تمام احتمالات درباره ۱۹کامیون داروی قاچاق
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | روز پنجشنبه اداره اطلاعات ارتش عراق از کشف ۱۹کامیون حامل داروی قاچاق خبر داد که از ایران به سمت این کشور در حرکت بودند. داروهای این ۱۹کامیون که به گفته دستگاه‌های اطلاعاتی عراق صدها هزار دلار قیمتشان بوده اگرچه از ایران به سمت عراق قاچاق می‌شدند اما به گفته مقامات ایرانی از ترکیه به سمت این کشور ترانزیت شده بودند. از آنجایی که هنوز عراق اطلاعات بیشتری درباره اسامی داروها به ایران نداده، بعد از انتشار این خبر فرضیات متفاوتی از سوی مقامات ایرانی ارائه شده که در گزارش زیر به آنها اشاره کرده‌ایم:
* فرضیه اول: داروهای قاچاق، داروی بیماری‌های خاص نبوده و از داروخانه تامین شده است
در واکنش به این خبر مسئولان وزارت بهداشت مواضع یکسانی نگرفتند. حدس اولیه علیرضا وهاب‌زاده، مشاور وزیر بهداشت این بود که «این داروها، جزو داروهای خاص نبوده» و «به صورت ورقی و از داروخانه‌ها خریداری شده است» چراکه داروهایی که در ایران خریده می‌شوند در کشورهای دیگر با قیمت‌های بسیار بیشتری به فروش می‌روند.
واردکننده‌های دارو در ایران آن را با ارز دولتی به قیمت ۴۲۰۰ وارد کرده و آن وقت با فروش آن در کشورهای همسایه سود بسیار زیادی می‌برند. صبح دیروز سازمان غذا و دارو هم در بیانیه خود به این حدس و گمان‌ها اشاره کرد و در لفافه این احتمال را داد که افراد سودجویی با سوءاستفاده از این فضا، داروهایی را از مرز ایران خارج کرده باشند چراکه برای مثال یک ورق قرص دپاکین ۲۵۰میلی گرمی در آمریکا حدودا ۲۸ دلار ارزش دارد و در داروخانه‌های کشور ما این تعداد حدود ۵۰هزار تومان فروخته می‌شود. یعنی اگر یک قاچاقچی آن را در عراق با قیمت آمریکا به فروش برساند، می‌تواند هر بسته را ۸۵۰ هزار تومان گران‌تر از ایران بفروشد.
* فرضیه دوم: داروها از ترکیه آمده، ایرانی نبوده و از داروخانه نشت نشده است
کمی بعد از انتشار این خبر سازمان غذا و دارو بیانیه‌ای برای روشن کردن اطلاعات صادر کرد. در بیانیه سازمان غذا و دارو و مصاحبه یکی از مدیرکل‌های این سازمان در روز گذشته دو نکته وجود داشت: اول اینکه داروهای کشف شده به هیچ عنوان ایرانی نبوده و دوم اینکه این داروها از ترکیه وارد ایران و سپس وارد عراق شده بودند.
این هم اطلاعاتی بوده که گمرک ایران در اختیار وزارت بهداشت قرار داده بود. حیدر محمدی، مدیر کل نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با استناد به اطلاعات گمرک گفت که «محموله‌ها از ترکیه آمده و از گمرک ایران به عراق ترانزیت شده و قاچاق نبوده است.» به غیر از این وزارت بهداشت اطلاعات دیگری درباره داروها ندارد. حرف آخر آنها این است که هنوز مشخص نیست این داروها متعلق به ایران باشد یا نه.
آنها می‌گویند عراقی‌ها باید نمونه‌های دارو یا حتی عکسشان را به ایران بدهند تا از طریق یک سامانه هوشمند ردیابی کنند این دارو از کارخانه داروسازی پخش شده یا شرکت‌های پخش. راه تشخیص آن هم این است که در صورتی که این داروها ساخت کارخانه‌های تولید داخل باشند و برچسب‌گذاری نشده باشند می‌توان گفت که این داروها از کارخانه به کشور همسایه [عراق] قاچاق شده‌اند. هرچه که باشد او در این گفت‌وگو اشاره‌ای به احتمال نشت این میزان دارو از داروخانه‌ها نکرده و ظاهرا ادعای مشاور وزیر بهداشت را رد کرده است.
