پخش‌کننده کتاب، دلال نیست!
روزنامه هفت صبح | مجموعه انتشارات ققنوس یکی از موفق‌ترین و مشهورترین مجموعه‌های فرهنگی فعال در حوزه نشر و کتاب است. انتشار صدها عنوان کتاب در طی چند دهه فعالیت باعث شده نام این نشر برای اکثر مخاطبین ایرانی شناخته شده باشد. جالب اینکه بیش از سه دهه قبل این مجموعه شامل پخش کتاب هم شده است.
پخش «ققنوس» یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پخش‌های فعال ایران است که در حوزه کتاب‌های عمومی فعالیت می‌کند و بیش از ۳۰ هزار عنوان کتاب و محصولات فرهنگی مثل بازی‌های فکری پخش می‌کند. نظم و ترتیب کاری از خصوصیت‌های اصلی این پخش است که باعث شد با مدیر آن یعنی هادی حسین‌زادگان به گفت‌وگو بنشینیم. هادی حسین‌زادگان متولد ۵۶ فرزند امیر حسین‌زادگان، مدیر مجموعه انتشارات ققنوس است و اکنون سال‌هاست مدیریت پخش ققنوس را برعهده دارد.
پخش کتاب یکی از حلقه‌های اصلی بازار نشر است، اما مخاطبان کمی از وجود و اهمیت آن خبر دارند. حتی بعضا مولفان و مترجمان نیز از اهمیت آن غافلند. دلیل این حالت مخفی و اصطلاحا فعالیت چراغ خاموش پخش‌ها چیست؟
بله، مراکز توزیع یکی از حلقه‌های مهم چرخه عرضه و فروش کتاب هستند. دلیل نادیده گرفته شدن اهمیت توزیع برمی‌گردد به کمبود شناخت همکاران‌مان از نحوه توزیع و چرخه فروش کتاب. عموما دوستانی از اهمیت مراکز توزیع کتاب بی‌اطلاع هستند که فرآیند کلی تولید و عرضه کتاب را نمی‌شناسند و یا کم می‌شناسند.
برای اینکه اهمیت مراکز توزیع را بهتر درک کنیم، ابتدا باید تعریف مشخصی از توزیع‌کنندگان، شرح وظایف و حدود آن داشته باشیم. عموما مشکلاتی که در اینگونه مباحث پیش می‌آید، ناشی از مشخص نبودن این تعاریف است. توزیع‌کنندگان کتاب، در واقع پل ارتباطی میان ناشران و کتابفروشان هستند. وظیفه آنها ویزیت و معرفی کتب تولیدی ناشران به مسئولان فروشگاه‌ها و همچنین بسته‌بندی و ارسال منظم و بی‌نقص سفارش‌های آنها و در نهایت دریافت مطالبات از آنها و پرداخت به ناشران است. بعضی از همکاران بر این باورند که فروش تولیدات ناشر تماما بر عهده پخش است و اگر کتابی در فروش با شکست مواجه شد، تقصیر مراکز توزیع است، و یا اگر کتابی در فروشگاه موجود نیست، از کم‌کاری توزیع‌کننده آن است. از این جهت آن دسته از دوستان که لزوما در کار خود موفق نیستند، اهمیتی برای توزیع‌کنندگان قائل نیستند.
در ضمن از آنجایی‌که هیچ کجای محصول، اثری از توزیع‌کننده آن وجود ندارد، برای مخاطب نهایی هم توزیع‌کننده اهمیتی ندارد. از طرفی به همه این موارد، مسائل و مشکلات فرهنگی و اقتصادی اضافه می‌شود، مبنی بر اینکه عده‌ای بر این باورند، کار توزیع، دلالی است و توزیع‌کنندگان بدون کوچک‌ترین هزینه و سرمایه‌گذاری و ریسکی فقط از ناشران می‌خرند و به کتابفروشان می‌فروشند، و صحبت از کوتاه کردن دست دلالان می‌کنند و مستقیم کردن فروش. همه این مسائل از عدم شناخت و آگاهی این همکاران از کار توزیع و فروش کتاب است.
