نکات جالب درباره ۲۰شرکت بزرگ کشور که باید بدانید
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | چهارم بهمن امسال، همایشی با عنوان «شرکتهای برتر ایران» برگزار شد و در آن فهرست جدید رتبهبندی سال ۱۴۰۰ شرکتهای برتر ایران که سازمان مدیریت صنعتی آن را تدوین میکند منتشر شد. این فهرست بر اساس اطلاعات سال مالی ۱۳۹۹ تهیه شده است. در روزهای گذشته این فهرست از حیث اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفت ولی ما در اینجا به شکل دیگری به این فهرست پرداختهایم. فهرست را مقابل خود گذاشتیم و هر چیز جالبی که در مورد این شرکتها وجود داشت که خوب بود از آن مطلع شوید را ردیف کردیم. از نام مدیر تا ساختمان شرکت و تاریخچه آن. توضیح اینکه مبنای رده بندی که از آن استفاده کردیم میزان فروش یا درآمد شرکتها است.
سه شرکت در ایران هستند که بیش از صدهزار میلیارد تومان درآمد دارند: پتروشیمی خلیج فارس، بانک ملت و فولاد مبارکه اصفهان. بیستمین شرکت برتر ایران ۳۵ هزار میلیارد تومان در سال یعنی تقریبا ۹۵ میلیارد تومان در ماه درآمد دارد. در فهرست بیست کمپانی بزرگ کشور، شش بانک و یک شرکت وابسته به بانک، شش پتروشیمی و شرکت وابسته به نفت، دو شرکت معدنی، دو شرکت فولادی، یک خودروساز، یک شرکت سرمایهگذاری، یک شرکت خدمات نیروگاهی و ریلی وجود دارد. از ۲۰ شرکت برتر کشور هم، ۶ شرکت در استانهایی غیر از تهران مستقر هستند. یک نکته دیگر هم اینکه از بیست شرکت برتر ایران فقط هفت شرکت سابقه فعالیت در قبل از انقلاب را دارند. حالا شما را دعوت میکنیم که نکاتی جزیی در مورد هر کدام از این شرکتها را بخوانید:
یک: بزرگترین شرکت ایران، شرکت صنایع پتروشیمی خلیجفارس است. در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده و در سال ۱۳۹۲، وارد فرآیند خصوصیسازی شده ولی هنوز هم یک شرکت دولتی محسوب میشود چرا که حدود ۴۰درصد سهامش برای سهام عدالت است (که در آن دولت به وکالت از مردم سهام را مدیریت میکند) و نزدیک ۲۰درصد سهامش برای شرکت ملی صنایع پتروشیمی. این همان شرکتی است که اخیرا علی عسگری، رئیس قبلی صداوسیما مدیرعاملش شد و کلی هم این ماجرا سروصدا داشت. میزان فروش این شرکت که نمادش در بورس «فارس» است؛ در سال ۹۹؛ ۱۴۶ هزار میلیارد تومان بوده است. دفتر مرکزی این شرکت در میدان هفتتیر است. ساختمانی با نمایی آجری و کمی با حال و هوای سنتی.
دو: دومین شرکت بزرگ کشور بانک ملت است. دفتر مرکزیاش همان برج شیشهای معروف به «جام» است در خیابان طالقانی تهران. البته نباید اشتباه کنید و فکر کنید که بانک ملت بزرگترین بانک کشور در همه زمینههاست. مثلا بعد از ادغام بانک سپه با بانکها و موسسات مالی و اعتباری نظامی گفته شد که این بانک بیشترین میزان شعبه در کشور را دارد و بانک ملی هم بیشترین میزان کارت بانکی صادر شده در کشور را دارد که شاید بهمعنای بیشترین میزان مشتری هم باشد. این هم نکته جالبی است که بانک ملت، بعد از انقلاب و با ادغام بانکهای پارس، عمران، فرهنگیان، داریوش، تهران، تجارت خارجی، اعتبارات تعاونی و توزیع، بینالملل ایران، بانک ایران و عرب و بیمه ایران به وجود آمده است. خرداد ماه سال ۱۳۵۸٫
سه: سومین شرکت بزرگ کشور فولاد مبارکه سپاهان است. تیم فوتبالش باعث شده که حتی از بزرگترین شرکت ایران هم مشهورتر باشد. فولاد مبارکه در سال ۱۳۶۰ تاسیس شده است. در اصفهان. یکی از گلایههای اصلی مردم دو استان کشور یعنی اصفهان و هرمزگان برمیگردد به همین موضوع. طرح اولیه تاسیس فولاد مبارکه مربوط به شهر بندرعباس است و کنار خلیجفارس ولی در نهایت زور اصفهانیها اول انقلاب میچربد و این طرح پولساز در اصفهان تاسیس میشود و یکی از دلایل کمبود آب در اصفهان نیز نیازهای گسترده این صنعت به آب است. سهامدار عمده این شرکت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع مدنی ایران است و بعد از آنهم بانک رفاه، البته بهواسطه چند شرکت زیرمجموعه.
