وقتی خودمان ویروس جهش‌یافته اصیل داریم!
روزنامه هفت صبح | اعلام جهش جدید کرونا در انگلستان نه فقط مردم این کشور و همسایه‌هایش را ترسانده که دلهره را به دل خیلی از مردم سراسر جهان ریخته و بدبینی در مورد واکسن‌های شرکت‌های مختلف را گسترش داده است، اما عده‌ای اعتقاد دارند که رسانه‌ها ماجرا را زیادی بزرگ کرده‌اند و کووید-۱۹ مثل هر ویروس دیگری دائم در حال جهش است و آمارهای مرگ‌ومیر در انگلستان با وجود گذشت حداقل سه ماه از روی دادن جهش جدید، چنان تغییری نداشته‌اند که بشود گفت خطر بزرگ و جدیدی در کمین مردم جهان است.
مینو محرز، چهره شناخته‌شده این روزها در زمینه ویروس کرونا یکی از همین افراد است، ضمن اینکه او از احتمال رسیدن این ویروس جهش‌یافته به ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: «اگرچه احتمال می‌دهیم دلیل اینکه این اواخر میزان مرگ‌ومیر در کشور بالا رفته بود وجود همین ویروس جهش‌یافته باشد، اما آنچه مشخص است اینکه ویروس جهش‌یافته انگلیسی در شدت بیماری تاثیر ندارد و بیشتر در قدرت سرایت تاثیرگذار است.»
او ادامه می‌دهد: «جهش ویروس کرونا در انگلستان تغییرات زیادی در ماهیت ویروس کووید-۱۹ نداشته و قاعدتا واکسن‌های موجود هم تاثیر خود را مانند سابق روی این ویروس می‌گذارند. ویروس کرونا چندماه قبل در ایران جهش یافته بود؛ البته باید این ویروس رصد شده تا نتایج بیشتری از این ویروس منتشر شود.»
*** جهش ویروسی یعنی چه؟
اگرچه دیده شدن جهش جدید کرونا در انگلستان خیلی سروصدا کرده، اما قبلا هم بارها در مورد اینکه کرونا هر چندوقت یک‌بار جهش می‌کند و همین هم کار ساخت واکسن برای آن را پیچیده کرده، شنیده بودیم، اما اصلا جهش ویروسی یعنی چه و آیا موضوع واقعا مهم است؟ علیرضا ناجی، رئیس آزمایشگاه ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری دراین‌باره می‌گوید:
«ویروس‌ها همواره دچار تغییراتی می‌شوند که اصطلاحا به آنها جهش می‌گوییم، معمولا هر تغییر هم در راستای بالارفتن بقای ویروس اتفاق می‌افتد، برای همین سال‌های‌سال طول می‌کشد تا برای بعضی از ویروس‌ها واکسن کشف و تولید شود، حالا هم گفته می‌شود که جهش جدید کرونا باعث شده که سرعت انتقال آن افزایش پیدا کند و همین می‌تواند به بقای آن کمک کند.»
دکتر محمدعلی ملبوبی، معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری هم می‌گوید که کرونا بارها جهش پیدا کرده است. او می‌گوید: «بر اساس مطالعات انجام‌شده در ایران حدود ۲۳ جهش ژنوم این ویروس را مشاهده و گزارش کردیم، ضمن آنکه ۴ نوع از جهش‌های مشاهده‌شده خاص ایران است. البته در اروپا نیز جهشی از این ویروس یافت شد که خاص آن منطقه و قدرت شیوع آن ۹ برابر سایر جهش‌هاست.»
او در جواب اینکه اهمیت شناسایی جهش‌ها چیست، می‌گوید: «با اعلام رسمی شیوع کرونا در کشور، یکی از مسائلی که با آن مواجه شدیم، این بود که باید فراوانی جهش‌ها در جمعیت را شناسایی کنیم، در غیر این صورت در تشخیص، درمان و تولید واکسن راه به جایی نمی‌بردیم.
طرح شناسایی جهش این ویروس در ایران و جهان را در دستور کار قرار دادیم که این طرح شامل دو بخش آزمایشگاهی و داده‌های سطح جهان بود، حالا می‌دانیم که درحال‌حاضر ۹۰ هزار مورد توالی ژنوم کامل ویروس کرونا در دسترس است. بنابراین جهش در ویروس کرونا اصلا و ابدا موضوع جدیدی نیست.»
*** جهش‌های ایرانی اصیل
گویا بین جهش‌های ویروس کرونا چند جهش هم مخصوص و ویژه ایران است. دکتر ملبوبی می‌گوید: «ما در ایران حدود ۲۳ جهش ژنوم این ویروس را مشاهده و گزارش کرده‌ایم. این جهش‌های ژنومی که ما مشاهده کردیم با سایر کشورها مشابه است به غیر از ۴ مورد از این جهش‌ها که خاص ایران محسوب می‌شود.
اینکه برخی از جهش‌ها خاص ایران است، به این معنا خواهد بود که ۴ نمونه ویروسی داریم که در سایر کشورها موجود نیست، همانطور که در اروپا نیز واریانتی از این ویروس هست که بسیار شیوع یافته و غالب شده و حتی میزان شیوع آن ۹ برابر بیشتر از جهش‌های قبلی است.»آیا این جهش‌ها ترسناک بوده‌اند و اساسا باید از جهش کرونا بترسیم؟ دکتر ملبوبی در جواب این سوال می‌گوید:
«معمولا جهش ویروسی انقدر عجیب‌وغریب نیست که ناگهان همه را غافلگیر کند، البته در صورتی که تغییر ایجادشده در ویروس موجب شود که مزیتی برای بقا در جمعیت پیدا کند ممکن است زنگ خطر به صدا دربیاید، اما ما هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم، اما باید توجه داشته باشیم که برای آنکه ما بتوانیم این ویروس را مدیریت کنیم، باید روش‌هایی را اتخاذ کنیم که جهش‌ها خیلی در جمعیت تجمیع پیدا نکنند و تنها راه این است که میزبان‌ها را از هم دور نگه داریم.
جداسازی میزبان‌ها هم نسبتا ساده و از طریق زدن ماسک امکان‌پذیر است. از این طریق جهشی که در بدن یک فرد ایجاد می‌شود، وارد سایر میزبان‌ها نخواهد شد، در غیر این صورت جهش بیشتری به این ویروس اضافه خواهد شد که ما به آن «تجمیع جهش‌ها» می‌گوییم. جهش‌ها به طور معمول خطرناک نیستند و بیشتر اوقات بی‌اثر هستن.
ولی زمانی که تجمیع می‌شوند، می‌توانند در تغییر رفتار ویروس کرونا اثرگذار باشند، ضمن آنکه اختلاط جهش‌ها با یکدیگر اقدامات درمانی و ساخت واکسن را دشوارتر می‌کند. با توجه به این واقعیت مردم ما می‌توانند با انگیزه بیشتری از ماسک استفاده کنند، ضمن آنکه زمینه مناسبی فراهم می‌شود که بتوانیم این بیماری را کنترل کنیم.»
