هر آن چیزی که باید از عملیات ترور ایمن الظواهری بدانید
روزنامه هفت صبح| دیروز جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا از مرگ ایمن الظواهری، رهبر گروه القاعده در یک حمله پهپادی در کابل خبر داد. درباره این ترور و خود الظواهری چه می‌دانیم؟
۸ نکته درباره عملیات ترور:
یک: منابعی در کابل می‌گویند خانه‌ای که به آن حمله هوایی شد، در منطقه‌ای در وزیر اکبر خان و در نزدیکی خانه سراج‌الدین حقانی، وزیر امور داخله طالبان، قرار داشت. به گفته آنان، این خانه پیش از فرار اشرف غنی و سقوط نظام پیشین افغانستان، متعلق به فضل محمود فضلی، رئیس دفتر اشرف غنی بود و پس از آن در اختیار دستیار سراج‌الدین حقانی قرار گرفت.
دو: مکان دقیق ایمن الظواهری برای سال‌ها مشخص نبود، با این حال مقامات آمریکایی در اوایل سال جاری میلادی مطلع شده بودند که همسر او و سایر اعضای خانواده‌اش اخیراً به خانه‌ای امن در کابل نقل‌مکان کرده‌اند. از آن پس بود که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا به تعقیب نزدیک وی پرداختند و ماه‌های زیادی را صرف تایید هویت او کردند. قبلا شایعه شده بود که الظواهری در منطقه قبیله‌ای پاکستان و یا داخل افغانستان به‌سر می‌برد.
سه: مقام‌های دفاعی و اطلاعاتی این طرح را در ژوئن نهایی کردند و در اول ژوئیه با استفاده از مدل دقیق اقامتگاه در کاخ سفید به جو بایدن ارائه کردند. پس از آن بایدن سوالات مفصلی در مورد ساختار، مسائل آب و هوایی و خطر برای غیرنظامیان پرسید و سرانجام روز ۲۵ ژوئیه و در حالی که بایدن همچنان به ویروس کرونا مبتلا بود، تصمیم نهایی خود را در این خصوص اتخاذ کرد.
چهار: حوالی طلوع آفتاب یکشنبه ۳۱ ژوئیه، و به‌طور مشخص ساعت ۹:۴۸ شب به وقت شرق آمریکا (۶:۱۸ صبح یکشنبه به وقت کابل) الظواهری به بالکن خانه‌ای در کابل پایتخت افغانستان آمد. بنابر اطلاعات سازمان‌های جاسوسی آمریکا، او این کار را اغلب انجام می‌داد. وی در بالکن خانه‌اش ایستاده بود که یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی دو موشک هلفایر (آتش جهنم) را به سمتش شلیک کرد.
پنج: به نظر می‌رسد این موشک‌ها از نوع هلفایرهای معمولی نبوده‌اند چرا که تصاویر منتشر شده از ساختمان نشان می‌دهد که تنها چند پنجره در یک طبقه منفجر شده‌اند و به بقیه ساختمان آسیب چندانی نرسیده است. این در حالی است که این‌گونه موشک‌ها با مواد منفجره قوی که دارند می‌توانستند ساختمان را به‌صورت کامل ویران کنند.
شش: آن‌طور که مقام آگاه آمریکایی می‌گوید موشک استفاده شده در این عملیات «جینسو پرنده» بوده که پیش‌تر برای هدف قرار دادن بیش از نیمی از رهبران گروه‌های جهادی از سوی آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است. این اقدام از این جهت صورت گرفته تا نیروهای آمریکایی از به حداقل رساندن آسیب به افراد غیرنظامی اطمینان حاصل کنند.
هفت: مقام آگاه آمریکایی بدون ارائه جزئیات تاکید کرده که در این عملیات تنها الظواهری کشته شده و به دیگران آسیبی وارد نشده است. وی در ادامه گفت: «اعضای خانواده الظواهری در زمان حمله در سایر نقاط خانه حضور داشتند و عمدا مورد هدف قرار نگرفتند و آسیبی به آنها وارد نشد.»
هشت: مشخص نیست که در پی این حمله چه بر سر جسد الظواهری آمده است. مقامات دولت بایدن گفتند که آمریکا هیچ تلاشی برای گرفتن بقایای جسد الظواهری انجام نداده است.
