پنج چالش سنگین، پیش‌روی بانک مرکزی
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی این روزها باید با چهار چالش مهم کُشتی بگیرد. یکی افزایش قیمت ارز و ورود دلار به کانال ۱۸ هزار تومان. دوم تعلل بانک‌ها در تسویه‌حساب منابع حاصل از فروش سهام عدالت با سهامداران، سوم تجمع اعتراضی روز یکشنبه مقابل بانک مرکزی که مربوط به تامین ارز در سامانه نیما بود و در نهایت ۹ میلیارد دلار پول نفتی که کره‌جنوبی مسدود کرده.
به موازات این اتفاقات مسئله بلوکه شدن مبالغ مازاد خریداری شده صندوق ETF دولتی را هم داشتیم که قرار بود نهایتا تا ۱۷ خرداد به حساب متقاضیان عودت داده شود اما تعللی که صورت گرفت نارضایتی‌هایی به همراه داشت که البته این مشکل تا پایان این هفته به تدریج حل خواهد شد. همتی در این حدود ۲۰ ماه سکانداری بانک مرکزی بحران‌های بزرگ‌تری هم از سر گذرانده .
اما نکته اینجاست که این بار زمزمه‌هایی مبنی بر استعفا یا برکناری او هم مطرح شده. منبع این ادعا البته خیلی مشخص نیست و با موضع‌گیری نمایندگان مجلس اینطور می‌توان نتیجه‌گیری کرد که حداقل از جانب مجلس اراده‌ای برای کنار گذاشتن همتی وجود ندارد. مگر اینکه در دولت رویدادهای دیگری در جریان باشد که فعلا نشانه‌ای از آن هم نمی‌بینیم.
* یک: تجمع اعتراضی مقابل بانک مرکزی
روز یکشنبه عده‌ای مقابل بانک مرکزی در خیابان میرداماد تهران تجمع کردند و شعارهایی در انتقاد از همتی دادند. دیدن این صحنه‌ها در مقطعی که مشکل صندوق‌های مالی و اعتباری وجود داشت خیلی عجیب نبود اما حالا انگیزه تجمع‌کنندگان چیست؟ معترضان می‌گفتند که اختلاسی در سامانه نیما صورت گرفته و آن‌ها به این دلیل تجمع کردند. دقیقا اسفند پارسال هم اعتراضات مشابهی مقابل بانک مرکزی شکل گرفته بود که می‌گفتند در سامانه نیما ۳ هزار میلیارد تومان اختلاس صورت گرفته.
این ادعا بلافاصله تکذیب شد و مدیر اداره صادرات بانک مرکزی توضیح داد که این موضوع مربوط به تاخیر صادرکننده‌ها در اجرای تعهداتشان بوده که موضوع با دخالت بانک مرکزی و دستگاه‌های نظارتی هم حل شده. سامانه نیما سیستم یکپارچه ارزی است که ارز حاصل از صادرات را به واسطه صرافی‌ها و با تایید بانک مرکزی در اختیار واردکنندگان می‌گذارد. حالا اگر صادرکننده به هر دلیلی نتواند منابع حاصل را در اختیار واردکننده متقاضی قرار دهد باعث بروز مشکلاتی می‌شود.
این بار هم به نظر می‌رسد مشکل همین مسئله بوده. عده‌ای برای استفاده از ارز نیمایی اقدام کردند اما اختلالی در این چرخه ایجاد شده که نتیجه‌اش شده تجمع اعتراضی روز یکشنبه. بعضی رسانه‌های اصولگرا از جمله خبرگزاری تسنیم البته تفاسیر دیگری هم از تجمع داشتند و آن را «مشکوک» توصیف کردند. به این معنی که بعضی دلالان ارزی خواستند با این اقدام به افزایش قیمت ارز دامن بزنند یا بعضی حلقه‌های سیاسی با این شیوه سعی در برکناری همتی دارند. ما این دو فرضیه را اما نمی‌توانیم رد یا تایید کنیم.
* دو: ورود دلار به کانال ۱۸ هزار تومان
عصر دوشنبه سامانه سنا که تحت نظارت خود بانک مرکزی فعالیت می‌کند نرخ لحظه‌ای دلار را ۱۷۸۸۰ تومان نشان می‌داد و نرخ دلار نیمایی (حواله ارزی) هم ۱۵۹۱۳ تومان گزارش کرده بود. کانال‌های تلگرامی اما قیمت دلار در بازار آزاد را تا ۱۸۳۰۰ تومان هم اعلام کردند. حالا اگر همان قیمت سامانه سنا را هم در نظر بگیریم، قیمت دلار در مقایسه با بهمن پارسال که ۱۳هزار تومان بود، ۴۰ درصد گران شده.
این در حالی است که در کل سال ۹۸ یعنی از فروردین تا همین بهمن‌ماه که مثال زدیم دلار همان در کانال ۱۲ و ۱۳ هزار تومان درجا می‌زد. در مقاطعی البته تا بالای ۱۴ هزار تومان رفت اما بعد باز به قیمتهای قبلی عقب‌نشینی کرد. این افزایش قیمتهای اخیر ممکن است در ارتباط با شیوع کرونا یا تصویب نشدن اف‌ای‌تی‌اف باشد اما بعید نیست که در آینده نزدیک شاهد کاهش قیمت هم باشیم.
