پرونده‌ای برای مهمترین جنجال‌ها و حواشی جشنواره فجر
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | جشنواره فیلم فجر چهلم فعالیتش را آغاز کرد؛ جشنواره‌ای که حواشی‌اش از زمان اعلام اسامی فیلم‌های راه یافته به بخش رقابت، کلید خورد. البته جنجال‌ها به همین محدود نشد و با رونمایی از نام داوران جشنواره، جنجال دیگری رقم خورد. یک روز پس از اعلام نام هیات داوران، مسعود کیمیایی، کارگردان فیلم «خائن‌کشی» از اینکه به‌عنوان فیلمساز نامش در رقابت باشد، انصراف داد. او یادداشتی منتشر کرد و توضیح داد که در هشتادویک سالگی قصد داشته فیلمی درباره ملی شدن صنعت نفت بسازد و حالا از قضاوت شدن در جشنواره کنار می‌کشد اما دیگر هنرمندان فیلم خائن‌کشی در رقابت حضور دارند.
او نوشت: «در این سنِ بسیار زحمت‌کشیده، برای قضاوت شدن درباره فیلمی به مفهوم آزادی نفت، ایران، مقوله نفت، انگلیس و دکتر محمد مصدق تردید بسیار دارم. عدالت همیشه نگران قضاوت است.» از همین انصراف، بحث اختلاف دو سال پیش میان شهاب حسینی و مسعود کیمیایی به میان کشیده شد. شهاب حسینی از انصراف کیمیایی از جشنواره سیوهشتم گلایه کرده بود و حالا آمدن نام حسینی میان داوران، نمی‌توانست کیمیایی را قانع به ماندن کند. حالا تازه این اول ماجراست. باید دید در ده روز پیش‌رو، چه حواشی و جنجال‌هایی در جشنواره چهلم رقم خواهد خورد. در این پرونده روی حواشی و جنجال‌های مهم جشنواره‌های مختلف دست گذاشته‌ایم و اظهارنظرهای مهم چهره‌های مختلف سینمایی را مرور کرده‌ایم.
وقتی قرار می‌شود سالی چندین و چند فیلم از سد هیات انتخاب و پروانه و ممیزی و… بگذرند و به جشنواره فجر راه پیدا کنند و در معرض داوری‌هایی با سلایق مختلف قرار بگیرند، طبیعی است انواع و اقسام اعتراض و گلایه و جنجال پیش بیاید. به همین دلیل هم معمولا هر دوره از جشنواره پر از جنجال و حاشیه است؛ پر از دعواهای داخلی و واکنش‌های جناح‌های مختلف سیاسی و مردمی و اهالی رسانه و درگیری با داوران برای نادیده گرفته شدن در انتخاب نهایی و…
حواشی ریز و درشتی که خیلی‌هایشان با گذشت زمان از ذهن‌هایمان رفته و بعضی دیگر آنقدر اهمیت دارند که در حافظه‌ها باقی مانده‌اند. در این بخش سراغ ۱۰حاشیه و جنجال در دوره‌های مختلف جشنواره فجر رفته‌ایم. طبیعتا تعداد جنجال‌های مهم و اساسی خیلی بیشتر از اینهاست اما سعی کرده‌ایم روی ۱۰جنجال مهم دست بگذاریم و در هر مورد به طرفین دعوا و اصل ماجرا و آخر و عاقبت آن بپردازیم. از جنجال ابراهیم حاتمی‌کیا برای توقیف فیلم «موج مرده» در سال ۱۳۷۹ تا حواشی مهمی در اواخر دهه نود.
اعتراض ابراهیم حاتمی کیا به توقیف موج مرده
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ جشنواره نوزدهم فیلم فجر در سال ۱۳۷۹
طرفین دعوا و حاشیه؟ ابراهیم حاتمی‌کیا سال ۱۳۷۸، فیلم « موج مرده» را به تهیه‌کنندگی بنیاد روایت فتح جلوی دوربین برد. این فیلم بعد از بازبینی توسط مسئولان بنیاد ممیزی‌های زیادی خورد. حجم اصلاحیه‌ها به اندازه‌ای زیاد بود که حاتمی‌کیا حاضر به انجام آنها نشد و در پی آن بنیاد روایت حکم به توقیف فیلم داد.