۱۰ نکته درباره الظواهری:
یک: ایمن الظواهری در نوزدهم ژوئن ۱۹۵۱ در خانواده‌ای سرشناس در قاهره مصر به دنیا آمد. پدربزرگ ایمن الظواهری امام دانشگاه اسلامی الازهر، پدرش دکتر داروساز و استاد دانشگاه قاهره و مادرش از یک خانواده سیاسی ثروتمند و شناخته‌شده در مصر بود.
دو: او در نوجوانی به‌خاطر عضویت در گروه اخوان‌المسلمین به زندان افتاد و سپس با ادامه تحصیلاتش متخصص چشم‌پزشکی شد و در قاهره به طبابت پرداخت. ایمن الظواهری در مدرسه شاگردی درخشان اما بسیار ساکت بود. گفته می‌شود که او از ورزش‌های خشن متنفر بود و شعر دوست داشت.
سه: الظواهری در سال ۱۹۷۳ به همراه هم‌فکرانش گروه جهاد اسلامی را در مصر تاسیس کرد. در پی ترور انور سادات، رئیس‌جمهوری اسبق مصر به دست پیروان این گروه در سال ۱۹۸۱، ایمن الظواهری به همراه صدها تن دیگر به زندان افتاد. او پس از سه سال از زندان آزاد شد و به عربستان سعودی و سپس برای کمک به مجاهدین افغان و جنگجویان عرب به پیشاور پاکستان رفت.
چهار: در سال ۱۹۹۳ الظواهری به رهبری جهاد اسلامی مصر انتخاب شد و به مبارزه خونینی برای سرنگون کردن حکومت این کشور دست زد. آمریکا در سال ۱۹۹۷ الظواهری را مسئول کشتار توریست‌های غربی در اقصر مصر معرفی کرد. دو سال بعد یک محکمه نظامی در مصر به صورت غیابی او را به مرگ محکوم کرد.
پنج: در سال ۱۹۹۷ ایمن الظواهری به جلال‌آباد افغانستان به نزد اسامه بنلادن رفت تا با القاعده برای «جهاد با یهودی‌ها و صلیبی‌ها» متحد شود. او دست راست اسامه بن لادن شد و در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مهم این گروه نقش داشت. تشکیل این جبهه متحد با بمبگذاری در دو سفارتخانه آمریکا در کنیا و تانزانیا و کشته شدن ۲۲۳ نفر همراه شد. آمریکایی‌ها با شنود مکالمات الظواهری متوجه نقش بنلادن و القاعده در این حمله شدند و دو هفته بعد به تلافی آن، با موشک به مقر القاعده در افغانستان حمله کردند.
شش: نظریه‌پرداز اصلی القاعده در دوران رهبری اسامه بنلادن و مغز متفکر حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ بوده است.
هفت: بعد از حمله آمریکا به افغانستان و فروپاشی حکومت طالبان، ایمن الظواهری همانند بنلادن به مناطق صعب‌العبور گریخت. او در این سال‌ها از مخفیگاه‌های خود فعالیت می‌کرد اما با بالا گرفتن فعالیت گروه‌های جهادی مختلف در سراسر جهان و ظهور داعش از نفوذ او کاسته شده بود.
هشت: پس از کشته شدن بن لادن، رهبر و بنیانگذار القاعده در ماه مه سال ۲۰۱۱ رهبری این گروه را بر عهده داشت.
۹ : نقش برجسته او در هدایت القاعده باعث شد تا که دولت آمریکا برای دستگیری او ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کند.
۱۰: بر اساس گزارش‌ها، الظواهری در سال ۱۹۷۴ با عزا احمد ازدواج کرد. او از این پیوند چهار دختر و یک پسر داشت. گفته می‌شود همسر، پسر و یک دختر ایمن الظواهری در یکی از حملات هوایی آمریکا در سال ۲۰۰۱ کشته شدند.
