پروندهای برای فیلمهای ایرانی و نخل طلا
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | راه یافتن فیلم سینمایی «قهرمان» به کارگردانی اصغر فرهادی به بخش مسابقه هفتادوچهارمین دوره جشنواره کن، یکی از مهمترین خبرهای سینمایی هفته گذشته بود. حالا همه منتظریم ببینیم تلاشهای فرهادی، اینبار در جشنواره کن چه نتیجهای خواهد داشت. به بهانه حضور این فیلم در جمع آثار سینمایی راه یافته به بخش مسابقه جشنواره کن، پروندهای را به حضور و موفقیت فیلمهای ایرانی در بخش مسابقه و بخشهای جنبی این جشنواره اختصاص دادهایم. بالای صفحه، صرفا به فیلمهای ایرانی پرداختهایم که به بخش مسابقه جشنواره کن راه پیدا کردهاند.
فیلمهایی مثل «کپی برابر اصل» و «مثل یک عاشق» به کارگردانی عباس کیارستمی و «همه میدانند» اصغر فرهادی از این جهت که نه در ایران ساخته شدهاند و نه محصول مشترک ایران با کشور دیگری بودهاند، در این فهرست قرار ندارند. در بخش پایین صفحه به فیلمهای ایرانی پرداختهایم که در دورههای مختلف جشنواره کن، موفق به کسب جوایزی در بخشهای جنبی این جشنواره شدهاند. طبیعتا تعداد فیلمها در هر بخش بیشتر از اینهاست اما سعی کردهایم به فیلمهای مهمتر توجه بیشتری داشته باشیم. لازم به ذکر است از آنجایی که هنوز از پوستر فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی رونمایی نشده، برخلاف سایر فیلمها به جای پوستر فیلم از عکس فیلم استفاده کردهایم.
*** زیر درختان زیتون / عباس کیارستمی
چه دورهای از جشنواره: فیلم «زیر درختان زیتون» در سال ۱۹۹۴ به چهلوهفتمین جشنواره فیلم کن راه پیدا کرد.
اهمیت فیلم: از نگاه بسیاری از منتقدان و سینماگران ایرانی، فیلم «زیر درختان زیتون» یکی از تأثیرگذارترین و درخشانترین فیلمهایی است که با محوریت عشق در حافظه سینمای ایران ثبت شده. ظریفترین نکته فیلم مربوط به مواجهه شخصیت عاشق فیلم با پدیده تلخ زلزله رودبار است.
بعد از زلزله رودبار وقتی همه جا فرو میریزد و مردم روستا بیخانمان میشوند حسین تنها فردی است که از این ماجرا خوشحال است چون حالا دیگر دختر مورد علاقهاش هم مثل خودش بیخانمان شده و دیگر به خواستگاریاش جواب رد نمیدهد. کیارستمی در این فیلم علاوه بر به تصویر کشیدن یک حس عاشقانه، به عدم رضایت انسانها به جایگاهشان در زندگی هم توجه نشان داده. دختری روستایی که دلش نمیخواهد لباس محلی بپوشد چون به لباسهای بهروزتر علاقه دارد یا پسری روستایی که هیچ کاری بلد نیست اما راضی به عملگی هم نمیشود چون معتقد است این کار به طبقه پایینتر از او تعلق دارد و جایگاه او بالاتر از اینهاست.
مهمترین رقبای آن دوره: نخل طلای جشنواره چهلوهفتم کن به کوئین تارانتینو برای فیلم «داستان عامهپسند» رسید. فیلم «برای زندگی» به کارگردانی ژاک ییمو از کشور چین، فیلم روسی «آفتاب سوخته» به کارگردانی نیکیتا میخالکوف، فیلم فرانسوی «ملکه مارگو» به کارگردانی پاتریس شرو، فیلم ایتالیایی «خاطرات عزیز» به کارگردانی نانی مورتی و … از جمله رقبای اصلی کیارستمی در این رقابت بودند.
سرنوشت در جشنواره کن: فیلم «زیر درختان زیتون» در این دوره، نامزد نخل طلای جشنواره فیلم کن شد.
سایر موفقیتهای فیلم: این فیلم برنده هوگو نقرهای جشنواره بینالمللی فیلم شیکاگو شد و از جشنوارههای جشنواره بینالمللی فیلم سنگاپور، جشنواره بینالمللی فیلم ملبورن، جشنواره بینالمللی فیلم سائو پائولو، جشنواره بینالمللی فیلم وایادولید، انجمن منتقدان فیلم شیکاگو هم جایزه گرفت.
*** طعم گیلاس / عباس کیارستمی
چه دورهای از جشنواره: فیلم «طعم گیلاس» سال ۱۹۹۷ به بخش مسابقه پنجاهمین دوره جشنواره فیلم کن راه پیدا کرد.