شما چطور کتاب‌ها و محصولات را انتخاب می‌کنید؟ فیلترتان چیست؟
در پخش «ققنوس» عموما این ناشران هستند که برای توزیع کتاب‌های‌شان به ما مراجعه می‌کنند، و عموما همکاران ما در بخش فروش، با تخمینی از موفقیت خود در فروش و همچنین بررسی شرایط پیشنهادی ناشر، اقدام به عقد قرارداد توزیع می‌کنند. پخش ما عمدتا در توزیع کتب منتشرشده در زمینه علوم انسانی و همچنین بخش ویژه کودک فعالیت می‌کند و در سایر زمینه فعالیت چندانی ندارد. مدت‌هاست که به دلیل مشکلات فراوان در زمینه فضای کافی و همچنین نیروی انسانی و شرایط نامناسب اقتصادی، پخش ما به دنبال افزایش همکاران ناشر خود نیست .
گفتید که خیلی‌ها نقش پخش را در حد دلال پایین می‌آورند. ممکن است از نقش پخش کتاب در معرفی و موفقیت کتاب‌های باکیفیت و پرمحتوا هم بگویید؟ پخش‌ها چطور می‌توانند به انتشار کتاب‌های ارزشمند کمک کنند؟
ما براساس شناخت خود از ناشران معتبر و کتاب‌های مجوزدار قرارداد می‌بندیم، در حال حاضر پخش ما بیش از ۳۵ هزار عنوان کتاب در زمینه‌های گوناگون دارد، بنابراین بررسی کتاب‌ها از لحاظ محتوایی برای توزیع‌کننده مقدور نیست. ما فارغ از بحث محتوایی، به‌صورت ویزیت حضوری در تهران و برای شهرستان‌ها، به‌صورت تلفنی و از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی نسبت به معرفی کتاب‌ها اقدام می‌کنیم.
گفتید تخمینی از موفقیت کتاب می‌زنید و بر اساس این تخمین کتاب‌ها را می‌پذیرید. یعنی شما وقتی کتابی از ناشری را می‌پسندید، پولش را می‌پردازید و اگر فروش نرفت آن کتاب‌ها دیگر مال پخش است؟ یا به ناشر مرجوع می‌کنید؟
ما با ناشران همکار خود قرارداد می‌بندیم و عموما تسویه‌حساب بر اساس کتب فروش‌رفته انجام می‌شود. البته شرایط قراردادها با هم تفاوت‌هایی دارند که بستگی به مسائل مختلفی مثل شرایط ناشر و کتاب دارد.
به نظرتان بازار نشر بدون وجود و فعالیت پخش‌ها چطور می‌شود؟
از نظر من ادامه کار بدون حضور مراکز پخش کتاب بسیار سخت و پر هزینه خواهد بود و شاید امکان‌پذیر نباشد و این امر در نهایت به زیان سایر بخش‌های بازار کتاب خواهد شد.
بسیاری از پخش‌ها در حال حاضر مستقیم تک‌فروشی هم می‌کنند. یعنی با درصد تخفیف بالا به مصرف‌کننده نهایی، کتاب می‌فروشند. درباره این فعالیت نظر شما چیست؟
فروش کتاب توسط مراکز پخش به خوانندگان کتاب به هیچ عنوان کار منطقی و حرفه‌ای نیست به خصوص با تخفیف. فروش کتاب به خوانندگان وظیفه کتابفروشی است و حداقل از نظر من با تعریف پخش مغایرت دارد. این اتفاق معمولا در پخش ما نمی‌افتد، البته هستند مراکز پخش کتاب که به‌صورت مستقیم به خواننده، کتاب می‌فروشند و باید توجه داشت که متاسفانه ناشرانی هم هستند که به صورت مستقیم به خواننده و یا کتابفروشان کتاب می‌فروشند که هر دو گروه باعث به‌هم‌ریختگی بیشتر این بازار نه چندان بزرگ می‌شوند و ادامه این فرآیند در نهایت به نفع هیچ یک از دست‌اندرکاران این بازار نخواهد بود.