سه احتمال درباره ترور
«رحمت‌الله نبیل»، مشاور سابق امنیت ملی افغانستان به نقل از منابع خود مدعی شد که در زمان حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به مقر ایمن الظواهری، رهبر القاعده در کابل، سراج‌الدین حقانی میزبان نشست طالبان پاکستان و هیات علمای از این کشور در منطقه وزیراکبر خان بوده است. پس از حمله پهپادهای آمریکا، وزیر کشور طالبان به سرعت کابل را به همراهی یک کاروان عظیم نظامی ترک کرده و به پکتیا رفته است. مشاور امنیت ملی سابق در ادامه گفته:
یک: این احتمال وجود دارد که سراج‌الدین حقانی که تلاش دارد از لیست سیاه آمریکا با کمک ارتش پاکستان خارج شود، محل پنهان شدن رهبر القاعده را به آمریکایی‌ها داده باشد.
دو: وی در ادامه با بیان اینکه طی چندهفته گذشته پسران بن لادن و الظواهری با مقامات طالبان در کابل دیدار کرد، گفت: احتمال دیگری نیز وجود که براساس آن شاخه ملابرادر و ملایعقوب با مقصر جلوه دادن حقانی برای پنهان کردن القاعده به‌دنبال تضعیف وزیر کشور طالبان باشند.
سه: این مقام سابق افغانستان به‌عنوان سومین احتمال به دخالت پاکستان در ترور رهبر القاعده اشاره کرده و افزود که هر زمان پاکستان با مشکلی مواجه می‌شود که در حال حاضر درگیر بحران اقتصادی است با این اقدامات سعی در انحراف افکار جهانیان و مردم کشور خود است.
واکنش طالبان
ساعتی پیش از اعلام بایدن، ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به کابل را به‌عنوان نقض اصول بین‌المللی دانست و محکوم کرد. آقای مجاهد در بیانیه‌ای گفت که طالبان این حمله را «به هر دلیلی که انجام شده باشد» محکوم می‌کند و آن را «نقض آشکار اصول بین‌المللی و موافقتنامه دوحه» می‌داند.
چه کسی جانشین خواهد شد؟
به دنبال کشته شدن ایمن الظواهری، اکنون گمانه‌زنی‌ها درخصوص جانشین احتمالی وی افزاش یافته است. در همین خصوص از ابو‌محمد المصری و سیف العدل به‌عنوان جانشیان احتمالی الظواهری نام برده می‌شد. العدل و المصری، هر دو اهل مصر، از پنج مقام ارشد القاعده بودند که در سال ۲۰۱۵ در جریان تبادل زندانیان با القاعده از زندانی در ایران آزاد شدند اما بنا به گزارش‌ها در ایران ماندند. ولی سه نفر دیگر به سوریه رفتند و تا زمان کشته شدنشان به فعالیت‌های «جهادی» خود ادامه دادند.
این سه نفر اردنی بودند: ابوالقاسم اردنی (خالد مصطفى خلیفه العاروری، در ژوئن/جون ۲۰۲۰ در سوریه کشته شد)، ابوخلاد المهندس (ساری شهاب، در اوت/آگوست ۲۰۱۹ در سوریه کشته شد)، و ابوالخیر المصری (در سال ۲۰۱۷ در سوریه کشته شد). البته دو سال پیش، در اواسط ماه نوامبر گزارش شد که ماموران اسرائیلی حدود سه ماه پیش از آن، المصری (عبدلله احمد عبدالله) را در تهران به قتل رسانده‌اند.
کشته شدن مصری هیچگاه از سوی القاعده تایید نشد، اما حامیان بلند‌پایه طرفدار القاعده برای المصری در شبکه‌های اجتماعی سوگواری کردند. بنابراین سیف العدل که از او به‌عنوان شخصیتی بسیار مورد احترام در صفوف القاعده یاد می‌شود، تنها بازمانده پنج شخصیت اصلی خواهد بود که بالقوه می‌تواند رهبری القاعده را در دست گیرد.
در اطلاعیه پلیس فدرال آمریکا، تاریخ تولد او ۱۹۶۰ یا ۱۹۶۳ نوشته شده است. به گزارش اف‌بی‌آی، العدل از اعضای «جهاد اسلامی مصر» بوده است، گروهی که پیش از این الظواهری رهبر آن بود. همانند ابو‌محمد المصری، العدل هم متهم به همدستی در بمب‌گذاری‌های سال ۱۹۹۸ سفارت‌های آمریکا در تانزانیا و کنیاست.
