هرآنچه باید از آخرین وضعیت پنجشیر و افغانستان بدانید
روزنامه هفت صبح | شامگاه روز جمعه، برخی از رسانههای روسی و پاکستانی در خبری، از سقوط پنجشیر خبر دادند. حساب توئیتری منسوب به احمد مسعود، فرمانده مقاومت ضدطالبان در دره پنجشیر، اما این خبر را تکذیب کرد و نوشت: «رسانههای پاکستان دارند خبر تسخیر پنجشیر را پخش میکنند. [اما] اگر خدا بخواهد، روز سقوط پنجشیر آخرین روز من در پنجشیر خواهد بود.»
با این حال، نمیتوان انکار کرد که پیشرویهایی از سوی طالبان در منطقه پنجشیر صورت گرفته است. بیمارستان ایتالیایی امرجنسی در کابل اعلام کرده که شب گذشته جنگجویان طالبان به سمت دره پنجشیر پیشروی کرده و به ولسوالی آنابه رسیدهاند که یک مرکزدرمانی و زایشگاه این نهاد در آنجاست. این یعنی حدود ۶ کیلومتر پیشروی در خاک ولایت پنجشیر و تصرف یک ولسوالی از هفت ولسوالی یا شهرستان این ایالت.
این تصرفها هم البته با اما و اگر روبهرو است. دیروز حوالی ساعت ۶ بعدازظهر به وقت تهران سخنگوی جبهه مقاومت در پنجشیر، در توئیتی اعلام کرد: به دلیل انفجار کوه از عقب افراد طالبان در منطقه دشت ریوت تحت محاصره قرار گرفته و تمام وسایل و تجهیزاتشان به جا مانده است. درگیری شدید در ساحه ادامه دارد. گذرگاه خاواک نیز قطع شده و هزاران تروریست در پریان محاصره شدهاند.
اما تصرف پنجشیر تنها شایعه ۲۴ ساعت اخیر نبوده است. رسانههای روسی و نیز شبکه الجزیره قطر از خروج امرالله صالح از افغانستان خبر داده بودند ولی معاون اول سابق ریاست جمهوری افغانستان که حالا از یاران احمد مسعود است در توئیتی نوشت که هنوز در پنجشیر است. او همچنین جمعهشب در ویدئویی که در شبکههای اجتماعی منتشر شد گفت: «دشمن متقبل تلفات شده، ما هم تلفات داشتیم. ولی بر اوضاع مسلط هستیم.» او افزود: «ما زیر تهاجم القاعده و تروریستها، جمع طالبان و با حمایت پاکستانیها قرار داریم. مقاومت ادامه دارد.» حضور القاعده و برخی نیروهای پاکستانی در این نبرد، شایعهای است که کمکم دارد، نزدیک به واقعیت میشود.
همانطور که امرالله مسعود گفته طرفین دچار خسارتهایی شدند ولی نمیتوان به ادعاها توجه زیادی کرد چراکه بهنظر اغراق زیادی در آن وجود دارد. مثلا فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی، در مورد جنگ جمعهشب گفته: «شبی خونین برای طالبان بود. هشت هزار طالب با ۳۵۰ تانک هاموی پس از چهار ساعت درگیری عقب رانده شدند و در کمین افتادند. ۴۵۰ طالب کشته و ۱۳۰ نفر از آنان اسیر شدند.»
در این شرایط خبر عجیبی که منتشر شد این است که بر اثر شلیکهای هوایی طالبان در شامگاه روز جمعه برای جشن گرفتن پیروزی در پنجشیر، ۱۷ نفر کشته و ۴۰ نفر زخمی شدند. گفته میشود بین قربانیان زنان و کودکان نیز وجود دارند.
طالبان دوست دارد این روایت را جا بیاندازد. سخنگوی طالبان گفته است: «قابل توجه تمام شهروندان کابل و مجاهدین: از شلیکهای هوایی جدا خودداری کنید و بهجای آن از اللهتعالی ادای شکر کنید. سلاح و گلوله در دست شما از بیتالمال است و هیچ کسی حق ضایع کردن آن را ندارد. این گلولهها احتمال دارد به مردم عام ضرر برسانند، بنابراین شلیکهای بیجا نکنید.»
با این حال روایتهای دیگری هم از این تیراندازیها وجود دارد. شماری دیگر از کاربران گفتند که تشکیل دولت طالبان نهایی شده و رهبران آن به کابل آمدهاند؛ از اینرو طالبان شلیکهای شادمانه راه انداخته است. اما یک گروه دیگر گفتهاند صداهای شنیده شده، شلیکهای هوایی یا شادمانه نبوده بلکه درگیری مسلحانه بین افراد وابسته به ملاعبدالغنی برادر و سراجالدین حقانی سر رهبری کابل بوده است.
نشانهای برای صحت این خبر در بعدازظهر روز شنبه پیدا شد. آنجا که خبرگزاری رویترز به نقل از منابع طالبان اعلام کرد که اعلان دولت جدید طالبان به هفته آینده به تعویق افتاده است. سخنگویان طالبان گفته بودند که روز شنبه طالبان دولت خود را اعلان میکند.
