هفت نکته درباره رای نهایی شکایت شجریان از صداوسیما
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | یک: رای نهایی پرونده شکایت مرحوم محمدرضا شجریان از سازمان صداوسیما بابت پخش بدون مجوز آثارش صادر شد. محمد‌حسین آقاسی، وکیل مرحوم شجریان در توئیتی نوشته: «بعد از ۱۱ سال و ۴ ماه، رای قطعی راجع به شکایت زنده‌یاد استاد شجریان علیه صداوسیما صادرشد. رای: چون دستور پخش مربوط به ۵سال قبل از طرح شکایت بوده، مشمول مرور زمان شده. بعد از آن‌هم فقط دستور عدم پخش نداده‌اند که جرم نیست. شاکی می‌تواند مطالبه خسارت کند.» خواندن این جملات ممکن است شما را هم به اشتباه انداخته باشد که رای به سود مرحوم شجریان صادر شده، در صورتی‌که در واقع اینطور نیست.
دو: دیروز در انعکاس این خبر در رسانه‌ها و کانال‌های خبری این بخش حکم بیشتر برجسته شد که «شاکی می‌تواند طلب خسارت کند.» تا جایی‌که بعضی سایت‌های خبری تیتر زدند «شکایت استاد شجریان نتیجه داد» یا «صداوسیما محکوم شد». در صورتی‌که اگر متن حکم صادر‌شده را دقیق‌تر بررسی کنیم، می‌بینیم این تلقی اشتباه است. نکته اصلی حکم این است که شکایت استاد شجریان از دو معاون اسبق سیما به نتیجه نرسیده. در متن دادنامه به‌وضوح ذکر شده که دادگاه درخواست تجدیدنظرخواهی را رد کرده است.
سه: اینکه بعضی می‌گویند دادگاه گفته شاکی می‌تواند طلب خسارت کند، به‌نظر می‌رسد برداشتی از این جمله است که نوشته: «پخش آثار تجدیدنظرخواه (مرحوم شجریان) بدون اخذ رضایت، مانع از مطالبه خسارت وارده از طریق مراجع ذی‌الصلاح حقوقی نمی‌باشد». یعنی نه اینکه الان صداوسیما موظف به پرداخت خسارت شده است. این جمله می‌گوید مانعی برای شکایت در مورد این ماجرا در مراجع حقوقی وجود ندارد. حالا اینکه بعدا حکم آن پرونده چه باشد مقوله دیگری است.
لب مطلب را اگر بخواهیم برایتان بگوییم این است که حکم می‌گوید چون مجوز پخش آثار در دوره‌های قبل مدیریت صداوسیما صادر شده مدیران بعدی مقصر نیستند. اینکه چرا در زمان مدیریت خودشان هم دستور توقف پخش آثار شجریان را ندادند هم رفتار مجرمانه‌ای محسوب نمی‌شود. این جمله از حکم مربوط به این بخش است که می‌گوید «عدم دستور منع پخش آثار (ترک فعل) فاقد وصف جزایی است». پیش از این غلامحسین محسنی‌اژه‌ای رئیس قوه‌قضائیه هم با اشاره به بعضی اتفاقات سیاسی کشور گفته بود در قانون مجازاتی برای ترک فعل نداریم.
چهار: نکته دیگری که اگر به آن توجه کنیم مشخص می‌شود هیچ رایی به ضرر صداوسیما یا به سود مرحوم شجریان صادر نشده، این است که رای اخیر خروجی دادگاه تجدید‌نظر بوده. یعنی در این دادگاه همان رای قبلی تایید و نهایی شده. طبعا رای قبلی به سود استاد شجریان نبوده که وکیل او درخواست تجدیدنظرخواهی کرده است.
پنج: حالا دو مدیر اسبق صداوسیما که در معرض شکایت مرحوم شجریان بودند و تبرئه شدند چه کسانی هستند؟ یکی از این دو نفر حسن خجسته باقرزاده متولد ۱۳۳۱ در مشهد است که تا سال ۱۳۸۷ معاونت صدای جمهوری اسلامی بود و بعد معاونت برنامه‌ریزی و نظارت بر صداوسیما را برعهده گرفت. نفر دوم هم محمد‌حسین صوفی است که الان سال‌هاست در کسوت دبیر شورای نظارت بر سازمان صداوسیما فعالیت می‌کند و بین سال‌های ۸۷ تا ۹۳ معاونت صدا را برعهده داشت. صوفی مسئولیت‌های دیگری مثل ریاست شبکه دو یا ریاست مرکز موسیقی سازمان صداوسیما را هم تجربه کرده بود.
شش: در این ماجرای شکایت اخیر مرحوم شجریان بیشتر به نامه اعتراضی او به عزت‌الله ضرغامی بعد از وقایع ۱۳۸۸ اشاره می‌شود که گفته بود «آثاری مثل ایران ای سرای امید را در حال و هوای سال‌های ۵۷ و ۵۸ خواندم و مناسبتی با وضعیت فعلی ندارد.» اما در واقع ۱۴ سال قبل‌تر هم شجریان با انتشار نامه مشابهی خطاب به علی لاریجانی رئیس وقت سازمان صداوسیما خواستار توقف پخش آثارش از صداوسیما شده بود. این استاد آواز آن زمان هم گفته بود صداوسیما فقط مجاز است مناجات و ربنای او را پخش کند.
هفت: دلیل اینکه بیشتر ماجرای نامه خطاب به ضرغامی در کانون توجه است، به‌نظر می‌رسد مصادف شدن آن با نقطه شروع شکایت قانونی استاد شجریان و رویدادهای سال ۸۸ باشد. آن زمان محمدرضا شجریان نسبت به پخش آثارش از صداوسیما به عزت‌الله ضرغامی رئیس وقت سازمان صداوسیما اعتراض کرد. در عین حال از تیرماه ۱۳۸۸ هم شکایتی با استناد به ماده ۲۳ قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمندان تسلیم مراجع قضایی شد.
بعد از فراز و نشیب‌های بسیار در خردادماه ۱۳۹۰ بازپرس پرونده قرار منع تعقیب صادر کرد با استناد به اینکه صداوسیما سوءنیت نداشته. در مرحله بعد شاکی نسبت به این رای اعتراض زد که پرونده به دادگاه کیفری کارکنان دولت فرستاده شده. در آنجا قرار منع پیگرد لغو شد و به دادسرا دستور دادند متهمین احضار و تفهیم اتهام شوند. رسیدگی به این پرونده یعنی رسما از سال ۱۳۹۱ شروع شد و تا ۱۳۹۷ طول کشید که قاضی در نهایت رای به برائت صداوسیما داد.
آن جمله معروف «آقای شجریان یک ها ها هایی کرده، چرا ما صداوسیما را تعقیب کنیم؟» را هم همین وکیل پرونده یعنی محمد‌حسین آقاسی از قول قاضی پرونده در رسانه‌ها نقل کرده. رای که ابلاغ شد یکبار دیگر شاکی اعتراض کرد و به دادگاه تجدید‌نظر رفت و الان این رای نهایی تایید همان رای سه سال پیش است. در فاصله این رفت‌و‌برگشت رای نهایی پرونده هم البته استاد مسلم آواز ایران درگذشت. در مهرماه ۱۳۹۹ و در سن ۸۰ سالگی.
