وقتی دوبله غیرحرفه‌ای داد بازیگر را در می‌آورد
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | دوبله غیرحرفه‌ای صدای شخصیت سلیم در سریال «بیگانه‌ای با من است» با بازی پیام احمدی‌نیا با اعتراض این بازیگر روبه‌رو شده است. بازی احمدی‌نیا از روز شنبه در این سریال شروع شد و همه آنهایی که سریال را دنبال می‌کنند در کمال تعجب متوجه شدند به‌جای صدای این بازیگر، صدای دیگری برای او گذاشته‌اند.
صدایی با لحنی اغراق‌شده که از یک طرف با هویت و ویژگی‌های شخصیت همخوانی ندارد و از طرف دیگر با حرکت لب‌های بازیگر هماهنگ نیست. روز گذشته پیام احمدی‌نیا، بازیگر نقش سلیم نسبت به این اتفاق واکنش نشان داده و گفته این اتفاق به منظور جلوگیری از اعتراض احتمالی مردم بوشهر به استفاده از لهجه بوشهری برای یک شخصیت خلافکار صورت گرفته است. این اولین‌بار نیست که با چنین اقداماتی روبه‌رو هستیم.
*** ماجرا چه بود؟
پیام احمدی‌نیا، بازیگر شناخته‌شده‌ای است و بازی او را در آثار مختلف به یاد داریم. به همین دلیل هم بلافاصله بعد از پخش اولین سکانس با بازی او، متوجه شدیم ماجرایی در میان است و دوبله صدای این بازیگر بی‌دلیل نیست. احمدی‌نیا روز گذشته سکانسی از این سریال را در صفحه اینستاگرامش منتشر کرده و به دوبله صدایش در این سریال معترض شده: «بعد از کلی تمرین لهجه بوشهری، وسط کرونا، این‌همه زحمت بکشی، آخرشم یه عده بی‌سواد بگن چون نقش منفیه، مردم بوشهر اعتراض می‌کنن؛ پس دوبله بشه اونم به بدترین شکل.»
*** دوبله صدای خمسه در یک مشت پر عقاب
این اولین‌بار نیست که از ترس اعتراض قومیت‌های مختلف به استفاده از لهجه و گویششان برای نقش‌های منفی، صدای بازیگران در یک سریال دوبله می‌شود. سال ۸۶ با چنین موردی در زمان پخش «یک مشت پر عقاب» روبه‌رو بودیم. به دلیل اینکه علیرضا خمسه در نقش گروهبان سلطنت‌طلب ارتش، آذری صحبت می‌کرد، تصمیم گرفتند صدایش را دوبله کنند تا مبادا حساسیتی ایجاد شود. آن زمان مرتضی میر‌باقری، معاون وقت سیما، در مصاحبه‌ای گفت:
«وقتی سیمافیلم قصد داشت «یک مشت پر عقاب» را تولید کند، دو نظر وجود داشت که آیا گویش آذری مناسب بازیگر نقش سرکار استوار است یا می‌توان گویشی دیگر را جایگزین کرد که لزوما فارسی هم نبود. برخی حساسیت‌ها امکان دارد باعث حواشی شود که باید آنها را لحاظ کرد، ولی از نظر من اگر همان لهجه هم باشد، مشکل ندارد.» بااین‌حال از علیرضا خمسه دعوت کردند تا خودش مجددا کل دیالوگ‌های نقشش را دوبله کند. این کار پخش سریال را سه ماه به تعویق انداخت.
*** جنجال سرزمین کهن
مورد بعدی اعتراض گسترده به استفاده از نام بختیاری برای شخصیتی منفی در سریال «سرزمین کهن» بود. در این ماجرا استفاده از لهجه مورد اعتراض نبود، اما اشاره به نام این قوم عواقب سنگینی برای سریال داشت. قوم بختیاری معترض شدند که در سریال «سرزمین کهن» نقش یک خانواده منفی، نوکیسه، سلطنت‌طلب و فاسد به خانواده‌ای با نام بختیاری داده شده که به آزار و اذیت یک خانواده روشنفکر، وطن‌پرست و مظلوم به نام اردکانی می‌پردازند. این اعتراض به‌قدری گسترده بود که سریال از آنتن بیرون کشیده شد و هنوز هم امکان پخش پیدا نکرده است.
*** دوبله لهجه لری در ما فرشته نیستیم
ماجرای اعتراض به سریال «سرزمین کهن» در اسفند ۱۳۹۲ اتفاق افتاد و تیر ترکش آن به سریال «ما فرشته نیستیم» فلورا سام که سریال نوروزی سال ۱۳۹۳ بود هم اصابت کرد. فلورا سام مجبور شد صدای دو شخصیت اصلی سریالش را به دلیل استفاده از لهجه لری دوبله کند. این اتفاق در شرایطی رخ داد که دو شخصیتی که به لهجه لری در این سریال صحبت می‌کردند تنها خانواده سالم سریال بودند و طبیعتا نباید اعتراضی صورت می‌گرفت. ضمن اینکه بازیگر نقش زن لر، فاطمه گودرزی بود؛ بازیگری که خودش اهل لرستان است.
*** توقیف ما همه با هم هستیم در کرمان
در سینما هم از این موارد داشته‌ایم. زمان اکران فیلم «ما همه با هم هستیم»، اکران این فیلم در کرمان با واکنش‌های منفی زیادی همراه شد. ماجرا از این قرار بود که بازیگر نقش فروشنده مواد مخدر، لهجه کرمانی داشت و به دلیل اعتراضات شدید مردمی، اکران فیلم در سطح استان کرمان توقیف شد. دادستان عمومی و انقلاب مرکز کرمان هم اعلام کرد:
«با عنایت به نقش پررنگ استان کرمان در امر مبارزه با مواد مخدر که خاکریز مقدم مبارزه با باندهای مواد مخدر وارداتی است، با وجود فشار مضاعف قاچاقچیان مواد مخدر که عمدتا غیربومی استان کرمان هستند، این استان به عنوان سنگری در جهت عدم توزیع مواد مخدر در داخل کشور عمل کرده و شایسته نیست اینچنین مورد بی‌مهری قرار گیرد.»
*** بی‌خیال لهجه شویم
به‌هرحال تجربه نشان داده است که استفاده از هر لهجه‌ای برای شخصیت‌های منفی فیلم‌ها و سریال‌ها بحث‌برانگیز می‌شود و عوامل مجبور به دوبله صدای شخصیت موردنظر می‌شوند. در این صورت چه اجباری برای استفاده از لهجه برای شخصیت‌های منفی وجود دارد؟ چون نهایتا مشکلی نظیر آنچه در سریال «بیگانه‌ای با من است» پیش می‌آید و دوبله یک شخصیت تا این حد به سریال آسیب می‌زند.