چهار: «شبندر» بورس یا همان شرکت پالایش نفت بندرعباس، در رده چهارم قرار گرفته است. نزدیک به یکپنجم از کل فرآوردههای نفتی کشور محصول این شرکت است که آن را تنها پالایشگاه مدرن نفت خام سنگین در خاورمیانه مینامند. در سال ۱۳۷۱ ساخت این پالایشگاه آغاز شده و در سال ۱۳۷۶ به بهرهبرداری رسیده است. بیشترین میزان سهام این پالایشگاه متعلق به بانک رفاه کارگران است و بعد متعلق به شرکت نفت و گاز پارسیان که خود این شرکت متعلق به وزارت دفاع است.
پنج: شرکت سرمایهگذاری پارس آریان، در جایگاه پنجم فهرست شرکتهای بزرگ کشور قرار دارد. این شرکت در واقع بهنوعی زیرمجموعه و بهنوعی بالادست بانک پاسارگاد و بقیه شرکتهای وابسته این بانک است. البته این شرکت بهواسطه پول هنگفتی که بانک پاسارگاد دارد در صنایع دیگر نیز سرمایهگذاری کرده است. بهطور مثال در صنعت پتروشیمی یا صنعت ساختمانسازی. با وجود اینکه در فهرست انتشاریافته توسط سازمان مدیریت صنعتی حتی شرکت پتروشیمی خلیجفارس نیز خصوصی دانسته شده ولی اگر راستش را بخواهید؛ این شرکت است که بزرگترین شرکت بخش خصوصی کشور بهحساب میآید.
شش: شرکت سرمایهگذاری غدیر، که قبلا هم از آن صحبت کردیم؛ ششمین شرکت بزرگ کشور است. این شرکت یکی از داراییهای سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح است. چهار درصد کل جمعیت ایران، مستمریبگیر صندوق بازنشستگی کشوری هستند و حدود ۶۱۰ هزار نفر نیز تعداد نیروهای فعال در نیروهای مسلح است که با این سازمان سروکار دارند. برای همین، با استفاده از مبلغ حق بیمه کسر شده از نیروهای مسلح، این سازمان اقدام به سرمایهگذاری در سطح کشور کرده که فقط یکی از شرکتهای زیرمجموعه آن، شرکت توسعه بینالمللی ساختمان است و فقط یکی از پروژههای این شرکت، برج بینالمللی تهران، دومین برج بزرگ در پایتخت است.
هفت: ایران خودرو، هفتمین شرکت بزرگ کشور است. در میان همه شرکتهایی که تا به حال از آن حرف زدیم هم به همراه بانک ملت، تنها شرکتی است که سابقه آن به قبل از انقلاب برمیگردد. ایران خودرو نیاز به تعریف زیادی ندارد و احتمالا بیش از سپاهان هم شناخته شده است. جالب است که این شرکت هم مثل سپاهان یک تیم ورزشی در لیگ برتر کشور دارد: پیکان. یک نکته جالب این است که ایرانخودرو سال آینده ۶۰ساله خواهد شد و در ۲۶ سال از این ۶۰ سال، تنها خودروی سواری تولیدی ایرانخودرو یا ایرانناسیونال، پیکان بوده است. بعد از آنهم تا سال ۱۳۷۸ یعنی در ۳۷ سال، تنها خودروهای سواری این شرکت پژو ۴۰۵ و پیکان بود تا اینکه پای پژو آردی به بازار خودروی کشور باز شد.
هشت: شرکت گروه مپنا، در واقع شرکتی است با نام کامل «مدیریت پروژههای نیروگاهی ایران» که دفتر مرکزیاش در بلوار میرداماد تهران است. این گروه در سال ۱۳۷۲ برای تاسیس نیروگاههای مختلفی که دولت سازندگی بعد از جنگ در نظر داشت بسازد تاسیس شد. بعد از تاسیس نیروگاه البته مپنا به سراغ کارهای دیگری هم رفت و مثلا تجهیزات نیروگاهی نیز درست کرد و کمی بعد وارد صنعت ریلی شد و در نهایت سری هم به حوزه نفت و گاز زد. مالکیت این شرکت تقریبا مشترک بین دولت مستقر در تهران و البته آستان قدس رضوی مشهد است.
