جالب دیگری هم دارد. برای مثال معمولا هیچ نوع سختگیری نسبت به فرم پوشش این گروه برتر وجود ندارد. آنها در کلاس‌هایشان راحت‌تر درباره مسائل سیاسی که این روزها خیلی باب شده حرف می‌زنند و حتی راحت‌تر می‌توانند اصول مدرسه را با شیطنت‌های نوجوانانه نقض کنند و هیچ تذکری هم نگیرند.
مسابقه خلاقیت
مدارس غیرانتفاعی فرمول برنده ثابتی ندارند. یعنی اینطور نیست که تا آخر عمرشان به یک روش سودده بچسبند و ثبت‌نام دانش‌آموزهای ثروتمندتر را تضمین کنند. به خاطر همین هم تنوع این فوق برنامه‌ها بسیار زیاد است. برای مثال در چند مدرسه ابتدایی و متوسطه اول برتر تهران برخی از این کلاس‌ها برگزار می‌شوند:
در تعداد زیادی از مدارس متوسطه، کلاس‌های فوق برنامه آشنایی با رشته‌های دانشگاهی برگزار می‌شود تا دانش‌آموز از بین نجوم، هوافضا، رباتیک و پزشکی یا رشته‌های دیگر یکی را انتخاب کند و یک ترم در آن آموزش مقدماتی ببیند.
در یکی از متوسطه‌های علوم انسانی کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب مرتضی آوینی تدریس می‌شود یا اینکه در کنار کتاب قرآن دوره‌های تفسیر قرآن می‌گذرانند. تاریخ معاصر ایران را از حداد عادل یاد می‌گیرند و کلاس نویسندگی و داستان نویسی را محمد سرشار، رئیس سابق شبکه کودک و نوجوان تدریس می‌کند.
در یکی دیگر از دبیرستان‌ها برای دانش‌آموزان کلاس عکاسی آنالوگ برگزار می‌شود که دانش‌آموزان در آن ضمن عکاسی تصاویرشان را در اتاق تاریک چاپ می‌کنند. در برخی از دبستان‌ها دانش‌آموزان یک نوع برنامه نویسی مقدماتی یاد می‌گیرند. همچنین برخی مدارس ابتدایی دوره‌های مهارت دست ورزی دارند که در آن کلاس نجاری و کار با چوب برگزار می‌شود.
یکی از دبستان‌های دیگر تهران کلاس‌های تلفیقی ادبیات و هنر برای دانش‌آموزان دارد که در آن شاهنامه‌خوانی یا سعدی خوانی می‌کنند و بعد داستان آن را با کمک رشته‌های متفاوتی مثل سفالگری یا نقاشی به تصویر می‌کشند. برخلاف گذشته دیگر به جای کلاس‌های موسیقی که معمولا کیفیتشان چند درجه پایین‌تر از موسسات خصوصی است، در مقطع ابتدایی، کلاس‌های آوا-حرکت برگزار می‌کنند. کلاسی که مشابه رقص است اما در واقع مهارت‌های حرکتی را به دانش‌آموزان یاد می‌دهد تا در آن ریتم بدن را با آهنگ هماهنگ کنند.
در یکی دیگر از ابتدایی‌های تهران، کلاس فوق‌برنامه‌ای به نام استقلال دارند که الگوریتم‌های بازی‌های فکری مهمی را به دانش‌آموز یاد می‌دهند. در بسیاری از ابتدایی‌ها و یا مدارس متوسطه یکم کلاس‌هایی به نام فلک وجود دارد که اختصارا به معنی فلسفه برای کودکان است و در آن رشد تفکر انتقادی را به آنها آموزش می‌دهند.
یک مدرسه متوسطه اول در پونک کلاس مهارت‌های اجتماعی دارد که هر هفته معلم دانش‌آموزان را برای امتحان کردن یک شغل به اردو می‌برد. گاهی با اداره پست هماهنگ می‌کنند و در نقش پستچی فرو می‌روند. گاهی با نانوایی هماهنگ می‌کنند و نان به دست مردم می‌دهند. آنها کلاس محیط زیست، باغبانی، بازیافت، تفکیک زباله و دوستی با حیوانات دارند و این وظایف را به صورت عملی یاد می‌گیرند.
برخی از مدارس دیگر هم با پایان نامه و پروژه آخر سال خودشان را متمایز می‌کنند. مثلا یک دبستان دخترانه سال پیش پروژه کارآفرینی داشت و قرار بود هر گروه چیزی تهیه کند، برای آن لوگویی طراحی کرده و آن را بفروشد. برای مثال یک کیک خانگی باید بپزند و برای فروخته شدن آن از روش‌های برندینگ استفاده کنند. همچنین یک دبیرستان علوم انسانی هم دانش‌آموزان خودش را موظف کرده تا پایان سال یک پایان نامه ارائه دهند.
مدارس فقط با کلاس فوق برنامه و اردو خودشان را تعریف نمی‌کنند. برخی از آنها در آداب غذا خوردن هم مناسبات متفاوتی دارند. مثلا بچه‌ها می‌توانند از روش‌های آنلاین غذا بگیرند یا با هزینه ماهی یک میلیون و 500 تا دو میلیون تومان به مدرسه، در سلف ناهار را میل کرده و به خانه برگردند.
درنهایت همه این خوشی‌ها در سال نهم به پایان می‌رسد. برخلاف اینکه دبستان و متوسطه بیشتر وقت دانش‌آموزان صرف بازی و بالا بردن قدرت تجزیه تحلیلشان شده، موضوع در متوسطه دوم فقط و فقط آمادگی برای کنکور است. هر چه به این آزمون سخت نزدیک‌تر می‌شوند، برنامه‌های درسی فشرده‌تری را باید پشت میزهای مدرسه بگذرانند تا با این برنامه بتوانند به والدین ثابت کنند این همه آموزش خلاقانه جواب داده و نتیجه‌ای که آنها می‌خواستند تحویل والدین داده خواهد شد.