اصل ماجرا چه بود؟ ابراهیم حاتمی‌کیا فیلمش را برای نمایش در جشنواره فجر آماده می‌کرد اما هم‌زمان با شروع جشنواره شایعه‌های توقیف فیلم آن هم توسط نهاد تولیدکننده، یعنی بنیاد روایت به گوش می‌رسید. روز اکران فیلم، در حالی که سالن انتظار سینما استقلال مملو از جمعیت بود و اهالی رسانه در حال ورود به سالن برای تماشای فیلم بودند، اعلام شد که فیلم «موج مرده» بنا به درخواست تهیه کننده از جشنواره حذف شده است.
به کجا ختم شد: حاتمی‌کیا در روزی که قرار بود فیلمش اکران شود با یک کیسه پر از نگاتیو که در دست داشت، وارد سالن سینما استقلال شد و در پشت میزی که برای برگزاری نشست‌های مطبوعاتی در نظر گرفته شده بود نشست و بلافاصله از داخل کیسه، نگاتیوهای فیلمش را درآورد و روی میز چید و گفت این‌ها همه موارد اصلاحی فیلم من است که بنیاد روایت دستور به حذف آنها داده است. او در این نشست تندترین انتقادها را به نظامیان فعال در سینما کرد. مدتی بعد احمدرضا درویش حق رایت «موج مرده» را خرید.
زمین گذاشتن سیمرغ توسط بهرام رادان
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در جشنواره بیستوپنجم فیلم فجر در سال ۱۳۸۵
طرفین دعوا و حاشیه؟ بهرام رادان به داوری نادرست فیلم «سنتوری» داریوش مهرجویی در جشنواره بیستوپنجم اعتراض کرد و معتقد بود به این فیلم اجحاف شده.
اصل ماجرا چه بود؟ سال ۱۳۸۵، داریوش مهرجویی فیلم «سنتوری» را به جشنواره فیلم فجر ارائه کرد. فیلم توسط هیات انتخاب به بخش مسابقه جشنواره بیستوپنجم راه پیدا کرد. اما درست پیش از شروع اکرانش در سینماهای جشنواره با مشکل روبه‌رو شد. بنا به تصمیم مسئولین وقت سینمایی و با نظر مستقیم وزیر ارشاد، اکران فیلم در جشنواره به چند نمایش در سینماهای مردمی و سینمای رسانه محدود شد. بنا بر همین ملاحظات «سنتوری» عملا از داوری هم کنار گذاشته شد و فقط در رشته بازیگری مرد داوران به آن رای دادند و شایسته دریافت سیمرغ دانستند.
به کجا ختم شد: در روز اختتامیه جشنواره، بهرام رادان وقتی به عنوان بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره انتخاب شد، بعد از دریافت سیمرغ بلورین، به اعتراض جایزه‌اش را کنار پایه میکروفن روی سن به زمین گذاشت و به تندی از مسئولان برگزاری جشنواره انتقاد کرد و از هیات داوران خواست یک بار دیگر فیلم «سنتوری» را ببینند البته بعدها گفت که قصد بی‌احترامی به هیات داوران را نداشته و فقط وقتی دیده این فیلم فقط در دو رشته نامزد دریافت جایزه شده، برایش عجیب بوده. چون بسیاری از کارشناسان به او گفته بودند سنتوری بهترین فیلم مهرجویی است.
امتناع مسعود ده نمکی از گرفتن سیمرغ مردمی
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در جشنواره بیستوپنجم فیلم فجر در سال ۱۳۸۵
طرفین دعوا و حاشیه: در افتادن مسعود ده‌نمکی با داوران به خاطر نادیده گرفتن فیلمش در جشنواره بیستوپنجم.