۹ : درباره بانک صادرات ایران پیش از این صحبت کردیم و گفتیم بیشترین میزان کارت بانکی صادر شده در کشور متعلق به این بانک است. این بانک همچنین قبل از ادغام بانک سپه با بانکهای نیروهای مسلح، بیشترین میزان شعبه در کشور را داشت. قدمت بانک صادرات به حدود ۶۹ سال پیش برمیگردد. این بانک قبل از انقلاب بانکی خصوصی بود و بعد از انقلاب ملی شد و در حال حاضر نیز یک بانک دولتی به شمار میرود. ساختمان معروف این بانک در خیابان سمیه تهران مشهور به برج سپهر هم در واقع یکی از مایملک هژبر یزدانی، سرمایهدار ایرانی بعد از انقلاب بود که در آستانه انقلاب، مصادره شد و از اوایل دهه ۷۰ توسط بانک صادرات مورد استفاده قرار گرفت.
۱۰: گروه گسترش نفت و گاز پارسیان پیش از این به عنوان سهامدار عمده پالایشگاه نفت بندرعباس مورد اشاره قرار گرفت. این گروه مالکیت ۱۰ پتروشیمی و ۲ پالایشگاه در کشور را به خود اختصاص داده و خود متعلق به گروه سرمایهگذاری غدیر، زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح است.
۱۱: بانک رفاه کارگردان چرا باید در لیست شرکتهای بزرگ کشور باشد؟ به خاطر حجم بالای مشتریان این بانک. آیا میدانید که تا خرداد امسال ۳۷ میلیون و ۳۱۵ هزار و ۴۶۹ نفر در سازمان تامین اجتماعی بیمه شدند و ۷ میلیون و ۲۰۹ هزار و ۵۴۲ نفر مستمری بگیر این سازمان هستند. این مشتری بالا که یعنی نیمی از جمعیت کشور، میتواند هر بانک یا هر شرکتی را به جمع شرکتهای برتر کشور بیاورد.
۱۲: بانک پاسارگاد، شرکت بعدی در این فهرست است. پیش از این در قالب شرکت «سرمایهگذاری پارس آریان» پرداخته بودیم اما اینجا یک نکته خیلی مهم و البته خیلی جالب را با شما در میان میگذاریم. آیا میدانید بانک پاسارگاد تنها بانک در شبکه بانکی کشور است که ۱۶ سال تمام از زمان تاسیسش در پاییز ۱۳۸۴ تاکنون فقط و فقط یک مدیرعامل داشته است؟ دکتر مجید قاسمی که خود زمانی، رئیس کل بانک مرکزی بود.
۱۳: شرکت سرمایهگذاری نفت، گاز و پتروشیمی تأمین که تاپیکو هم نامیده میشود در رده بعدی قرار گرفته است. تاپیکو در سال ۱۳۸۲ تاسیس شده و بزرگترین هلدینگی است که زیر نظر شرکت سرمایهگذاری تأمین اجتماعی فعالیت میکند. خود شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی یکی از زیرمجموعههای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
۱۴: بانک تجارت در رده بعدی این رتبهبندی قرار دارد. ساختمان شیشهایاش در تقاطع خیابان طالقانی و ویلا قرار دارد و البته کوچکتر از دو برج جام و سپهر متعلق به بانک ملت است که در همان حوالی قرار گرفتهاند. این بانک هم یکی از بانکهای تاسیس شده بعد از انقلاب با ادغام بانکهای قبل از انقلاب است و حاصل ادغام و ملی شدن ۱۱ بانک ایران و انگلیس، بینالمللی ایران و ژاپن، تجارتی ایران و هلند، ایران و خاورمیانه، اعتبارات ایران، بازرگانی ایران، ایرانشهر، صنایع ایران، شهریار، ایرانیان و کار و البته بانک ایران و روس است. این بانک هم مدعی ورود به بازار بخش خصوصی است ولی مالکیت این بانک نیز به واسطه شرکتهای سهام عدالت و نیز شرکتهای زیرمجموعه وزارتخانهها با دولت است.