اما اگر خبر اختلاف عبدالغنی برادر و سراجالدین حقانی درست باشد؛ خبر سفر رئیس استخبارات یا همان سازمان اطلاعات پاکستان به کابل معنا پیدا میکند. ژنرال فیض حمید، دیروز در راس یک هیات بلندرتبه پاکستانی به کابل سفر کرده و حالا اولین مقام عالیرتبهای که به افغانستان بعد از طالبان سفر کرده، یک پاکستانی است.
نشانهای فوری بر تاثیرگذاری پاکستان بر طالبان را در موضعگیری دیروز سهیل شاهین، سخنگوی طالبان ببینید که به بیبیسی هندی گفته که طالبان صدای مسلمانان در کشمیر تحت کنترل هند را بلند خواهند کرد. شاهین گفته که ما بهعنوان مسلمان حق داریم صدای مسلمانان کشمیر، هند و یا هر کشور دیگر را بلند کنیم. طالبان قبلا از اظهارنظر در این مورد خودداری میکردند.
در این شرایط مذاکرات دیپلماتیک و فعالیتهای سیاسی هم در افغانستان ادامه دارد. منابع معتبر به ایندیپندنت فارسی اطلاع دادند که هیاتی متشکل از بزرگان و صاحبان نفوذ از تمام قومیتها در دوحه مشغول مذاکره هستند تا از دولت قطر بخواهند میانجیگری کنند تا طالبان مذاکره با نیروهای مقاومت پنجشیر را بپذیرند.
هشدارهایی هم البته به طالبان داده شده. صلاحالدین ربانی رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان نیز خواستار توقف حملات طالبان به پنجشیر شد و گفت اگر به خواست مردم توجه نشود و مشکل از طریق گفتوگو حل نشود، مقاومت مردمی در کشور آغاز میشود. عطامحمد نور رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان نیز خواهان حل مشکلات از طریق گفتوگو شده و تاکید کرده طالبان باید به تشکیل دولت فراگیر ملی متعهد باشد و در غیر آن جنگ در مناطق دیگر این کشور نیز از سر گرفته خواهد شد.
در این شرایط دنیا اما به فکر تعامل با طالبان است. کشورهای اتحادیه اروپا روز جمعه، ۱۲ شهریور موافقت کردند که «حضور» کشورهای عضو در کابل برای کمک به برنامه خروج افراد در خطر و به شرط تضمین امنیتی باشد. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «تعامل اتحادیه اروپا با دولت جدید در افغانستان بهمعنای به رسمیت شناختن آنها نیست و بیشتر یک تعامل عملیاتی است.»
بورل مجموعهای از شروط را بهعنوان پیششرط برقراری تعامل با طالبان مطرح کرده: تبدیل نشدن افغانستان به پایگاه تروریسم، احترام به حقوق زنان و رسانهها، ایجاد یک دولت «فراگیر و حداکثری» و اجازه دسترسی مردم افغانستان به کمکهای بشردوستانه. بورل همچنین از طالبان خواست که به تعهد خود مبنی بر خروج اتباع خارجی و افغانانی که «در معرض خطر» هستند، عمل کنند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا هم مشابه این حرف را زده و گفته کانالهای ارتباطی با طالبان را برای موضوعات مهم مانند اجازه خروج افرادی که خواهان خارج شدن از افغانستان هستند، حفظ خواهیم کرد.
این در حالی است که محمد نعیم سخنگوی دفتر سیاسی طالبان جمعه شب گفت که نماینده نخست وزیر ایتالیا قول داد که بهزودی سفارت رم در کابل بازگشایی شود. این خبر در صورتی که درست باشد، نشاندهنده آن است که دنیا نیز نمیداند چطور باید با طالبان برخورد کرد.
و اما خبر دیگر آنکه برای دومین روز متوالی تعدادی از فعالان مدنی در حمایت از حقوق زنان در شهر کابل تظاهرات کردند. آنان از پل محمودخان در نزدیکی ساختمان وزارت دفاع حرکت خود را آغاز کرده و تا دروازه جنوبی ارگ ریاستجمهوری راهپیمایی کردند. اما اینبار طالبان در مقابل این تظاهرات از در مسالمت پیش نیامد. نیروهای مسلح گروه طالبان با پرتاب گاز اشکآور و شلیک هوایی سعی در متفرق کردن تظاهراتکنندگان کردند. آنان همچنین تعدادی از زنان را نیز کتک زدند. تظاهرات مشابهی نیز در نیمروز گزارش شده است.
در همین حال سهیل شاهین، سخنگوی این گروه در مصاحبه با فاکسنیوز گفت که او مخالف دیدگاههای غربی است که اصرار دارند زنان باید بدون حجاب آموزش ببینند. شاهین افزود: تفاوت فرهنگی وجود دارد. فرهنگ ما میگوید که آنها میتوانند با حجاب آموزش ببینند و میتوانند با حجاب کار کنند. وی عنوان داشت: تفاوت فرهنگی وجود دارد ما نباید بهدنبال تغییر فرهنگ یکدیگر باشیم، ما قصد تغییر دادن فرهنگ شما را نداریم، شما هم نباید داشته باشید.