پاسدارها، تکنوکرات‌ها،انقلابی‌ها؛ سه‌حلقه متفاوت در کابینه رئیسی
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | یک هفته بعد از آغاز به کار کابینه سید ابراهیم رئیسی نگاهی کردیم به وزیران و اعضای کابینه او و آن‌ها را در سه دسته مختلف طبقه‌بندی کردیم و در نهایت نشان دادیم چطور ممکن است نگاه‌های مختلف دست‌کم دو دسته، به یک نقطه ضعف برای دولت او تبدیل شود.
پاسدارها
بزرگ پاسدارهای کابینه محسن رضایی است. کسی که به طور همزمان سه پست از ابراهیم رئیسی گرفت و معاون اقتصادی او، دبیر اقتصادی دولت و دبیر اقتصادی شورای هماهنگی سران قوا شد. آقامحسن، به هر حال ۱۶ سال از سال ۶۰ تا ۷۶، فرمانده سپاه بوده است و اگرچه از سال ۱۳۸۴ به طور مکرر برای ورود به پاستور به عنوان رئیس‌جمهور تلاش کرده ولی تا همین اواخر هم لباس پاسداری می‌پوشید. بزرگ بعدی احمد وحیدی است.
در طول جنگ و به طور مشخص در جریان ماجرای مک فارلین، مسئول اطلاعات سپاه بود. شاید کمتر کسی بداند که او نخستین فرمانده نیروی قدس سپاه هم بود که البته فرماندهی آن بعدها به شهید قاسم سلیمانی رسید. تا پیش از وزارت هم او یکی از معتمدان دفاعی امنیتی بود. رئیس دانشگاه دفاعی ملی، عضو و رئیس کمیسیون دفاعی - امنیتی شورای راهبردی روابط خارجی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی آن. بعد از او رستم قاسمی، پاسدار شاخص کابینه است. رستم تا همین قبل از انتخابات، معاون اقتصادی نیروی قدس سپاه بود.
قبل از آنکه به وزارت نفت بیاید، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا بود. عزت الله ضرغامی هم دیگر پاسدار شاخص کابینه است.ضرغامی تقریبا تمام دهه شصت را در سپاه گذرانده است و ظاهرا به همراه علی لاریجانی از این نهاد بیرون آمده و به وزارت فرهنگ و ارشاد و بعد هم به صداوسیما رفته است. بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت هم مدتی معاون درمان بهداری کل سپاه بوده است ولی نمی‌دانیم در چه زمانی و به چه مدتی. مسعود میرکاظمی هم اگرچه وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد بوده ولی قبل از آن سوابق پاسداری داشته و حتی در دانشگاه سپاه یعنی دانشگاه امام حسین فعالیت کرده است.
محمد اسلامی رئیس جدید سازمان انرژی اتمی نیز جزو همین حلقه است و سال‌ها سابقه صنایع دفاعی دارد. به این ترتیب یکی از دو راس اقتصادی کابینه، وزیر امنیت داخلی و رئیس همه استاندار و فرماندارها، بزرگ‌ترین کارفرمای دولت برای ساخت راه و البته یک میلیون مسکن سالانه، یک وزیر فرهنگی، مهم‌ترین وزیر حوزه خدمات اجتماعی در این روزها و در نهایت مسئول امور پول و برنامه‌ریزی دولت، از اهالی سپاه هستند.
تکنوکرات‌ها
تکنوکرات‌ها به تعبیر ساده کسانی هستند که با تکیه بر دانش و مهارت فنی کار خود را پیش می‌برند و کمتر اهداف یا انگیزه‌های سیاسی دارند. طبیعی است که در حکومت ایدئولوژیکی مثل حکومت ما، نمی‌توان یک فرد تکنوکرات خالص پیدا کرد ولی به هر حال ردپایی از تکنوکراسی در برخی از افراد وجود دارد. سردسته این افراد در دولت رئیسی محمد مخبر است. مخبر با ماجرای واکسن برکت کمی سیاسی شد ولی قبل از آن، رئیس بزرگ‌ترین نهاد غیردولتی اقتصاد در این کشور بود و کسی یک کلمه هم از او نشنیده بود.
از سال ۱۳۸۶ رئیس ستاد اجرایی فرمان امام بود تا سال ۱۴۰۰ و این تقریبا در احکامی که رهبری معمولا برای دو مدت پنج ساله صادر می‌کنند، یک مسئله بی‌سابقه است. شاید عجیب باشد ولی باید وزیر اطلاعات دولت را هم در میان این فن سالاران بدانیم. خطیب تقریبا ۴۰ سال است کار اطلاعاتی می‌کند. از اطلاعات سپاه گرفته تا وزارت اطلاعات. نامش را در میان پاسدارها نیاوردیم چون بیشتر کارش را در وزارت اطلاعات گذرانده است.
او حتی وقتی به دفتر رهبری در قم هم رفت؛ مسئول حفاظت اطلاعات بود. در آستان قدس هم مسئول حفاظت اطلاعات بود. وزیر جهاد کشاورزی یعنی سید جواد ساداتی‌نژاد هم یک تکنوکرات است. او دکترای مهندسی هیدرولوژی از دانشگاه دولتی مسکو دارد و کارشناسی و کارشناسی ارشدش هم در زمینه مهندسی منابع طبیعی و آبخیزداری بوده است.کارش را هم از اداره جهاد سازندگی آغاز کرده است. محمدرضا قرایی آشتیانی، وزیر دفاع هم از این جرگه است.
