هفت نکته درباره جنجال جدید روبیکا
روزنامه هفت صبح، علی رستگار| یک: در هفته‌ای که گذشت اقدام عجیب روبیکا در ساخت اکانت به اسم کاربران اینستاگرام بازتاب وسیعی در فضای مجازی داشت. ماجرا از اینجا شروع شد که تعدادی از بازیکنان باشگاه پرسپولیس مدعی شدند به اسم آن‌ها در اپلیکیشن ایرانی روبیکا صفحاتی ایجاد شده که خودشان از وجود آن بی‌اطلاع بودند. یعنی گردانندگان این سرویس برای جذب مخاطب و مهاجرت کاربران از اینستاگرام و بالا بردن فالوئرهایشان برای اشخاص مشهور و غیرمشهور صفحه ساختند. بعد کاربران عادی که صفحات عمومی دارند هم با جست‌وجوی اسمشان متوجه شدند که برای آن‌ها هم در روبیکا اکانت ایجاد شده و محتوای صفحه اینستاگرام آن‌ها را هم کپی کرده‌اند.
دو: بلافاصله بعد از فاش شدن این تخلف آشکار بود که ساترا یا سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (زیر نظر صداوسیما) در اطلاعیهای اعلام کرد که مجوز روبیکا به علت تخلفات ترافیکی و درآمدهای غیرقانونی و استفاده غیرمجاز از اطلاعات شخصی کاربران باطل شده است. پلیس فتا هم اعلام کرده تخلفات این اپلیکیشن ایرانی را پیگیری می‌کند. در عین حال اپلیکیشن روبیکا هم از مارکت‌های ایرانی و خارجی از جمله گوگل‌پلی حذف شد.
سه: حالا پاسخ روبیکا به این اتهامات چه بود؟ روبیکا در اطلاعیهای اعلام کرد که صفحه بازیکنان پرسپولیس در زمان شهرآورد دی‌ماه پارسال با هماهنگی باشگاه و بازیکنان در قالب یک کمپین ایجاد شده. در مورد سایر صفحات هم گفتند که این موارد توسط کاربران این سرویس ایجاد شده و خود روبیکا در ایجاد آن‌ها دخالتی نداشته. سلب این شناسه کاربری هم بدون کسب اجازه از مالک صفحه امکان‌پذیر نیست. روبیکا در پاسخ به ادعای ابطال مجوز از سوی ساترا هم اعلام کرد ما اصلا مجوزی از این سازمان نداشتیم که بخواهند باطل کنند. یک مجوز موقت شش ماهه در سال ۱۳۹۷ در کار بود که هیچ‌وقت تمدید نشد. چون روبیکا اساسا یک سوپر اپلیکیشن با محوریت شبکه‌اجتماعی و پیام‌رسان است و با پلتفرم‌های تحت نظارت ساترا شباهتی ندارد.
چهار: این خلاصه کل قصه‌ای بود که در این چند روز رخ داد. حالا تحلیل و تفسیر در مورد این اتفاقات زیاد است. یک عده به بهانه این ماجرا به دفاع از طرح صیانت از فضای مجازی برخاستند. آن‌ها می‌گویند حذف روبیکا از گوگل‌پلی نشان می‌دهد شرکت‌های خارجی از ترس اینکه روبیکا یا یک نرم‌افزار ایرانی جای اینستاگرام را بگیرد آن را حذف کردند و با استناد به همین قضیه با هشتگ کاپیتولاسیون مجازی از اقدام گوگل انتقاد می‌کنند و از لزوم تصویب طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی می‌نویسند.
از سوی مقابل بعضی کاربران هم با اشاره به این اتفاقات می‌گویند کل ماجرای رونمایی از تخلفات روبیکا و واکنش ساترا اقدامی در جهت زمینه‌سازی برای گزارش تخلف کاربران و حذف از گوگل‌پلی بوده تا برای دفاع از طرح مناقشه‌برانگیز صیانت دلیل بتراشند… گروهی از کاربران هم اگرچه منتقد عملکرد روبیکا هستند اما اینکه ساترا قصد مداخله در مجوز روبیکا دارد را غیرقانونی دانستند. به‌خصوص که در مورد اعمال نظر این سازمان روی تولیدات وی‌او‌دی‌ها و آی‌پی تی‌وی‌ها بحث و انتقاد زیاد است و حالا با اعمال نظر درباره سرویس‌های دیگر عملا دایره اختیارات این سازمان بیشتر هم می‌شود.
