واکنش معکوس بازار ارز به اظهارات عبدالناصر همتی
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | یک: وقتی اعلام شد قرار است رئیس بانک مرکزی دوشنبه شب در تلویزیون در مورد نوسانات اخیر قیمت ارز توضیح بدهد، تصور این بود که همزمان با اظهارات او یک آرامش نسبی در بازار حکمفرما خواهد شد. یعنی دفعه‌های قبلی و حتی در دوران سیف تا جایی که یادمان می‌آید اینطور بود؛ وقتی رئیس کل بانک مرکزی مستقیما با مردم حرف می‌زد حداقل به طور موقت جلوی سرکشی دلار گرفته می‌شد. این بار اما بازار واکنش معکوس نشان داد.
در حالی که دوشنبه عصر دلار با کاهش نسبی وارد کانال ۱۸ هزار تومان شده بود بلافاصله بعد از اظهارات همتی تا بالای ۲۰ هزار تومان پیشروی کرد. صبح سه‌شنبه هم همین روند ادامه داشت. هرچند که هم رئیس جمهور دیروز اعلام کرد این نوسانات ارز موقتی است و علت ریشه‌ای و اقتصادی ندارد و هم ربیعی سخنگوی دولت در نشست خبری‌اش از تعدیل قیمت ارز گفت. بار دیگر هم تاکید شد که طی روزهای آینده دلارهای حاصل از صادرات به عراق برمی‌گردد و اوضاع بهتر می‌شود.
با این همه چند فرضیه دیگر هم درباره این واکنش عجیب بازار به صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی وجود دارد که حالا توضیح می‌دهیم چرا هیچ‌کدام قابل تایید نیستند. موثق‌ترین فرضیه فعلا این است که خود محتوای اظهارات رئیس ۶۳ ساله بانک مرکزی ناخواسته چنین اثری بر بازار گذاشته. به خصوص جایی که گفت ما مخالف کنترل قیمت ارز به وسیله پول‌پاشی هستیم و این خواسته آمریکاست. از قبل هم البته می‌دانستیم که این سیاست‌ارزی دوران مدیریت همتی در بانک مرکزی است.
اما در این شرایط خاص که دلار در حال عبور از مرز روانی ۲۰هزار تومان است، چنین سیگنالی چندان برای بازار دلگرم‌کننده نیست. عجیب اینکه دیروز خبرگزاری ایسنا در خبر کوتاهی مدعی شد صبح سه‌شنبه ۴۵ میلیون دلار از سوی بازارساز عرضه شده که این رقم منهای عرضه و تقاضای بازار نیمایی است. بنابراین این سوال پیش آمد که خب اگر قرار بود صبح سه‌شنبه ارز عرضه شود چرا همتی شب قبل گفت با چنین اقدامی مخالفیم؟
* دو: جلوتر حالا بخش‌هایی از اظهارات رئیس کل بانک مرکزی در تلویزیون را مرور می‌کنیم اما این نکته هم از اظهارات او خیلی مهم بود که گفت اگر احساس کنیم این نوسانات میان‌مدت یا بلندمدت است حتما مداخله می‌کنیم و قیمت دلار را کاهش می‌دهیم. پس طبق این جمله همتی دلار ۲۰ هزار تومانی گزینه مطلوب دولت نیست. این درست نقطه مقابل بعضی تحلیل‌هایی است که این روزها در کانال‌های تلگرامی و فضای مجازی به تواتر می‌بینیم.
به طور مثال یک نفر مدعی شده بود که دلار ۲۰ هزار تومان سناریوی خود دولت است چون با این کار هم بدهی‌اش را به شرکت‌ها تسویه می‌کند، هم نقدینگی دردسرساز سپرده‌های مردم بی‌اثر می‌شود و هم مشکل پرداخت حقوق کارکنان دولت حل می‌شود. این تحلیل بدبینانه به نظر می‌رسد چون بعضی مشکلات جانبی مثل دامن زدن به رکود با کاهش قدرت خرید مردم و آثار زیانبار اجتماعی این ایده را در نظر نگرفته.
بعضی که سعی می‌کنند علمی‌تر توضیح بدهند هم می‌گویند افزایش قیمت دلار گزینه ایده‌آل دولت است چون در غیبت فروش نفت می‌تواند صادرات غیرنفتی را تقویت کند. این استدلال در حالت استاندارد دور از واقعیت نیست. اصلا فلسفه جنگ‌های تجاری بین کشورهایی مثل چین و آمریکا این است که چین را متهم می‌کنند تعمدا ارزش پول ملی‌اش را پایین نگه می‌دارد تا بازارهای صادراتی را حفظ کند. یعنی به طور مثال وقتی یک تولیدکننده ما محصولی را صادر کند و ۱۰۰۰ دلار دستش را بگیرد با دلار ۲۰ هزار تومانی ۲۰ میلیون عایدش می‌شود اما با دلار ۵ هزار تومانی ۵ میلیون.