اصل ماجرا چه بود: مسعود ده‌نمکی در کل حاشیه‌های زیادی را رقم زده است. بعد از سال‌ها فعالیت ژورنالیستی پر جنجال، سراغ مستندسازی رفت. فیلم‌های او یعنی «کدام استقلال، کدام پرسپولیس» و «فقر و فحشا» پر از بحث و جنجال بودند. او با چنین سابقه‌ای وارد سینمای داستانی شد و سال ۸۵ «اخراجی‌ها۱» را ساخت. فیلم در سینماهای مردمی جشنواره بیستوپنجم فجر مورد استقبال فراوان قرار گرفت. فیلم «اخراجی‌ها ۱» در جشنواره بیست و پنجم فیلم فجر، موفق شد با کسب بیشترین آرای مردمی، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردم را به خودش اختصاص دهد. «اخراجی‌ها۱» سیمرغ مردمی را گرفت اما در رشته‌های دیگر نتوانست نظر داوران را جلب کند و موفق به کسب جایزه نشد.
به کجا ختم شد: در پایان مراسم اختتامیه که اختصاص به اهدای سیمرغ بلورین مردمی داشت، زنده‌یاد حبیب‌الله کاسه‌ساز برای اهدای سیمرغ روی سن رفت و از مسعود ده‌نمکی خواست که جایزه را بگیرد. ده‌نمکی هم پشت تریبون ایستاد و هیات داوران را به خاطر نادیده گرفتن فیلمش نواخت و با فریاد گفت، نه مرغ می‌خواهم نه سیمرغ. با عذر خواهی از عوامل فیلم اخراجی‌ها که زحماتشان توسط هیات داوران نادیده گرفته شده، از سن پایین آمد و مراسم اختتامیه را ترک کرد.
اعتراض به فیلم زمهریر
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در جشنواره بیستوهشتم فیلم فجر در سال ۱۳۸۸
طرفین دعوا و حاشیه: فیلم «زمهریر» به کارگردانی علی روئین‌تن در جشنواره بیستوهشتم فیلم فجر واکنش‌های زیادی از سوی منتقدان به دنبال داشت و جلسه نقد‌و‌بررسی این فیلم در حاشیه جشنواره با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد.
اصل ماجرا چه بود: عدم پذیرش فیلم « زمهریر» ساخته علی رویین‌تن در بخش مسابقه جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر، اعتراض تهیه کننده و عوامل فیلم را به دنبال داشت. در پی این اعتراض‌ها قرار شد تا « زمهریر» در یک اکران ویژه در سالن رسانه‌ها به نمایش دربیاید تا اهالی رسانه و منتقدان درباره‌اش داوری کنند و آن را محک بزنند. این فیلم نزدیک نیمه‌شب در مرکز همایش‌های برج میلاد روی پرده رفت. بعد از گذشت دقایقی از فیلم، اعتراض به آن از سوی تماشاگران حاضر در سالن شروع شد و در ادامه با سوت زدن و هو کشیدن به اوج خود رسید.
به کجا ختم شد: بعد از پایان نمایش فیلم، علی رویین‌تن و چند تن از عوامل در نشست خبری حاضر شدند. اهالی رسانه از رویین‌تن خواستند به قولش مبنی بر اینکه گفته بود در صورتی که مخاطبان از فیلمم ناراضی باشند، پابرهنه سالن را ترک می‌کنم، عمل کند. همین خواسته و بعد صحبت‌های جنجالی کارگردان زمهریر با این مضمون که دست خبرنگاران و معاونت سینمایی برای خراب کردن او وفیلمش در یک کاسه است، جنجال‌ها را به اوج خود رساند.
حواشی اکران فرزند صبح
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در بیست‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۹
طرفین دعوا و حاشیه: اکران فیلم «فرزند صبح» توسط تهیه کننده و بدون رضایت کارگردان در جشنواره بیستونهم با حاشیه‌های زیادی روبه‌رو شد.