پنج: جنجال اخیر و صفحاتی که به‌طور غیرقانونی ساخته شده، در واقع مربوط به یکی از زیرمجموعه‌های روبیکا به نام روبینو است. یک شبکه‌اجتماعی اشتراک عکس و ویدئو و پخش‌زنده مشابه اینستاگرام. خود روبیکا یک سوپر اپلیکیشن است که از سرویس‌های متعددی میزبانی می‌کند. نمونه‌‌های خارجی آن را هم می‌توانیم وی‌چت چینی را مثال بزنیم یا گوجک اندونزیایی. این سوپر اپلیکیشن‌ها بیشتر در کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روبیکا در ایران عملا رقیب دیگری هم ندارد. شاید اسنپ و آپ را بتوانیم دو نمونه دیگر از سوپر اپلیکیشن‌های ایرانی بدانیم. روبیکا اما از همان روزهای اول پر هیاهو شروع به کار کرد. از نوروز ۹۷ که با تبلیغات وسیع تلویزیونی و پخش مکرر آگهی‌هایش در سریال پایتخت صدای اعتراض مخاطبان تلویزیون را درآورد. در وهله بعد بحث و تردید‌هایی درباره امنیت این نرم‌افزار مطرح شد. کارشناسان می‌گفتند روبیکا از کاربران دسترسی‌های غیرضروری به اطلاعات گوشی می‌خواهد.
شش: نکته مهم‌تر اما شفاف نبودن هویت مالکین این اپلیکیشن است که از همان ابتدا با انتقادات زیادی همراه شد. برای پیدا کردن مالکین روبیکا می‌توانیم از یک مسیر میانبر استفاده کنیم. در سایت شامد متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شرکت‌های مجوز‌دار برای تولید محتوا در فضای دیجیتال ثبت شده است. با جست‌وجوی اسم روبیکا در این وب‌سایت به اسامی چند مالک می‌رسید. یکی شرکت فناوران نوین هوشمند پارسی است که از مدت‌ها پیش در بعضی رسانه‌ها به عنوان مالک روبیکا معرفی شده. در واقع اما به نظر می‌رسد این شرکت با «ابر فناوران نوین هوشمند پارسی» اشتباه گرفته شده. شرکت دوم در اردیبهشت ماه ۹۷ یعنی بعد از راه‌اندازی روبیکا تاسیس شده و در آذرماه همان سال هم اسم خود را به «رویای بی‌نهایت کسب و کار آپادانا» تغییر داده است.
هفت: یک کد شامد برای روبیکا هم در تاریخ ۲۱ فروردین ۹۷ به نام شرکت توسعه کسب و کار توسکا هم ثبت شده است. طبق آگهی‌های روزنامه رسمی این شرکت از اسفندماه ۱۳۹۶ تاسیس شده و سه نفر اعضای هیات مدیره آن هستند. کاوه اشتهاردی به نمایندگی از شرکت نقش اول کیفیت. ابوذر مهرمنش به نمایندگی از شرکت ارتباطات سیار ایران و محمد کرمی به نمایندگی از شرکت سرمایه‌گذاری توسعه نور دنا (وابسته به شرکت ارتباطات سیار ایران). پیش از این هم البته در رسانه‌ها به نقش کاوه اشتهاردی و مهرداد بذرپاش در توسکا بارها اشاره شده بود.
اشتهاردی در دولت محمود احمدی‌نژاد سرپرست روزنامه ایران بود و بذرپاش هم با حمایت احمدی‌نژاد مدیرعامل سایپا شد و در حال حاضر رئیس دیوان محاسبات کشور است. یکی دیگر از شرکای روبیکا شرکت پردیس هوشمند آسمان است که زیرمجموعه شرکت مدیریت توسعه برهان مبین اعتماد محسوب می‌شود و با استناد به این ارتباط، روبیکا از سوی بعضی رسانه‌ها وابسته به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین و ستاد اجرایی فرمان امام قلمداد شده که البته این ستاد در فروردین ماه پارسال ارتباط خود با روبیکا و توسکا را تکذیب کرد و در اطلاعیهای نوشت: «این ستاد، هیچ‌گونه نقش مالکیتی و مدیریتی در این شرکت و اپلیکیشن ندارد و این خبر از اساس تکذیب می‌شود. شایان ذکر است ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) از پاییز ۹۸ از طریق تنها نماینده خود در هیات مدیره همراه اول مخالفت خود را با هرگونه انحصار در حوزه تبلیغات سرویس‌ها و کسب و کارهای دیجیتال اعلام نموده است».
