چند قدم به واکسن کرونا باقی مانده است؟
روزنامه هفت صبح | بعد از ۹ ماه حالا کم‌کم شوالیه‌های کرونا از راه می‌رسند. بعضی از آنها می‌گویند نوامبر (آذرماه) امسال و بعضی دیگر ژوئن (خردادماه) ۲۰۲۱ به مرحله تولید می‌رسند. از بین واکسن‌هایی که اسمشان به میان آمده، نام پنج واکسن ایرانی هم داخل لیست سازمان بهداشت جهانی دیده می‌شود که کاندیدای واکسن‌های کووید ۱۹ بوده‌اند و فاز اول مطالعه خود را می‌گذرانند.
البته احتمالا فعلا قرار نیست واکسن به کشورهای کم‌درآمد برسد؛ یعنی کشورهای اروپایی و آمریکایی آنقدر سریع از همه شرکت‌های دارویی واکسن پیش‌خرید کرده‌اند که دیگر بعید است ظرفیتی برای تولید این محصول برای کشورهای کم‌درآمد باقی بماند. پس کشورهایی مثل ایران باید روی چه محصولاتی حساب کنند؟ جواب این سوال نزد سازمان بهداشت جهانی است.
از ابتدا قرار بود سازمان‌های جهانی برنامه‌ای برای دسترسی کشورهای کم‌درآمد به واکسن داشته باشند که اسم آن را هم COVAXX گذاشتند. اما هنوز هیچ‌یک از این کشورها نتوانسته‌اند آن را پیش‌خرید کنند؛ حتی ایران. قبلا کیانوش جهانگیری، سخنگوی سازمان غذا و دارو گفته بود تا ۱۸ مهر نقل‌وانتقالات ارزی برای این برنامه کوواکس را انجام می‌دهند، اما به دلیل تحریم هنوز موفق به این کار نشده‌اند. از طرف دیگر کشورها با درآمد بالاتر هر روز قراردادهای جدیدی برای پیش‌خرید واکسن‌های رو به تولید منعقد می‌کنند که با آنها می‌شود جمعیتشان را نه یک‌بار، بلکه چندبار واکسینه کرد.
مثلا مشخص شده که کانادا دسترسی به ۳۵۸ میلیون دوز واکسن‌های مختلف را برای خود قطعی کرده یا استرالیا ۱۳۵ میلیون دوز از چهار واکسن را نهایی کرده که نسبت به جمعیت آن بیشتر است و از میزان واکسن‌های موجود برای برنامه‌های جهانی مثل کوواکس کم می‌کند. آنها احتکار می‌کنند و کشورهای کم‌درآمد دو قدم بیشتر از این واکسن‌ها دورتر می‌شوند.
آخرین جدولی که سازمان بهداشت جهانی تهیه کرده نشان می‌دهد ۴۸ واکسن در مرحله ارزیابی بالینی قرار دارند. می‌توانیم نفس راحتی بکشیم و خیالمان خوش باشد که علاوه‌بر آنها، حداقل ۱۶۴ واکسن دیگر هم در مرحله ارزیابی پیش‌بالینی هستند. بااین‌حال رقابت اصلی بالای این جدول و بین ۱۱ شرکت دارویی است. واکسن این ۱۱ شرکت در فاز سه قرار دارند و این یعنی در مراحل نهایی هستند که خیلی به مراحل تولید نزدیک است.
شاید به‌خاطر سروصدای اخیر واکسن فایزر، بیشتر از همه با آن آشنا شده باشید، اما راستش را بخواهید این تنها واکسنی نیست که این روزها همه به آن چشم امید دارند. به همین دلیل حالا نگاهی به واکسن‌های امیدوارکننده این لیست انداخته‌ایم تا ببینیم کدام واکسن‌ها به درمان نزدیک هستند؟
*** واکسن‌های یک‌قدمی درمان
Sinovac: این اسم یک شرکت بیودارویی است که در پکن چین مستقر شده. اسم این دارو در بالای لیست داروهای فاز سوم سازمان بهداشت جهانی هم وجود دارد. با اینکه این دارو در برزیل آزمایش شده بود، به محض گسترش خبر واکسن فایزر اعلام شد که به دلیل یک واقعه نامطلوب به حالت تعلیق درآمده است. البته یک روز بعد گفتند واقعه نامطلوب، خودکشی یکی از افراد مورد آزمایش بوده و دوباره فاز آخر ادامه دارد.
Sinopharm: شرکت چینی سینوفارم در ووهان و بیجینگ سه محصول تولید کرده‌اند که شباهت‌های زیادی به هم دارند و هر سه هم به مرحله سوم مطالعه و بررسی رسیده‌اند. این واکسن‌ها حتی مجوز استفاده برای جمعیت محدودی را هم کسب کرده‌اند. سینوفارم قرار است تا پایان سال جاری میلادی حدود ۱۰۰ میلیون دوز واکسن تولید کند و برآورد می‌شود که سال آینده میلادی میزان تولید به یک میلیارد دوز برسد. این سه واکسن برای افراد با ارتباطات مختلفی تولید شده و برای جمعیت خود این کشور تولید می‌شود.
واکسن هندی: یک شرکت بیوتکنولوژی هندی در شرکت «بهارات» در فاز سوم روی ۳۰ هزار نفر واکسن آزمایش کرده است. این شرکت حدودا ۵۰ میلیون دلار برای کشف این واکسن سرمایه‌گذاری کرده است. قبلا هم یک‌بار وزیر بهداشت کشور ما گفته بود قرار است ۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا از کشور هند خریداری شود. البته او اطلاعات بیشتری نداده بود، اما می‌توان حدس زد که احتمالا واکسن‌های ساخته‌شده این شرکت می‌تواند بازار خرید داروی ایران باشد.