* فرضیه سوم: گمرک ایران محموله ترانزیتی را چک نکرده است
با این حال در واکنش به اظهارات این مدیر کل سازمان غذا و دارو این سوال پیش می‌آید که اگر این داروها فقط از مسیر ایران گذشته و از ترکیه به عراق ترانزیت شده، چطور ممکن است که گمرک ایران محموله‌ها را بررسی نکرده باشد؟ او در جواب به این سوال به هفت صبح می‌گوید: «اگر محموله‌ای به مقصد صادراتی کشور دیگری در حرکت باشد، صرفا ترانزیت است و گمرک ما آن را چک نمی‌کند یعنی فکر نمی‌کنم آن را چک کنند و باید این سوال را از گمرک بپرسید.» او همچنین این احتمال را که ممکن است قاچاقچیان با گرفتن ارز دولتی از ترکیه دارو وارد کرده و سپس به عراق قاچاق کرده باشند رد نکرد اما توضیح داد تا زمانی که عراق اطلاعات بیشتری ندهد مشخص نیست که داروها ایرانی هستند یا به ایران تعلق داشته‌اند.
* فرضیه چهارم: همه‌چیز جوسازی است
با اینکه سایت تلویزیون الشرقیه تصاویری از جعبه‌ها و کامیون‌های کشف شده منتشر و بیانیه آن را صادر کرده اما مقام‌های ایرانی هنوز منتظر دریافت اطلاعات بیشتری از نام داروها و سازندگان آن هستند. حیدر محمدی، مدیرکل سازمان غذا و دارو هم می‌گوید به خاطر این چند روز تعطیلی نتوانسته‌اند اطلاعات داروها را از عراق دریافت کنند.
« ما اصلا نمی‌دانیم این داروها چیست. معاون گمرک به ما گفت که چند روز پیش محموله‌ای مشابه این ترانزیت از مبدا ترکیه به مقصد عراق از کشور ما رد شده است. یعنی اینکه دارو مال ما نبوده است. مقام‌های عراقی هم فقط عکس مرز را فرستادند و گفتند این مقدار دارو را توقیف کردیم. اصلا ممکن است همه این‌ها جوسازی باشد. باید از طریق مقام‌های امنیتی نمونه این دارو را به ما تحویل بدهند تا بررسی کنیم آیا داروی ما بوده است یا نه.»
* فرضیه پنجم: عبور از مرز خسروی
هر چه که بوده این عملیات روز پنجشنبه برای عراق «بزرگ‌ترین عملیات قاچاق دارو» نام گرفت. کانتینرهایی که از مسیر ایران و از جاده خانقین وارد استان دیاله شده بودند، قصد داشتند از گمرک فرار کنند که دست آخر در جاده نیسمیه بازداشت می‌شوند. این اطلاعاتی بوده که تلویزیون عراق منتشر کرده و می‌توان از روی نقشه حدس زد که این کانتینرها احتمالا از مرز خسروی، قدیمی‌ترین گذرگاه بین ایران و عراق عبور کرده بودند.
* کابل برق به جای دارو
این اولین‌بار نیست که موضوع دارو یا تجهیزات پزشکی چنین پر سروصدا می‌شود. سال پیش وزیر بهداشت گفته بود که وقتی سر مزار شهدا می‌رود از شرمساری این موضوع گریه می‌کند. گریه او به دو میلیون یورو ارز دولتی برمی‌گردد که واردکننده‌ها دریافت کرده و به جای آن کابل برق وارد کرده بودند. او آن زمان همچنین گفته بود که یک میلیارد و ۳۰۰میلیون یورو ارز رسمی کشور در حوزه تجهیزات پزشکی گم شده است چراکه ۱۰ شرکت واردکننده تجهیزات پزشکی ارزبگیر به تعهدات‌شان عمل نکرده و باعث شده بودند که شُبهاتی در واردات دارو و تجهیزات پزشکی شکل بگیرد.
رئیس سازمان غذا و دارو هم بارها گفته بود که پایین بودن قیمت دارو و افت ارزش ریال نسبت به ارز کشورهای همسایه باعث افزایش قاچاق در کشور شده است. بعضی از این قاچاق‌ها شامل قاچاق چمدانی می‌شد که مسافران خارجی از ایران، دارو به کشورهای همسایه می‌بردند و می‌فروختند. به گفته محمدرضا شانه‌ساز تفاوت قیمت یک دوز انسولین بین ایران و کشورهای همسایه حدود ۲۴۰هزار تومان است و بیماران دیابتی نیز همیشه به این دارو نیاز دارند، مسافران و افرادی که از ایران به خارج سفر می‌کنند، مقداری انسولین یا داروهای دیگر را هم با خود می‌برند.
به همین دلیل صاحبان صنایع دارویی همیشه اعتقاد داشتند که این ارز دارویی نتیجه‌ای جز فساد و قاچاق برای کشور به دنبال ندارد. آنها همیشه پیشنهاد کرده‌اند که قیمت دارو واقعی شود اما با روش دیگری دولت از بیماران حمایت کند؛ پیشنهادی که با همه نقطه‌ضعف‌هایش ممکن است روزی پرونده قاچاق دارو را در کشورمان ببندد.