اصل ماجرا چه بود: محمد‌رضا شرف‌الدین تهیه‌کننده فیلم « فرزند صبح» نسخه‌ای از این فیلم را بدون تایید بهروز افخمی، کارگردان فیلم به جشنواره بیستونهم فیلم فجر ارائه کرد. فیلم توسط هیات انتخاب پذیرفته شد و به بخش مسابقه راه پیدا کرد. افخمی پیش از نمایش فرزند صبح در مصاحبه‌های مختلف اعلام کرد که نسخه ارائه شده به جشنواره مورد تایید او نیست و ایراد دارد. فیلم سرانجام در مرکز همایش‌های برج میلاد برای اصحاب رسانه اکران شد و خود افخمی هم در این اکران حضور پیدا کرد. از اواسط فیلم اعتراض‌ها شروع و در انتها به اوج خود رسید. پس از پایان نمایش خبرنگاران افخمی را دوره کردند و او را بابت ساخت این فیلم مورد بازخواست قرار دادند.
به کجا ختم شد: افخمی در پاسخ به خبرنگاران و اهالی رسانه گفت که بارها از همه خواسته است تا او را به عنوان کارگردان فیلم معرفی نکنند. بعد گفت که فیلم سینمایی «فرزند صبح» به لحاظ فنی مشکل شدیدی دارد؛ چه در نوع صدا و چه به لحاظ پخش تصاویر و اصلا آماده نمایش نبوده است. خلاصه اینکه سال‌ها بعد از این اتفاق، خود افخمی فیلم را مجددا تدوین کرد و به نسخه نهایی رساند.
هیاهوی فیلم پایان‌نامه
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در جشنواره بیستونهم فیلم فجر در سال ۱۳۸۹
طرفین دعوا و حاشیه: قبل از نمایش فیلم «پایان‌نامه» کاملا قابل حدس بود که مراسم رونمایی با جنجال زیادی روبه‌رو می‌شود. اهالی رسانه به حامد کلاهداری بابت ساخت این فیلم اعتراض کردند و او و سایر عوامل هم پاسخ دادند.
اصل ماجرا چه بود: «پایان نامه» یکی از فیلم‌های جنجالی تولید شده در سال ۱۳۸۹ است. فیلمی که از همان شروع تولید به دلیل موضوع و محتوایش در متن حاشیه قرار گرفت. این فیلم با حمایت مستقیم مسئولین وقت سینمایی به سرانجام رسید و پا به بخش مسابقه جشنواره بیستونهم گذاشت. اکران فیلم در سینمای رسانه‌ها جنجال‌ساز شد. سوت زدن‌ها و هو کشیدن‌های حاضران در سالن بخشی از این جنجال‌ها بود. در نشست خبری فضای ملتهب‌تری حکمفرما شد. اهالی رسانه به شدت به حامد کلاهداری بابت کیفیت این فیلم معترض شدند که البته این اعتراض‌ها، توسط کارگردان و بازیگران فیلم بی پاسخ نماند.
به کجا ختم شد: حاشیه‌های فیلم تا سال‌ها بعد ادامه پیدا کرد. بعدها امیر آقایی در برنامه هفت دست به افشاگری زد و گفت بابت انصراف از حضور در فیلم پایان‌نامه مبلغ ۱۷۰میلیون تومان جریمه شده است. سال ۹۹ کلاهداری پاسخ آقایی را داد و گفت که آقایی مدام به دفترش می‌آمده و تلاش می‌کرده تا این نقش را بگیرد و حتی از کلاهداری مبلغی هم دستی گرفته است. خلاصه اینکه معلوم نشد واقعیت ماجرا چه بوده است.