اهمیت فیلم: «طعم گیلاس» از این جهت فیلم مهمی است که روی مفهوم زندگی و دلایل کوچک برای لذت بردن از آن دست گذاشته است. ماجرا درباره مردی است که قصد خودکشی دارد و از چند نفر میخواهد در ازای گرفتن مبلغی پول، صبح فردا بیایند و جنازهاش را خاک کنند. هرکدام از این افراد، مواجهه متفاوتی با مسئله مرگ و خودکشی دارند. یکی فرار میکند، دیگری به لحاظ شرعی، خودکشی را رد میکند و … اما نهایتا فردی که کارش تاکسیدرمی پرندگان و حیوانات در موزه است برای او تعریف میکند که چطور یک توت کوچک توانسته است به زندگیاش معنا ببخشد و مانع از خودکشی خودش شود. برای همین هم این دیالوگ جزو کلیدیترین دیالوگهای فیلم به حساب میآید:«رفته بودم خودکشی کنم، توت چیدم آوردم اینجا. آقا یه توت ما رو نجات داد یه توت!»
مهمترین رقبای آن دوره: فیلمهای «مارماهی» به کارگردانی شوهئی ایمامورا از کشور ژاپن، فیلم کانادایی «آخرت شیرین» به کارگردانی آتوم اگویان، فیلم «وسترن» به کارگردانی مانوئل پوآیر از فرانسه،«او خیلی دوست داشتنیه» به کارگردانی نیک کاساوتس، «نکبت» به کارگردانی گری اولدمن، «شاد در کنار هم» به کارگردانی وونگ کار وای، محصول هنگکنگ و «طوفان یخ» به کارگردانی انگ لی از جمله مهمترین رقبای کیارستمی در این دوره بودند.
سرنوشت در جشنواره کن: فیلم «طعم گیلاس» در این دوره، برنده نخل طلایی جشنواره کن شد.
سایر موفقیتهای فیلم: مجله تایم در سال ۲۰۰۹ طعم گیلاس را به عنوان یکی از ۱۰ فیلم برتر تاریخ جشنواره کن نامید. برنده جایزه بهترین فیلم انجمن منتقدان بوستون شد و از جشنواره بینالمللی فیلم استانبول هم جایزه گرفت.«طعم گیلاس» همچنین برنده جایزه بهترین فیلم خارجی زبان جامعه ملی منتقدان فیلم شد.
*** قصههای کیش / تقوایی، مخملباف، جلیلی
چه دورهای از جشنواره: «قصههای کیش» فیلمی چند اپیزودی به کارگردانی محسن مخملباف، ناصر تقوایی و ابوالفضل جلیلی است که سال ۱۹۹۹ در بخش مسابقه پنجاهودومین جشنواره کن حضور داشت.
اهمیت فیلم: فیلم «قصههای کیش» قرار بود فیلمی هفت اپیزودی باشد به کارگردانی مشترک هفت کارگردان مهم کشور. «در» ساخته محسن مخملباف، «سفارش» ساخته ابوالفضل جلیلی، «کشتی یونانی» ساخته ناصر تقوایی، «دختر دایی گمشده» ساخته داریوش مهرجویی، «باران و بومی» ساخته رخشان بنیاعتماد و «گفتگو با باد» ساخته بهرام بیضایی. اما نهایتا به سه اپیزود «در»، «سفارش» و «کشتی یونانی» منتهی شد و به بخش مسابقه جشنواره کن راه پیدا کرد. هرکدام از این اپیزودها به نحوی سبک زندگی، سختیها، تفکرات و تفریحها، روابط میان اهالی و … را به تصویر میکشد و از این جهت اهمیت دارد که شمایی کلی از خود جزیره هم در اختیار مخاطبانش میگذارد.
مهمترین رقبای آن دوره: نخل طلای این دوره از جشنواره به فیلم «رزتا» از فرانسه به کارگردانی ژان پیر داردن و لوک داردن رسید. فیلم جنایی «انسانیت» به کارگردانی برونو دومو محصول فرانسه، فیلم اسپانیایی «همه چیز برای مادرم» به کارگردانی پدرو آلمودوار، فیلم روسی «مولوخ» به کارگردانی الکساندر سوکوروف و … از جمله مهمترین فیلمهای حاضر در بخش مسابقه این جشنواره بودند.
سرنوشت در جشنواره کن: این فیلم سه اپیزودی، جزو پنج نامزد نهایی دریافت نخل طلا شد اما نهایتا این جایزه را به دست نیاورد. با این حال جزو موفقیتهای کارنامه فیلمسازی هر سه کارگردان محسوب شد.
سایر موفقیتهای فیلم: این اولینبار بود که برای ساخت یک فیلم، همکاری مشترکی بین چند کارگردان شکل میگرفت و از این جهت اهمیت زیادی داشت. با این حال غیر از حضور در جشنواره کن و قرار گرفتن در فهرست نهایی نامزدهای نخل طلا، موفقیت دیگری در سایر جشنوارهها به دست نیاورد.