* سه: تاخیر بانک‌ها در واریز پول فروش سهام عدالت
از ۶ خردادماه امکان فروش ۳۰ درصد سهام عدالت از طریق بانک‌ها فراهم شد و بعضی درخواست فروش ثبت کردند اما به تدریج گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه بعضی بانک‌ها هنوز وجهی به حساب مشمولان واریز نکرده‌اند یا وجهی که واریز کردند کمتر از ارزش ۳۰ درصدی سهام عدالت مشمولان بوده. البته از ابتدا هم گفته شده بود که از ۱۰ خردادماه به تدریج این مبلغ واریز می‌شود اما این تاخیر با نارضایتی‌های همراه شد.
در نهایت سخنگوی طرح آزادسازی سهام عدالت مجبور به توضیح شد که علت این تاخیر به فروش نرفتن کل سفارش‌های دریافتی است. به عبارت دیگر ۷۵۰ هزار نفر سفارش فروش دادند که ارزش کل آن ۹۰۰ میلیاردتومان است اما ۶۵۰ میلیارد تومان آن فروش رفته و برای مابقی باید فعلا سهامداران صبر کنند. وقتی کل سفارش‌ها فروش رفت بانک‌ها هم مابقی پول را پرداخت می‌کنند.
ضمن اینکه وقتی سهام فروش می‌رود پول آن به چند روز حداقل دو روز کاری زمان می‌برد تا در اختیار بانک قرار بگیرد. این خلاصه ماجراست اما خود همین آزادسازی سهام عدالت و اینکه چطور فرآیند فروش و واریز انجام شود که منجر به ریزش شاخص بورس نشود هم احتمالا از دغدغه‌های جدی همتی رئیس کل بانک مرکزی در این هفته‌ها بوده.
* چهار: مسدود شدن پول نفت در کره جنوبی
آذر پارسال خبری منتشر شد به نقل از یک رسانه کره‌ای که وزارت خارجه ایران از دولت کره‌جنوبی ۶ میلیارد دلار پول نفتی را که بلوکه شده طلب کرده. گذشت تا همین چند وقت پیش که عبدالناصر همتی هم از کره‌ای‌ها گلایه کرد که این پول را در اختیار ایران قرار نمی‌دهند و حتی حاضر نیستند این پول را به خرید دارو و مواد غذایی که مشمول تحریم نیستند هم اختصاص بدهند.
اخیرا رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره هم در گفت‌و‌گویی میزان این پول را بین ۶٫۵ تا ۹ میلیارد دلار اعلام کرد و توضیح داد که برای شروع ۵۰ میلیون دلار در قالب دارو و مواد غذایی با ایران تسویه شود که کره‌ای‌ها از این اقدام هم جلوگیری کردند. کره نه تنها پول نفت ایران را نمی‌دهد بلکه مبلغی هم طلب کرده برای نگهداری این پول.
پریروز در خبر تایید نشده‌ای اعلام شد که همتی به کره پیشنهاد داده به جای این پول حداقل به ایران خودرو بدهند تا همین دارایی ایران آزاد شود و هم شوک مثبتی به بازار خودرو وارد شود. این در حالی است که همتی در مورد منشا تامین ارز واردات خودرو همیشه مقابل واردکننده‌ها مقاومت کرده که باعث گلایه واردکنندگان خودرو شده بود اما این بار او با این شیوه قصد کمک به بازار خودرو را هم دارد.
رئیس بانک مرکزی یکبار در فروردین‌ماه هم اشاره کرده بود که به کره‌ای‌ها وقتی می‌گوییم اجازه ورود لوازم خانگی شما را به کشورمان نمی‌دهیم اهمیتی نمی‌دهند چون از طریق لنج به صورت قاچاق وارد کشور می‌کنند. این مسئله آزادسازی پول نفتی مسدود شده می‌تواند روی کنترل بازار ارز هم تاثیر مثبت داشته باشد و به همین دلیل از دغدغه‌های مهم همتی در این روزهاست.
* پنج: شایعه‌ای برای تنش در بازار
در روزهای اخیر شایعه‌ای مطرح شد که مجلسی‌ها در حال تلاش برای برکناری وزیر اقتصاد یا رئیس کل بانک مرکزی هستند. این تحلیل هم وجود داشت که خب چون فقط با دو جابه‌جایی دیگر کابینه از حد نصاب می‌افتد گزینه استیضاح یا برکناری فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد منتفی است و عبدالناصر همتی رفتنی شده. نمایندگان مجلس اما از این خبر ابراز بی‌اطلاعی کردند.
محسن زنگنه عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به تجارت نیوز گفته:«من از دیگر نمایندگان نیز این موضوع را پیگیر شدم اما بین نمایندگان این موضوع در اعضای هیات رئیسه مجلس نیز عنوان نشده است، بنابراین مجلس هیچ گونه برنامه‌ای در این خصوص ندارد. پشت این شایعه‌ای که منتشر شده چند موضوع وجود دارد، بازار سرمایه رونق دارد و این شایعات روی روند بازار و رفتار تازه‌واردها تاثیر می‌گذارد و از سوی دیگر به حاشیه بردن مجلس است.»
در عین حال احسان خاندوزی دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم دیروز توئیت کرد:«امروز در جلسه‌ای که اکثر چهره‌های اقتصادی مجلس حضور داشتند کسی از تلاش برای تغییر وزیر اقتصاد یا رئیس بانک مرکزی خبر نداشت. تخریب روابط اقتصادی دوقوه به نفع مردم نیست. با موج تازه واردان به بورس، شایعه و شیطنت بر غیرحرفه‌ای و ریسک‌گریزها زود اثر می‌گذارد. محورهای جنگ روانی آتی.» در کنار این دو اظهارنظر اگر حمایت‌های سایت‌ها و خبرگزاری‌های اصولگرا از عملکرد همتی را هم لحاظ کنیم شایعه برکناری او حداقل با فشار مجلس یازدهم بی‌اعتبار است.