اکران قلاده‌های طلا با چراغ‌های روشن
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ جشنواره سی‌ام فیلم فجر در سال ۱۳۹۰
طرفین دعوا و حاشیه: در جشنواره بیستونهم و سی‌ام فجر از آنجایی که پای فیلم‌های سیاسی متاثر از حوادث انتخابات سال ۱۳۸۸ به جشنواره باز شده بود حاشیه‌های زیادی وجود داشت. یکی از آنها اقدامات پیشگیرانه ویژه برای جلوگیری از ایجاد هیاهو در زمان نمایش «قلاده‌های طلا» در سالن برج میلاد بود.
اصل ماجرا چه بود: فیلم « قلاده‌های طلا» با محوریت حوادث بعد از انتخابات سال ۸۸ به کارگردانی ابوالقاسم طالبی و تهیه‌کنندگی محمد خزاعی در سال ۱۳۹۰ تولید شد و قرار بود درجشنواره سی‌ام فیلم فجر نمایش داده شود. اما به دلیل انتخاب محمد خزاعی به عنوان دبیر جشنواره، این فیلم از بخش مسابقه خارج شد و به این نتیجه رسیدند تا آن را در بخش غیر‌رقابتی به نمایش دربیاورند. فیلم در اولین نمایش در سالن مردمی، با کف و سوت همراه شد و به همین دلیل بلافاصله نمایش آن در سالن مطبوعات لغو شد و زمان اکران اندکی عقب افتاد تا اینکه بالاخره در ساعتی نامتعارف به نمایش گذاشته شد.
به کجا ختم شد: مسئولین جشنواره برای اینکه اتفاق‌های حاشیه‌ای اکران رسانه‌ای فیلم «پایان نامه» مجددا برای «قلاده‌های طلا» تکرار نشود، تصمیم گرفتند که این فیلم را در سالن با چراغ‌های روشن اکران کنند تا بتوانند در طول نمایش فیلم در محیطی روشن روی عکس‌العمل مخاطبان نظارت داشته باشند. همچنین قوانین سختگیرانه‌تری برای حضور افراد غیررسانه‌ای اندیشیده شد.
کنار گذاشتن عصبانی نیستم از داوری‌ها
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ حاشیه‌های عصبانی نیستم متعلق به جشنواره سیودوم فیلم فجر در سال ۱۳۹۲ بود.
طرفین دعوا و حاشیه: اعتراض شدید برخی از طیف‌های سیاسی به محتوای این فیلم موجب شد تا مسئولین جشنواره از رضا درمیشیان بخواهند که فیلمش را از داوری جشنواره بیرون بکشد و انصراف دهد.
اصل ماجرا چه بود: جشنواره سیودوم نخستین دوره‌ای بود که در دولت حسن روحانی برگزار می‌شد. «عصبانی نیستم» یکی از فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه بود. فیلمی که با کلی ممیزی و اصلاح مجوز حضور در جشنواره را به دست آورد. فیلم در جشنواره به نمایش درآمد و با تعریف و تمجیدهای زیادی از سوی اهالی رسانه و منتقدان و مخاطبان روبه‌رو شد اما محتوای فیلم به مزاق خیلی‌ها خوش نیامد و اعتراض‌های برخی طیف‌های سیاسی مانع از این شد که فیلم در اختتامیه به درستی مورد داوری قرار بگیرد. در حالیکه عصبانی نیستم در چند رشته اصلی از جمله بهترین بازیگر نقش اول مرد برنده سیمرغ بلورین شد با درخواست کتبی کارگردانش از داوری حذف شد و سیمرغ بلورین نوید محمدزاده هم به دستش نرسید.
به کجا ختم شد: در اختتامیه سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد به رضا عطاران تعلق گرفت اما او صراحتا اعلام کرد: «این سیمرغ متعلق به من نیست زیرا رای هیات داوران جشنواره فجر انتخاب نوید محمدزاده به عنوان بهترین بازیگر مرد جشنواره بوده، به همین خاطر این جایزه را متعلق به ایشان می‌دانم، نه خودم.»