جانشین نیروی زمینی ارتش بوده و در ستاد کل نیروهای مسلح، یعنی عالی‌ترین سطح مدیریتی نظامیان در ایران، از سال ۱۳۸۷مسئول بوده است. سید رضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت هم در این دسته می‌گنجد. در سوابقی که از او منتشر شده تقریبا به جز وزارت صنعت و معدن فقط یک سمت مهم آن هم مدیرعاملی سازمان اقتصادی و قائم مقامی آستان قدس رضوی می‌توان پیدا کرد. به این فهرست محمد علی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را هم باید اضافه کرد که در سرتاسر عمرش از دانشگاه و علم و شیمی دست نکشیده است.
جواد اوجی وزیر نفت دولت رئیسی هم یکی از تکنوکرات‌های دیگر این دولت است که قبل از این دولت نیز در هلدینگ‌های عمومی حوزه نفت مدیریت می‌کرد. نفر دیگر این فهرست هم سید حمید سجادی است. تنها وزیر ورزشی که دارای یک رکورد ورزشی هم هست و واقعا بیش از یک عکس با لباس ورزشی دارد. تا یادمان نرفته بگوییم که امین حسین رحیمی، وزیر دادگستری هم در این زمره افراد است هرچند که وزیر دادگستری عملا به جز مدیریت تعزیرات حکومتی در ایران، مسئولیتی ندارد. همه این‌ها به خصوص افرادی مثل خطیب و اوجی می‌توانند نشان‌دهنده این باشند که دولت رئیسی قرار نیست یک دولت دربست در اختیار تفکری باشد که وفاداری به اندیشه سیاسی خود را مقدم بر تخصص یک مدیر می‌داند و این نکته مثبتی است.
انقلابی‌ها
با این حال دولت از این دست افراد خالی هم نیست. وزیر اقتصاد دولت که تقریبا از زمره همان تکنوکرات‌هاست اما ابایی از بیان مواضع انقلابی خود در رد FATF ندارد. درست مثل حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه که تاکنون فقط کار سیاست خارجی کرده ولی برایش پروتکل تشریفاتی و کدورت احتمالی به وجود آمده بین کشورها به خصوص در میان اعراب، اهمیتی ندارد و می‌گوید کار خوبی کرده که در آن عکس یادگاری معروف اجلاس بغداد جای خود را تغییر داده است. عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در میان این افراد است.
کسی که در دولت احمدی‌نژاد در مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد بود و از رفقای طراحان طرح صیانت است. حجت الله عبدالمالکی که به نظر با فیلم‌هایی که از سخنان او پیش از انتصاب به عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نیازی به معرفی ندارد. محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد قبل از اینکه به دولت رئیسی بیاید، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بوده است. جایی که روح الله حسینیان رئیس آن بود.
برنامه منتشر شده از او هم به خوبی تفکراتش را نشان داد و بنابراین او را نیز باید در این دسته قرار بدهیم و بالاخره علی اکبر محرابیان که از وزارت صمت احمدی‌نژاد به وزارت نیروی دولت رئیسی آمده؛ شاید فقط به همین خاطر که او وزیر دولت احمدی‌نژاد بوده درست مثل سید محمد حسینی که وزیر فرهنگ و ارشاد دولت احمدی‌نژاد بود و حالا معاون پارلمانی دولت رئیسی شده است.
سه حلقه نامتناجس
دولت رئیسی، ممکن است در آینده‌ای نزدیک، درگیر تنش بین حلقه سوم و دوم یا حلقه‌های اول و دوم با حلقه سوم شود. حلقه سوم دولت رئیسی شامل ۶ تقریبا جوان دولت او به رهبری حسین امیرعبداللهیان با میانگین سنی ۴۶ سال، در خط مقدم انقلابی‌گری او خواهند بود اما این انقلابی‌گری‌ها در حوزه‌هایی هستند که این روزها بیشترین میزان حساسیت روی آن‌ها یعنی: برجام (امیرعبداللهیان)، بورس (خاندوزی)، فضای مجازی (زارع پور)، تامین اجتماعی (عبدالملکی)، فضای فرهنگی (اسماعیلی) و نیز خاموشی و تامین منابع آب (محرابیان).
این در حالی است که حلقه پاسدارها با ۶۲٫۵ سال، استوانه‌های دولت را در کنار محمد مخبر (از گروه تکنوکرات‌ها) تشکیل می‌دهند و حلقه تکنوکرات‌ها با ۵۵٫۳ سال، حلقه مدیریتی جدی دولت هستند که به نظر می‌رسند بار عقلانیت دولت رئیسی را به دوش می‌کشند و هر آن ممکن است؛ با حلقه انقلابی‌های دولت رئیسی نیز به مشکل بخورند. به خصوص تضاد میان حلقه تکنوکرات‌ها و انقلابی‌ها محتمل است و ممکن است این موضوع پاشنه آشیل دولت رئیسی شود.
