پذیرایی از مهمانان خارجی در ولنجک یا فلسطین؟
روزنامه هفت صبح | دیروز مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، اولین مهمان خارجی بود که باید ابراهیم رئیسی برای او جلوی دوربینها آداب میزبانی را ادا میکرد؛ یک مهمانی که هم برای دولت جدید آبرومندانه باشد و هم بتواند خط و ربط خودش را از روسای جمهور قبلی جدا کند. در نهایت از بین کاخها، سالنها و مکانهای مختلف تهران، درهای سالن اجلاس سران، برای اولین بار جهت استقبال از یک شخصیت مهم سیاسی باز شدند.
الکاظمی همان جا از یگان تشریفات سان دید و مورد استقبال هیاتهای عالیرتبه همراه قرار گرفت. از انتخاب رئیسجمهور برای محل پذیرایی میشود فهمید تصمیمگیری مشاوران او برای پذیرایی از اولین مهمان سیاسی تصمیمی ساده و انتخابی دمدستی نبوده است. قواعد تشریفات سیاسی در این سالها تغییرات زیادی به خودش دیده. در دولتهای قبل این مراسم یا در فرودگاه مهرآباد، کاخ سعدآباد، کاخ مرمر و یا در طول خیابان فلسطین برگزار شده بود. این بار هم رئیسی تصمیم گرفت از مهمان خارجی خود در مرکز همایشهای بینالمللی جمهوری اسلامی ایران که به سالن اجلاس سران شهرت دارد پذیرایی کند.
از مهرآباد تا کاخ مرمر
آیتالله هاشمی رفسنجانی در دوره ریاست جمهوری راه و روش خودش را در استقبال از مقامات داشت. اینطور که در کتاب خاطرات او نوشته شده او عموما مراسم استقبال از مهمانان خارجی را در فرودگاه برگزار کرده است. به طور مشخص رئیسجمهور وقت برای استقبال از رئیسجمهور اتریش آن زمان فرودگاه مهرآباد را انتخاب کرده است. بعد از استقبال، برخی از جلسات مهم با حضور هیاتهای سیاسی در کاخ سعدآباد برگزار شده بود ولی این کاخ آن زمان محل استقبال از شخصیتهای سیاسی نبود.
به غیر از مهرآباد بنا بر روایت غلامعلی رجایی، مشاور وقت او، از برخی دیگر از مهمانان خارجی و شخصیتهای درجه اول در کاخ مرمر، محل سکونت او استقبال شده است؛ سال ۱۳۹۸ پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان انقلاب گفت که زمان سکونت آیتالله هاشمی و خانواده او در کاخ مرمر (واقع در خیابان امام خمینی تهران) آسانسور، حمام، سونا و جکوزی ساخته و منجر به تخریب آن شده است. پیش از این کاخ مرمر محل اقامت رضا خان پهلوی بود اما بعد از او محمدرضا پهلوی دیگر از این مکان برای سکونت استفاده نکرد.
هجرت به سعدآباد
سید محمد خاتمی، رئیس دولت هشتم و نهم تغییراتی در مراسم استقبال از شخصیتهای سیاسی وارد کرد. از این برهه تاریخی به بعد تشریفات سیاسی از کاخ مرمر که به کاخ پاستور هم معروف بود و مرکز تهران قرار داشت، به شمال شهر، یعنی کاخ سعدآباد منتقل شد تا از رهبران کشورهای خارجی، در سعدآباد استقبال کنند. سعدآباد را دوران قاجار ساخته بودند ولی بعد از روی کار آمدن محمدرضای پهلوی، به محل زندگی او تبدیل شد. از قضا آذرماه ۱۳۸۳ محمود احمدینژاد در کسوت شهردار تهران، خطاب به سیدمحمد خاتمی رئیسجمهور وقت گفت: «اگر دفتر ایشان (رئیسجمهور) در همان پاستور باقی میماند، شاید زودتر با مشکلات مردم آشنا میشدند، چون از سعدآباد آدم دیرتر واقعیتهای زندگی مردم را میبیند.»