۱۵: پتروشیمی نوری در سال ۱۳۷۹ تاسیس شد. یعنی در دولت خاتمی. ولی بهرهبرداری از آن در سال ۱۳۸۶ صورت گرفت. این شرکت، بزرگترین تولیدکننده محصولات آروماتیک در کشور است. ممکن است با این اصطلاح آشنا نباشید. به طور ساده باید گفت که محصولات این شرکت به صورت پلیاستر، الیاف مصنوعی، رنگ، رزین، بطریهای یکبار مصرف، شویندهها، ترکیبات دارویی، سموم دفع آفات و حلال صنعتی توسط مصرفکنندگان استفاده میشود. نام این مجتمع نیز به خاطر سید محمود نوری به این نام گذاشته شده. او از پایهگذاران و طراحان این مجتمع بود و در فروردین سال ۱۳۸۵ در جریان آماده سازی این مجتمع برای بهرهبرداری، در مجتمع، درگذشت.
۱۶: میدانید هر کیلو مس در بازار الان چند تومان است؟ حدود ۲۷۰ هزار تومان. دقیق اگر بخواهم بگویم، یک تن مس در بازار جهانی، دیروز ۹ هزار و ۸۸۲ دلار معامله شده است. بنابراین عجیب نخواهد بود وقتی که بدانیم، شرکت ملی صنایع مس ایران، نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان فروش داشته است. این شرکت قبل از انقلاب تاسیس شده ولی بهره برداری از آن مربوط به بعد از انقلاب است. معادن مس سرچشمه، شهر بابک، سونگون و چهل کوره، معادن فعال متعلق به این شرکت است که اولی و دومی در کرمان، سومی در آذربایجان و چهارمی در سیستان وبلوچستان است.
۱۷: گلگهر سیرجان هم دیگر کرمانی حاضر در این فهرست است. محصول گل گهر، سنگ آهن است. این محصول در تولید فولاد مورد استفاده قرار میگیرد. بهره برداری از این معدن قبل از انقلاب آغاز شده ولی توسعه آن محصول دوره سازندگی به بعد است. مالکیت این معدن، در اختیار یک گروه سرمایهگذاری به نام امید است و خود این گروه امید، متعلق است به بانک سپه. بنابراین این شرکت هم یک شرکت دولتی است.
۱۸: پالایش نفت تبریز ۷ درصد از کل نفت خام کشور را تصفیه میکند. نیم درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور هم متعلق به این پالایشگاه است. برخی از برندهای روغن موتور و ضد یخ موجود در بازار نیز محصول این پالایشگاه است. مالکیت این شرکت با گروه نفت و گاز پارسیان است که همان طور که قبلا گفتیم متعلق به نیروهای مسلح است.
۱۹: شرکت فولاد خوزستان هم در ۲۰ شرکت برتر قرار گرفته چون بزرگترین عرضه کننده شمش فولاد و دومین قطب تولید فولاد خام در کشور است. این شرکت را میتوان تقریبا خصوصی دانست. ۴۸ درصد از سهام این شرکت متعلق است به شرکتی به نام گروه توسعه اقتصادی پایندگان. شروع عملیات ساخت این شرکت مربوط به سال ۱۳۵۳ است اما بهره برداری از آن بعد از انقلاب صورت گرفته است.
۲۰: و در پایان باید از بانک پارسیان یاد کنیم. بانکی که سهام آن به صورت خرد در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی زیادی است و بزرگترین آن شرکت سرمایهگذاری تدبیر، زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام است و یکی دیگر، شرکت ایران خودرو که خود یکی از ۲۰ شرکت برتر کشور است.
شرح عکس: قابی از مرکز تهران. برجی که جلوی عکس است، برج سپهر است که دفتر مرکزی بانک صادرات است. پشت آن، یک برج شیشهای هست که برج جام متعلق به بانک ملت است. آن محدوده سبز رنگ سفارت سابق آمریکا است و درست کمی بالاتر، ساختمان شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس است. برج سپهر، بر خیابان سمیه است که قبلا نامش ثریا بوده است. برج جام هم بر خیابان طالقانی است که نام قبلی آن تخت جمشید بوده است. در همین خیابان طالقانی دفتر مرکزی بانک تجارت هم قرار دارد که یکی دیگر از شرکتهای بزرگ کشور است. یک نما از بلوار میرداماد هم اگر داشتیم میتوانستیم دفتر بانک پاسارگاد و گروه مپنا را هم ببینیم. (عکس از سایت بانک صادرات)