کاخ‌های سعدآباد در دست کیست؟
روزنامه هفت صبح، سارا سبزی| تازه‌ترین خبر نگران‌کننده درباره میراث فرهنگی کشور مربوط به ماجرای گم شدن چند فرش نفیس از ساختمان حافظیه مجموعه سعدآباد است. گفته می‌شود این فرش‌ها در سال‌های بین 92 تا 95 یعنی دوره اول ریاست جمهوری حسن روحانی گم شده‌اند. ارتباط این ماجرا با دولت روحانی چیست؟
این فرش‌ها از ساختمان حافظیه مجموعه سعدآباد گم شده‌اند که در اختیار نهاد ریاست جمهوری است و کاربری آن استقبال از سران کشورهاست. عزت‌الله ضرغامی گفته بود که خود مجموعه کاخ سعدآباد به طور کامل در اختیار میراث فرهنگی نیست؛ یعنی بخشی از کاخ سعدآباد در اختیار دستگاه‌های دیگر است که وظایف قانونی‌شان را انجام می‌دهند.
منظور او از دستگاه‌های دیگر همین نهاد ریاست‌جمهوری است که بخش زیادی از کاخ‌های سعدآباد را تحت مدیریت خود دارد. مجموعه سعدآباد از سال 1359 طبق مصوبه شورای انقلاب در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت قرار گرفت و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. مالکیت کاخ سعدآباد هم بعد از کشمکش‌های طولانی در سال 96 به بنیاد مستضعفان رسید، اما حداقل تا سال 99 بر سر آن بحث و جدل بود و به دادگاه تجدید نظر هم کشیده شد.
در نهایت مالكيت سعدآباد و نياوران متعلق به بنياد مستضعفان، اما بهره‌برداری آن در دست ميراث فرهنگی است. در مجموع 20 بنا و کاخ در مجموعه سعدآباد وجود دارد که به غیر از موزه‌ها، بخش زیادی از کاخ‌ها در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد که امکان بازدید از آنها وجود ندارد و کاربری اداری و تشریفاتی دارند:
کاخ اختصاصی یا موزه تاریخ طبیعی سابق، کاخ ملکه مادر، کاخ احمدرضا، کاخ فریده دیبا و موزه دفینه سابق، کاخ بهمن و ساختمان حافظیه. کاخ بهمن از سال 1382 به دفتر یونسکو در ایران تبدیل شد. کاخ ملکه مادر هم امروز به نام ساختمان جمهور شناخته می‌شود و در حال حاضر به عنوان ساختمان تشریفات نهاد ریاست جمهوری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این نهاد قبل از سال 70 هم در این مجموعه حضور داشت و موزه مردم شناسی به او سپرده شده بود، اما سال 1370 آن را به میراث فرهنگی برگرداند. اولین حضور رسمی نهاد ریاست‌جمهوری در مجموعه سعدآباد به سال 1374 برمی‌گردد که از میراث فرهنگی درخواست کرد برای تشریفات و پذیرایی از مهمانان خارجی موزه رجعت و عبرت یا همان کاخ ملکه مادر را به او بسپرد.
این اجلاس در سال 1376 برگزار شد و در نهایت مدیریت این کاخ به نهاد سپرده شد. همان سال این نهاد تلاش کرد که دو موزه ظروف و تاریخ طبیعی را هم در اختیار داشته باشد تا برای اسکان میهمانان عالی‌رتبه اجلاس سران کشورهای اسلامی از آن استفاده کند. در نهایت با توافق شفاهی مسئولان وقت سازمان میراث فرهنگی این دو موزه به نهاد ریاست جمهوری تحویل داده شد، اما مدتی بعد موزه ظروف به میراث فرهنگی برگردانده شد.
به غیر از این کاخ‌ها، موزه‌های مجموعه سعدآباد و کاخ احمدشاه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی است که مدتی در اختیار پایگاه مرکزی بسیج زنان استان تهران بود، اما دوباره به میراث فرهنگی برگشت. این موزه‌ها در حال حاضر تحت مدیریت میراث فرهنگی قرار دارند.
کاخ سبز
از سال 1352 تا 1357 شمسی این بنا مهمانخانه مهمانان خارجی پهلوی دوم بود که در سال 1357 به نیروهای دولت موقت سپرده شد. یک سال بعد، در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد که کاخ‌ها تحت نظر وزارت ارشاد ملی اداره شوند.