بنابراین دلار ۲۰ هزار تومانی بیشتر به صادرات ما کمک می‌کند. این نکته اما یک ایراد اساسی دارد که دستکاری قیمت ارز و پایین آوردن ارزش پول ملی معمولا در کشورهای دیگر خیلی کنترل شده و به میزان ناچیزی انجام می‌شود نه اینکه دلار ۱۳ هزار تومانی پارسال را امسال به ۲۰ هزار تومان برسانند. این ثبات نداشتن بازار ارز اتفاقا به همان صادرکننده هم ضرر می‌زند چون تولیدکنندگان نیاز به مواد اولیه دارند و وقتی نوسانات زیاد باشد شاید ترجیح بدهند قید تولید را بزنند و آن‌ها هم به سمت احتکار دلار و سکه بروند. بنابراین بهتر است این فرضیه که دولت دنبال دلار ۲۰ هزار تومانی یا بالاتر است را کنار بگذاریم. ثبات در بازار ارز به سود همه است و به ضرر سفته‌بازان.
در ادامه بخش‌هایی از اظهارات عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی را به نقل از خبرگزاری تسنیم می‌خوانید.
* سیاست پولی به‌نحوی است تا نقدینگی کنترل شود و بر همین اساس نیز بانک مرکزی تورم هدف ۲۲درصدی را برای امسال اعلام کرده است و برای تحقق آن تلاش می‌کنیم.
* سال قبل رشد نقدینگی ۳۱ درصد بوده است. میانگین رشد نقدینگی در بلندمدت ۶ واحد درصد افزایش یافته که این میزان قطعاً نمی‌تواند دلیل التهاب بازار ارز باشد.
* به‌طور حتم اتفاقات ناشی از کرونا در ۲ ماه اخیر و تضعیف ارزش افزوده فرآورده‌ها و نفت و… در التهابات نقش داشته است البته بعد از بازگشایی مرزها، ناترازی بین عرضه و تقاضا ایجاد شد. شوک ناشی از قطعنامه‌ای که بناحق علیه کشورمان صادر شد، گذراست. قیمت ارز از معاملات سامانه نیما مشخص می‌شود و در این سامانه نیز دلار زیر ۱۶هزار تومان قیمت خورده است و طی امروز ۱۲۰ میلیون دلار و دیروز نیز بیش از ۱۲۰ میلیون دلار در این سامانه عرضه شده است؛ این نوسانات کوتاه‌مدت است و به‌زودی مهار می‌شود.
* وضعیت فعلی بازار ارز بیانگر شوک موقتی است. نمی‌توانیم برای شوک‌های موقتی، سیاست‌های پولی‌مان را تغییر دهیم اما تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا این شوک را کنترل کنیم و تا حدودی هم کنترل شده است. در روزهای آینده با تعادل عرضه و تقاضا در سامانه نیما، اوضاع بهتر می‌شود.
*از ۷۲ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی در سال قبل، ۴۵ میلیارد دلار برگشته ولی هنوز ۲۷ میلیارد دلار برنگشته است. البته صادرکنندگان تا پایان تیر فرصت دارند ارزهای صادراتی را برگردانند. طبق اعلام وزارت صمت، کارت بازرگانی افرادی که ارز خود را بازنگردانند، باطل می‌شود، ضمن اینکه بانک مرکزی هم اسامی برخی را به قوه قضائیه ارجاع داده است.
* برای دخالت در بازار یک روش ارزپاشی است که اگر ضروری نباشد انجام نمی‌دهیم؛ ما برای نوسانات کوتاه‌مدت، سیاست پولی را تغییر و ذخایر ارزی را هدر نمی‌دهیم؛ این نوسانات هم کوتاه‌مدت است. اگر دخالت ما در بازار ارز این باشد که با نرخ پایین ورود کنیم که کاری ندارد و این همان است که آمریکا می‌خواهد و برای ما ثبات بازار مهم است. اگر احساس کنیم نوسانات ارزی میان و بلند مدت است حتما دخالت می‌کنیم. کل حجم معامله در بازار اسکناس، زیر ۵ــ۴ میلیون دلار و کمتر از ۵درصد است؛ ما ذخایرمان را حفظ می‌کنیم و ثبات بازار ارز برایمان مهم است.