واکسن آکسفورد: یکی از شرکت‌هایی که گفته تا قبل از کریسمس واکسن خود را به بازار می‌دهد، آکسفورد است. ۱۰ هزار داوطلب در سراسر انگلیس و همچنین برزیل و آفریقای جنوبی در آزمایش‌های فاز سوم آن شرکت کردند. البته این خبر قبل از پروپاگاندای آمریکا بر سر فایزر پیچیده شده و حتی آمادگی خودش را برای تولید یک میلیارد دوز تا آخر تابستان اعلام کرده بود. در ملبورن هم قرار است ۳۰ میلیون دوز از این واکسن تولید شود.
واکسن فایزر: این هفته هفته‌نامه اکونومیست در امیدواری برای تولید واکسن فایزر تیتر کاور خودش را «ناگهان امید» انتخاب کرد. واکسنی آمریکایی- بلژیکی که معادلات جهانی نفت را هم به‌هم زده است. حالا همه چشمشان به ۱۹ نوامبر مانده تا این واکسن توزیع شود. همین که نام واکسن فایزر پیچید، اتحادیه اروپا گفت ۳۰۰ میلیون دوز از آن را می‌خرد. ۱۰۰ میلیون دوز آن هم قرار است در آمریکا توزیع شود. قیمت این واکسن قرار است در اروپا کمتر از ۱۹٫۵۰ دلار باشد. در ایران رئیس انجمن داروسازان همان اول آب پاکی را روی دست همه ریخت و گفت انتظار نداشته باشید که زودتر از یک سال این واکسن به دست ما هم برسد.
واکسن مدرنا: شرکت دیگری که امیدواری زیادی برای رسیدن واکسن آن وجود دارد، مدرناست که فائوچی، کارشناس بیماری‌های عفونی آمریکایی می‌گوید به اندازه فایزر و بیونتک امیدوارکننده است. این واکسن که مه و ژوئن ۲۰۲۱ به دست شهروندان عادی می‌رسد، قرار است سال آینده ۵۰۰ میلیون دوز از آن تولید شود.
واکسن کرونای روسی: روسیه از همان اول هم گفت که ما واکسن را پیدا کردیم. بعد هم دختران پوتین قدم اول را برداشتند و گفتند خودمان هم پیشقدم می‌شویم. تا امروز دو واکسن در روسیه برای کرونا مراحل آزمایشی‌اش را طی کرده است. اسم یکی اسپوتنیک-وی و اسم دیگری EpiVacorona است. برای واکسن اول چین حاضر شده بود که با ۹ میلیون دلار حق ثبت و تولید این واکسن روسی را خریداری کند.
تا امروز آنکارا هم خودش را مشتاق این واکسن نشان داده است. اسم واکسن اول در لیست واکسن‌های رو به تولید سازمان جهانی بهداشت هم آمده است. روز گذشته خبری منتشر شد که نشان می‌دهد این‌بار روسیه و کره جنوبی بر سر تولید بیش از ۱۵۰ میلیون دوز واکسن کرونا با هم به توافق رسیده‌اند. واکسنشان هم اواخر سال میلادی در کره جنوبی تولید و از اول سال میلادی جدید توزیع می‌شود. این واکسن قرار است ۹۲ درصد در مقابل کرونا موثر باشد.
واکسن نواواکس: واکسن نواواکس مراحل آزمایش خودش را در انگلیس گذرانده است. نتایج فعلی منتشرشده از این واکسن می‌گوید تا اینجا که همه‌چیز خوب بوده و مورد تایید قرار گرفته است. فاز دوم این آزمایش در استرالیا انجام شد و بار دیگر پاسخ ایمنی مثبتی ایجاد کرد. اخیرا خبر پیش‌فروش این واکسن به کانادا منتشر شد که باز هم در چندین میلیون دوز منعقد شده بود.
واکسن بلژیکی: جانسن فارماسیوتیکا یک شرکت داروسازی چندملیتی است که دفتر آن در بلژیک قرار دارد. البته آزمایش‌های بالینی این واکسن در اسپانیا انجام شده و از قضا تا امروز که آزمایش‌ها موفقیت‌آمیز بوده است. تا امروز اخبار زیادی از واکسن این کشور مخابره نشده است. بااین‌حال آمریکا از این واکسن هم ۱۰۰ میلیون دوز به ارزش یک میلیارد دلار پیش‌خرید کرده است.
حالا که با این میزان پیش‌خرید کشورهای ثروتمند بعید است واکسن‌های خارجی به این زودی‌ها به دست ما برسد، می‌توانیم به شرکت‌های داخلی هم امیدوار باشیم. در این فهرست نام چند شرکت ایرانی هم دیده می‌شود که شاید در مراحل بعدی بتوانند به فاز دوم آزمایش خود برسند. نام چهار شرکت عبارتند از: بیوسان فارمد، شفا فارمد، میلاد فارماسوتیکالز، زیست کیان آزمایش که در فاز پیش‌تحقیقات این سازمان قرار دارند. اگرچه قراردادهای کلان کشورهای ثروتمند روزبه‌روز با کارخانه‌های جدید منعقد می‌شود، اما کرونا یک جا نمی‌نشیند. پیش‌خرید و احتکار این واکسن از سوی کشورهای ثروتمند تا زمانی که همه در برابر این بیماری واکسینه نشوند، جهان را از کرونا دور نمی‌کند.