کاخ موزه ملت یا کاخ سفید
کاخ سفید بزرگترین کاخ مجموعه 110 هکتاری سعدآباد است که به علت رنگ سفید نمای آن به این نام معروف است. این بنا هم کاربرد اداری و تشریفاتی داشته و در تابستان به اقامتگاه تابستانی شاه و همسرش تبدیل می‌شد.
موزه ظروف سلطنتی و موزه آب
موزه ظروف سلطنتی هم در شرق مجموعه سعدآباد قرار دارد که به دستور رضاشاه برای اشرف پهلوی ساخته شد. این بنا بعد از انقلاب به عنوان موزه ظروف تغییر کاربری داد و ساختمان آن به نهاد ریاست جمهوری تحویل داده شد، اما در سال 1384 دوباره در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.
ساختمان موزه آب هم در غرب ساختمان تشریفات ریاست جمهوری یا همان کاخ ملکه مادر است که پیش از انقلاب برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعان شاه استفاده می‌شد، اما فعلا به عنوان گنجینه آب سعدآباد تغییر کاربری داده است. این موزه در واقع زیر مجموعه موسسه گنجینه ملی آب ایران وابسته به وزارت نیرو است و به صورت مشترک با میراث فرهنگی مدیریت می‌شود، اما بلیت‌فروشی و یگان حفاظت آن با مجموعه سعدآباد است.
موزه خط و کتابت میرعماد
ساختمان موزه میرعماد هم محل زندگی فرحناز وعلیرضا پهلوی بود که در سال 1376 به موزه خط و کتابت تبدیل شد و تحت نظر میراث فرهنگی است.
موزه آشپزخانه سلطنتی
این ساختمان هم آشپزخانه مخصوص سعدآباد بود که پس از انقلاب برای مدتی طولانی به عنوان انبار مرکزی سعدآباد استفاده می‌شد، اما بعد از 32 سال دوباره احیا و به موزه آشپزخانه سلطنتی تبدیل شد.
موزه اتومبیل‌های سلطنتی و سلاح‌های دربار
اتومبیل‌های سلطنتی مورد استفاده پهلوی پس از 31 سال بازسازی شدند و در این ساختمان به نمایش گذاشته شدند. محل سکونت غلامرضا پهلوی هم بعد از انقلاب به موزه سلاح‌های دربار تبدیل شد.
موزه نظامی و برادران امیدوار
ساختمان موزه برادران امیدوار متعلق به دوره قاجار است. که کالسکه‌خانه و استراحتگاه سورچی‌ها بود. این ساختمان پس از انقلاب بازسازی شد و به نام موزه برادران امیدوار افتتاح شد. ساختمان موزه نظامی هم برای تاج‌الملوک محمدرضا پهلوی ساخته شده بود و بعد از مدتی به شهرام پسربزرگ اشرف هدیه شد. در سال 1360 توسط ارتش به عنوان موزه نظامی انتخاب شد. این موزه هم به طور مشترک تحت مدیریت میراث فرهنگی و ارتش است و قرار است به زودی افتتاح شود. مجموعه سعدآباد هم بلیت فروشی آن را برعهده دارد.
موزه فرشچیان و استاد بهزاد
ساختمان موزه استاد محمود فرشچیان در مجموعه 110 هکتاری سعدآباد، یک بنای قاجاری است، با وسعتی در حدود 600 متر مربع که برای مدتی محل اسکان رضا شاه به همراه همسر چهارمش ملکه عصمت بود. در سال 1371 هم 289 اثر از استاد بهزاد طی قراردادی در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و موزه‌ای به نام او افتتاح شد.
موزه پوشاک سلطنتی و هنرهای زیبا
ساختمان فعلی موزه پوشاک سلطنتی، در واقع کاخ تابستانی شمس پهلوی است که در شمال مجموعه سعدآباد است. ساختمان موزه هنرهای زیبای فعلی هم از سال 1346 به عنوان وزارت دربار استفاده می‌شد و بعد از انقلاب تبدیل به اداره کل موزه‌های کشور شد.
موزه هنر ملل و اسناد سعدآباد
موزه هنرملل که بخشی ازمجموعه فرهنگی کاخ موزه ملت است، در گذشته موزه هنری فرح پهلوی بوده که مورد استفاده او و اطرافیانش قرار می‌گرفت .علاوه بر آن بخشی از مدارک تاریخی سعدآباد هم در ساختمانی قرار دارند که پیش از انقلاب محل استقرار و استفاده گارد جاویدان بود. تمام این موزه‌ها در حال حاضر تحت نظر وزارت میراث فرهنگی قرار دارند.