از خیابان فلسطین تا سعدآباد
محمود احمدینژاد همانطور که قبلا هم کنایه زده بود، وقتی در کسوت ریاست جمهوری قرار گرفت باز هم تکرار کرد که قرار نیست هرگز از مقامات خارجی در سعدآباد استقبال کند. سال اول برای او در روی همان پاشنه چرخید. رئیسجمهور وقت تعمدا برای نشان دادن سادهزیستی، مناسبات را به هم زد و کاری کرد که عصبانیت سوریها را هم به دنبال داشت. تابستان ۱۳۸۴، یک روز بعد از تحلیف او بشار اسد، رئیسجمهور سوریه به ایران سفر کرد. با این برنامه مراسم به خیابان باریکی در فلسطین منتقل شد و تشریفات رسمی مانند گروه موسیقی و گارد ویژه به جای ولنجک، به فلسطین آمدند.
قبل از آمدن بشار اسد خیابان فلسطین را آسفالت تازهای کشیدند و جدولهای کنار آن را رنگ آمیزی کردند تا خیابان برای حضور اولین مهمان خارجی دولت آماده شود. ولی گویا این کارها فایده نداشت و تشریفات آنقدر محدود بود که سوریها احساس کردند به آنها بیتوجهی شده است و نامهای مفصل (در هفت صفحه) در اعتراض به این مراسم نوشتند. به خاطر همین هم چند روز بعد دولت تصویب کرد که مجموعه کاخ سعدآباد برای فعالیتهای فرهنگی و موزهای در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گیرد. اینطور شد که دوباره فرشهای اتاق ریاستجمهوری را پهن کردند تا رئیسجمهور تشریفات دیپلماتیک را در آنجا برگزار کند. یک سال بعد این بار در زمستان اسد دوباره به تهران آمد و این بار مراسم در سعدآباد برگزار شد.
رجعت به سعدآباد
در هشت سال گذشته، حسن روحانی همیشه از روسای جمهور و مهمانان سیاسی مهم خود در کاخ سعدآباد استقبال کرده است. او از همان مرداد سال ۱۳۹۲ که حکم تنفیذ را از بیت رهبری گرفت، ضیافت شامی در سعدآباد برگزار کرد و میخ خود را محکم همانجا کوبید. این ضیافت با بیش از ۵۰ نفر از سران و شخصیتهای سیاسی جهان و ۱۰۰ نفر از شخصیتهای داخلی برگزار شد. یک سال بعد همسر رئیسجمهوری ضیافتی در این کاخ به مناسبت ولادت حضرت فاطمه برگزار کرد. برگزاری این ضیافت حاشیههای زیادی داشت.
این اولین بار بود که خبر مهمانی زنانهای در محل برگزاری دیدارهای رسمی پیچیده میشد که در آن زنان سفرا، چهرههای برجسته، هنرمندان و زنان نامآشنا حضور داشتند. یکی از حاشیههای آن هم این بود که میگفتند همسر دکتر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی به نشانه اعتراض سالن حافظیه را ترک کرده است که البته بعد مانند خیلی از بزرگنماییهای دیگر تکذیب شد. البته حسن روحانی قبل از این حرفها هم مراسم مهم سیاسی خود را در سعدآباد برگزار کرده بود. نشان به این نشان که سال ۱۳۸۲ وزرای خارجه سه کشور بزرگ اروپایی و حسن روحانی که آن وقت دبیر شورای امنیت ملی کشور بود در محل کاخ سعدآباد تهران توافقنامهای مشهور به همین کاخ امضا کردند.
سعدآباد از همان موقع برای روحانی خوش یمن شد چراکه با این توافقنامه ایران توانست خودش را از مسیر تحریمهای شورای امنیت خارج کند و با مشارکت در تامین انرژی اروپا درآمد ارزی کشور را افزایش دهد. در روزهای آخر ریاستجمهوری روحانی گفته میشد که او فقط از کاخ سعدآباد به مدیریت کشور میپردازد. دلیل آن هم به تصاویری برمیگشت که از جلسات آنلاین او با ستاد مقابله با کرونا برگزار میشد. سعدآباد از قضا به محل سکونت روحانی در ولنجک هم نزدیکتر بود ولی محمود واعظی، رئیس دفتر رئیسجمهور وقت بعد از این حرف و حدیثها اعلام کرد که روحانی در سعدآباد حضور ندارد و در ساختمان مجاور آن در ساختمانهای حافظیه جلسات را برگزار میکند.
اعضای دولت در کاخ سعدآباد
ابراهیم رئیسی این بار برای پذیرایی از اولین مهمان خارجی خود نه روش احمدینژاد را در پیش گرفت و نه به سنت همیشگی در کاخهای سعدآباد یا مرمر مراسم استقبال را انجام داد. هرچند هنوز هم جلسات هیات دولت جدید در کاخ سعدآباد برگزار میشود.