اعتراض حاتمی‌کیا به تلویزیون در اختتامیه فجر
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ در جشنواره سی‌وششم فیلم فجر در سال ۱۳۹۶
طرفین دعوا و حاشیه: ابراهیم حاتمی‌کیا جزو چهره‌های جنجالی جشنواره در دوره‌های مختلف به حساب می‌آید. معمولا به مخالفانش می‌تازد و حاضر به پذیرش نقد به فیلمش نیست. اینبار بعد از اعتراض شدید به مخالفان فیلم «به وقت شام» در نشست خبری این فیلم، در اختتامیه هم به عملکرد تلویزیون و شبکه سه تاخت.
اصل ماجرا چه بود: ابراهیم حاتمی‌کیا فیلم «به وقت شام» را برای حضور در جشنواره سی و ششم آماده کرد. این فیلم بعد از اکران در سینمای رسانه با نقدهایی مواجه شد. اما برنامه‌های سینمایی تلویزیون به جای طرفداری از فیلم، به آتش این انتقادها دمیدند همین هم حاتمی‌کیا را بیش از پیش عصبانی کرد. حاتمی‌کیا در مراسم ختتامیه جشنواره سی وششم بعد از دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم، نطقی آتشین علیه برنامه‌های تلویزیونی سر داد و از عملکرد آنها به شدت انتقاد کرد. او گفت: «من به این سازمان اعتراض می‌کنم که فیلم‌های من را ۴۰ بار پشت سرهم پخش می‌کند ولی به محض آنکه باید افرادی را دعوت کند که از نگاه ما دفاع کند، تبدیل به اپوزیسیون می‌شوند. من از صداوسیما و مدیران شبکه‌های سوم و دوم شکایتم را نزد خدا می‌برم.»
به کجا ختم شد: رضا رشیدپور که آن سال اجرای برنامه هفت شبکه سه را به عهده داشت، در جایگاه مجری اختتامیه فقط از حاتمی‌کیا تشکر کرد و گفت او پیشکسوت است و انتقادهایش را روی چشم می‌گذارد.
انصراف‌ها از جشنواره سیوهشتم
جشنواره چندم اتفاق افتاد؟ پیش از شروع جشنواره سیوهشتم فیلم فجر در سال ۱۳۹۸
طرفین دعوا و حاشیه: اینبار علت اصلی ایجاد حاشیه به مسائلی کاملا بیرون از حیطه جشنواره فجر برمی‌گشت. درواقع اتفاق‌های سیاسی و اجتماعی، برخی از عوامل را به فکر انصراف انداخت.
اصل ماجرا چه بود: در پی ســقوط هواپیمای مســافربری اوکراینی و درگذشت تمامی سرنشینان هواپیما و برخی اتفاقات سیاسی و اجتماعی در سال ۱۳۹۸ موجب شد تا در آستانه برگزاری سی‌و‌هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر برخی از بازیگران و کارگردان‌ها از حضور در این دوره از رقابت‌ها انصراف دهند. آنها با صدور بیانیه و انتشار ویدئوهایی در فضای مجازی از مسئولین و داورهای جشنواره خواستند که کارشان را مورد قضاوت قرار ندهند. از جمله این افراد، مسعود کیمیایی و سعید آقاخانی کارگردان و بازیگر فیلم «خون شد» بودند. علاوه بر آنها پیمان معادی بازیگر فیلم «درخت گردو» هم جزو افرادی بود که از جشنواره انصراف داد.
به کجا ختم شد: بسیاری از آنهایی که انصراف داده بودند در جشنواره حضور پیدا کردند و حتی آثارشان هم مورد داوری قرار گرفت. نکته قابل توجه اینجا بود که وقتی نام پیمان معادی در فهرست نامزدهای سیمرغ قرار گرفت برخی رسانه‌ها نسبت به انتخاب او موضعگیری کردند و نوشتند فردی که انصراف داده نباید مورد داوری قرار بگیرد اما خب از آنجایی که معادی، تلفنی در نشست حضور داشت همه پذیرفتند که انصرافش را پس گرفته است.
