چگونه پنجشیر امکان مقاومت در‌برابر نیروهای مهاجم را دارد؟
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | احمد مسعود، فرزند احمد شاه مسعود، این روزها تنها امید افغان‌ها برای مقابله با طالبان است. در شرایطی که نیروهای خارجی به اصطلاح، دمشان را روی کولشان گذاشته‌اند و از افغانستان رفته‌اند و آمریکا نیز اعلام کرده در صورتی که طالبان «همکاری» کند؛ تا ۹ شهریور یا ۳۱ ماه آگوست، این کشور را ترک خواهد کرد؛ حالا تنها یک نیروی مقاومت ملی در برابر طالبانی باقی مانده که قصد دارد سرتاسر کشور را زیر حکومت یکپارچه خود ببرد. احمد مسعود اما اعلام کرده که چنین چیزی را قبول ندارد، فعلا گفته طالبان باید بخشی از حکومت باشد نه همه آن و البته گفته باید حقوق بشر را هم رعایت کند؛ در غیر اینصورت در مقابل آن مقاومت خواهد کرد.
ابزار احمد مسعود برای این مقاومت چیست؟ موقعیت ژئوپلتیک دره‌ای به نام پنجشیر در افغانستان که به کابوسی برای ابرقدرتی به نام اتحاد جماهیر شوروی و البته همین طالبان درآمده بود. جایی که از نظر جغرافیایی، امکاناتی وسیع برای جنگ‌های نامنظم در اختیار فرماندهان قرار می‌دهد. احمد مسعود به پشتوانه این موقعیت و البته پیوستن بخشی از نیروهای ضدطالبان به وی (که مهم‌ترین آن امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهوری سابق افغانستان است) اعلام کرده در مقابل طالبان ایستادگی خواهد کرد.
اما سوال مهم این است که پنجشیر، از نظر جغرافیایی، چه موقعیتی دارد که چنین امکانی در اختیار یک فرمانده قرار می‌دهد؟ قبل از هر چیز ببینیم که پنجشیر کجاست؟ پنجشیر، منطقه‌ای به صورت یک دره بزرگ در شمال شرق افغانستان است. در حال حاضر از نظر تقسیمات سیاسی، این منطقه به صورت یک ولایت (استان) شناخته می‌شود که طبق سرشماری سال ۱۳۹۹ افغانستان نزدیک به ۱۷۰ هزار نفر جمعیت دارد. وسعت این منطقه، ۳ هزار و ۶۱۰ کیلومتر مربع است یعنی تقریبا نصف استان البرز که کوچک‌ترین استان ایران است. حالا سه امکان دره پنجشیر برای مقاومت در برابر نیروهای نظامی مهاجم را با هم مرور کنیم:
یک: پنجشیر یک منطقه کاملا کوهستانی است و در دامنه جنوب شرقی از قسمت غربی رشته‌کوه‌‌های هندوکش قرار دارد. رشته‌کوه‌هایی که به طول ۸۰۰ کیلومتر در مرزهای افغانستان و پاکستان قرار گرفته است. به تبع این اقلیم کوهستانی، پنجشیر زمستان‌هایی سرد دارد و از این روست که طالبان می‌داند، اگر قصد تصرف این منطقه را دارد نباید زمان را از دست بدهد و باید هر چه سریع‌تر به سمت این منطقه لشگرکشی کند (که این کار را هم انجام داده است). موقعیت کوهستانی طبیعتا، امکانی استراتژیک برای یک نیروی نظامی است تا با حضور در کوه‌ها و مناطق مرتفع‌تر، بر نیروهای پایین دست تسلط داشته باشند. این یکی از دلایل شکست حملات اولیه ارتش شوروی به دره پنجشیر بود که به صورت کاملا کلاسیک صورت گرفته بود.
دو: درههای این منطقه نیز، امکان دیگری برای مقابله با نیروهای خارجی است. گفته شده ارتش شوروی پس از شکست در حملات کلاسیک به این منطقه تلاش کرد تا با هلی برن نیروها روی ارتفاعات و تصرف آن‌ها، نیروهای احمد شاه مسعود را شکست دهد اما نیروهای احمد شاه با پناه بردن به درههای متعدد این منطقه و البته با صبوری، بعد از مدتی کم کم پیشروی می‌کردند و مناطق تصرف شده را کم کم دوباره به دست می‌آوردند. بنابراین یکی دیگر از امکانات این منطقه، به اصطلاح سوراخ و سمبه‌هایی در دره‌ها است که نیروها می‌توانند در آن پنهان شوند و البته که امکان عملیات هوایی کارآمدی هم با توجه به این اقلیم، برای مقابله با این افراد مهیا نیست.
سه: در حال حاضر، طالبان در ویدئوهایی که منتشر کرده، عملا پنجشیر را تهدید کرده به اینکه راه ارتباطی این منطقه را با دیگر مناطق افغانستان قطع خواهد کرد. این موضوع راهی بود که ارتش شوروی نیز در این منطقه طی کرد و البته به نتیجه نرسید. چرا؟ در این منطقه کوهستانی یک رودخانه پرآب و خروشان به نام پنجشیر وجود دارد. این رود، باعث حاصلخیزی بسیار خوبی در منطقه شده است و خود این موضوع به نیروهای مقاومت این اجازه را می‌دهد که با نوعی خودکفایی غذایی، نسبت به سایر مناطق افغانستان بتوانند در این منطقه زیست کنند و بجنگند.
گندم از محصولات عمده این منطقه است که عمدتا در کرانه‌های غربی دره پنجشیر کشت می‌شود. از فرآورده‌های باغی هم می‌توان به توت و انگور و زردآلو و گردو اشاره کرد. جو، حبوبات و ذرت نیز در این منطقه کاشت می‌شود و البته منطقه پر است از پرورش دام و پرندگان زیادی نیز در این منطقه وجود دارد. برخی خبرنگاران می‌گویند روی یک تابلو در این منطقه، جمله‌ای از احمدشاه مسعود نوشته شده با این مضمون که «وابستگی شرم‌آور است». همین جمله و تفکر، در طول تاریخ در کنار موهبت خداوندی به وی، امکان مقاومت را به دره پنجشیر داده است.
