چرا ترکیه بعد‌از ۱۰۰سال دوباره به قره‌باغ بازگشت؟
روزنامه هفت صبح | ترکیه و آذربایجان از زمان پایان جنگ جهانی اول تا امروز، همیشه روابط خوب و حسنه‌ای با یکدیگر نداشته‌اند. برخلاف این روزها که دو سیاستمدار، به عنوان حامی یکدیگر ظاهر شده‌اند، تا چندی قبل الهام علی‌اف و اردوغان مدام با یکدیگر درگیر بوده‌اند.میدل ایست آی نوشت: ماه گذشته و بعد از اعلام خبر آتش‌بس، الهام علی‌اف در تلویزیون ظاهر شد و در کمال خوشحالی لب به تمجید از آنکارا گشود.
در واکنش به این آتش‌بس و اظهارات رئیس‌جمهوری آذربایجان، مردم با پرچم‌های ترکیه و آذربایجان به خیابان‌ها ریختند و شعارهایی در حمایت از آنکارا سر دادند. دو روز بعد، برخی از مخالفان برجسته الهام علی‌اف در آذربایجان با نادیده گرفتن او، نامه‌ای سرگشاده به رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نوشته و از وی خواستند تا نیروهای خود را به منظور محافظت از منطقه در برابر تهدید روسیه، به شهر شوشا، که اخیرا توسط باکو تسخیر شده، بفرستد.
صد سال پس از اشغال باکو توسط ارتش عثمانی، ترکیه به آذربایجان بازگشت. فارغ از احساسات برادرانه‌ای که علت این مداخله عنوان می‌شود، این یک تغییر فاحش و ناگهانی در سیاست این کشور بوده است. ۱۰ سال پیش، دروغ، تقلب و خیانت کلماتی بود که علی‌اف برای توصیف مقامات ترکیه از آن استفاده می‌کرد، پس از آن حتی آنکارا تلاش کرد روابط خود را با ارمنستان عادی کند.
در همین حال، اعتراضات در باکو علیه آنکارا به دلیل عادی‌سازی روابط با ایروان به‌شدت افزایش یافت.
اکنون، اما اوضاع تفاوت می‌کند، چراکه علی‌اف اردوغان را برادر مورد اعتماد خود می‌خواند و آذربایجانی‌ها از ترکیه می‌خواهند در خاک این کشور پایگاه نظامی ایجاد کند.سوالی که بارها و بارها توسط دیپلمات‌های خارجی هنگام تلاش برای رمزگشایی از این چهره شگفت‌انگیز پرسیده شد، این است که چرا اکنون؟
*** توطئه‌ای وجود ندارد
یک مقام ارشد ترکیه‌ای که خواست نامش فاش نشود، گفت علت این است که آذربایجان اکنون درخواست کمک کرده است. درک چرایی اکنون آن، آسان است و هیچ توطئه گسترده‌تری وجود ندارد. مقامات ترکیه بارها ادعا کرده‌اند که به‌‌رغم درگیری طولانی آنکارا و باکو، این ارمنستان بود که باعث بروز آخرین جنگ شد. در این بین واضح بود که نه آمریکا و نه فرانسه هیچ نقشی در میانجیگری برای توقف این خشونت بازی نخواهند کرد.
این مقام ارشد ترکیه‌ای اضافه کرد که در ماه آگوست، نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان، ناگهانی و احمقانه شروع به صحبت در مورد معاهده سور کرده؛ توافقی که در ۱۹۲۰ می‌توانست شرق ترکیه را به ارمنستان تحویل دهد. وی افزود: من فکر می‌کنم که این باعث ناراحتی پرزیدنت اردوغان و دیگر مقامات ترک در رأس رهبری ترکیه شد. این یک پاسخ استراتژیک از سوی ترکیه بوده است.
هنگامی که عملیات علیه ارمنستان در ۲۷ سپتامبر آغاز شد، ارتش آذربایجان مورد حمایت ترکیه به آرامی از جنوب پیشرفت کرد و دستاوردهای ملموسی هم داشت. بااین‌حال، سرعت حرکت، به‌ویژه برای مقامات آنکارا که بسیاری از آنها آموزش و قابلیت مورد اطمینان بودن ارتش آذربایجان را زیر سوال می‌بردند، مطلوب نبود.
نگرانی دیگر ترکیه، روسیه بود. این یک مسئله آشکار برای آنکارا بود که مقاومت روسیه در برابر عملیات آذربایجان می‌تواند جلوی کل حمله را بگیرد.در ماه اکتبر، یک هیأت ترکی از مسکو بازدید کرد و متوجه شد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، هیچ مخالفتی با اهداف ترکیه ندارد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، شوشا را یک شهر آذری نامید و تنها نسبت به استقرار مزدوران سوریه اعتراض کرد.
هنگامی که ارتش آذربایجان به استپاناکرت، پایتخت قره‌باغ کوهستانی معروف به خانکندی در آذربایجان نزدیک می‌شد، ارمنستان با آتش‌بس با میانجیگری روسیه و پشتیبانی ترکیه موافقت کرد.این مقام ترکیه‌ای افزود: ما در حال آماده‌سازی معامله نبودیم، اما در حال مذاکره بودیم. یکی از شرایط معامله ۱۰ نوامبر، باز کردن جاده‌ای بین نخجوان و جمهوری آذربایجان بود که از ارمنستان عبور می‌کرد و یک ارتباط مستقیم حمل‌ونقلی بین آنکارا و باکو ایجاد می‌کرد.
همه فکر می‌کنند این یک پیروزی استراتژیک برای ترکیه است، کمااینکه ما آن را می‌خواستیم. ما حتی چیزی راجع به آن نمی‌دانستیم تا اینکه نسخه نهایی توافق را دیدیم. بااین‌حال، ما از این موضوع خوشحال هستیم.بااین‌حال، شرایط دیگری وجود داشت که جنجال بزرگی را در آذربایجان ایجاد کرد و آن استقرار نیروهای روسی در قره‌باغ کوهستانی به عنوان نیروی حافظ صلح بود.
از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی تاکنون هیچ نیروی روسی در آذربایجان وجود نداشته است. آنها فقط ماموریت حفظ آتش‌بس را ندارند. آنها مجهز به سلاح‌های سنگین بوده و در حال ساخت پایگاه‌های نظامی دائمی هستند که دارای هواپیماهای بدون‌سرنشین است. نفوذ روسیه در منطقه و آذربایجان مستقیما احساس خواهد شد.
بسیاری از متحدان ترکیه در ناتو، آنکارا را مسئول تسهیل پیروزی برای روسیه می‌دانند که حتی یک گلوله هم شلیک نکرد. در آذربایجان تقریبا اتفاق‌نظر وجود دارد که برای ایجاد تعادل در افزایش نفوذ روسیه، حضور دائمی ارتش ترکیه در این کشور در نزدیکی قره‌باغ مورد نیاز است.
