چگونه و چرا با رمز ارزها کلاهبرداری میکنند؟
روزنامه هفت صبح، مهلا جوادپور | ۹۲۱۹ حساب بانکی غیر مجاز رمز ارز، با گردش بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان شناسایی و مسدود شدند. به گفته وزارت اطلاعات این حسابها متعلق به ۴۵۴ نفر بوده که توسط همین وزارت ردیابی شدند. این وزارت با همکاری بانک مرکزی و با دستور مقام قضایی، با تسلط به شبکه دلالان غیرمجاز ارزی، معاملات پنهان و مشکوک رمزارزی کشور، حسابهای بانکی آنها را شناسایی و مسدود کردند. پیش از این هم بسیاری درباره افزایش دلالی غیرمجاز و جرایم اقتصادی با استفاده از رمز ارز هشدار داده بودند. سوال این است که فعالیت این شبکهها به چه صورت است؟ چگونه و چرا با رمز ارزها کلاهبرداری میکنند؟
راههای جرم با رمزارز
هنوز مشخص نیست این ۹۰۰۰ حساب بانکی غیرمجاز برای چه تخلفی استفاده میشدند؛ اما احتمالاتی وجود دارد. قبل از اینکه بانک مرکزی کارتخوانهای فعال خارج از کشور را غیر فعال کند، دلالان دلار در کشورهای دیگر مانند هرات، افغانستان و دوبی، دلار کشور را تعیین میکردند. یعنی چه؟ یعنی این دلالان با بردن کارتخوان به این کشورها، دلار را میفروختند و ریال دریافت میکردند. بانک مرکزی برای جلوگیری از این اتفاق کارتخوانهای فعال در خارج از کشور را بست.
با این شرایط دلالان از راههای دیگری برای فروش دلار استفاده میکنند که یکی از آنها میتواند رمز ارز باشد. یکی از جرایم دیگری که در استفاده از رمز ارز میتواند اتفاق بیافتد، پولشویی است. یعنی این افراد به جای استفاده از دلار یا تومان یا هر ارز رایج دیگری از رمز ارزهایی مانند بیتکوین یا تتر استفاده میکنند. اگر دقت کنید تعداد افراد شناسایی شده ۴۵۴ نفر بوده اما تعداد حسابهای بسته شده بیش از ۹ هزار عدد بوده است؛ این به این معنی است که هر نفر چندین حساب داشته.
حالا ممکن است تعداد همین ۴۵۴ نفر کمتر باشد و از اسم افراد دیگر برای اخلال گری ارزی و پولشویی یا حتی قاچاق استفاده کرده باشند؛ چون تراکنشها در رمز ارز قابل رهگیری نیست و مبدا و مقصد آنها نامشخص است. این خاصیت رمز ارز در برخی موارد میتواند تسهیلگر جرایم اقتصادی باشد. بعضی قاچاقچیها هم از رمز ارز برای پرداخت هزینه کالاهایی که به صورت قاچاقی وارد کردهاند استفاده میکنند. قمار آنلاین هم میتواند با استفاده از رمز ارز انجام شود. بانکها هرگز درگاههای پرداخت خود را در اختیار سایتهای قمار قرار نمیدهند در نتیجه صاحبان این سایتها راههای دیگری را انتخاب میکنند.
به طور مثال مجوز استفاده از یک درگاه بانکی را برای یک کسب و کار اینترنتی میگیرند ولی برای قمار از آن استفاده میکنند. راه دیگری هم که وجود دارد این است که یک کسب و کار کوچک اینترنتی را با وعده پول زیاد راضی میکنند تا درگاه بانکی خود را در اختیار آنها بگذارد. در حال حاضر این درگاهها به راحتی قابل شناسایی هستند و هزاران حساب و درگاه شرط بندی تا به حال مسدود شدهاند. از این رو بسیاری از آنها به رمز ارزها رو آوردهاند و کاربران به جای پرداخت ریال از تتر یا بیتکوین استفاده میکنند.
قوانین غیر شفاف
وزارت اطلاعات برای پیدا کردن این ۴۵۴ نفر، یکی از تراکنشهای رمز ارزی که در شبکه بلاکچین انجام شده بود را ردیابی میکنند. این تراکنش متعلق به کیف پول یکی از مجرمان اقتصادی بوده است. بعد از ردیابیهای دیگر به کیفپولهای دیگری هم میرسند که مشخص میشود یکی از آنها به ایران وصل شده و تبدیل به ریال شده است. به این ترتیب بقیه کیف پولها هم لو میرود.
در سال ۹۶ رئیس کل وقت بانک مرکزی، درباره امکان سوءاستفاده از رمز ارزها میگوید: «این پول مجازی تحت نظارت نهادهای مالی و بانکی خاصی نیست از همین رو میتواند بسیاری از نهادهای ناظر را دور بزند که همین مایه نگرانی ما شده است.» محمد حسین رحیمیزاده هم در سال ۹۸ بیتکوین را «خلاف مقررات پولی و بانکی» دانسته و هشدار داده بود که میتوان از آن برای پولشویی استفاده کرد. با این حال هنوز رویکرد دولتها در این خصوص شفاف و قطعی نیست.
بیت کوین در ایران قانونی نیست؛ اما استفاده از آن به خاطر وجود نداشتن مجازات، خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین را نمیتوان جرم دانست. در حال حاضر سایتهایی تحت عنوان صرافی، خرید و فروش رمز ارز انجام میدهند. با این حال استخراج در ایران به عنوان یک صنعت شناخته شده است. با این که هزینه برق مصرفی در ایران ارزان است ولی در ساعات اوج مصرف برق دستگاهها باید خاموش شوند.
همچنین مصوب شده متوسط نرخ صادراتی برق، مبنای قیمت گذاری برق مصرفی صنعت ماینینگ شود. ماینینگ یا استخراج بیت کوین در کشور قانونی است اما باید از وزارت صمت مجوز دریافت شود. برای واردات تجهیزات استخراج هم، باید از وزارت صمت مجوز گرفت. در سال ۹۸ در یزد دو کارخانه با هزار دستگاه استخراج بیتکوین انجام میداد که غیر قانونی بود و پلمب شد. این کارخانهها با استفاده از برق صنعتی تعرفهدار در طول شبانه روز بیتکوین استخراج میکردند.