مقایسه تاثیر واکسن‌های سینوفارم و آسترازنکا
روزنامه هفت صبح | دعوا بر سر میزان اثربخشی واکسن‌های مختلف از همان لحظه‌ای که واکسیناسیون عمو‌می‌در ایران شروع شد، راه افتاد. این دعوا حالا با انتشار نامه یکی از چهره‌های شناخته شده جامعه پزشکی ایران به یکی دیگر از همین چهره‌ها وارد فاز تازه‌ای شده است. ماجرا پنجشنبه شروع شد وقتی که کامران باقری لنکرانی به علیرضا مرندی نامه نوشت.
لنکرانی وزیر بهداشت دولت اول احمدی‌نژاد است که در دور دوم آبش با دولت در یک جوی نرفت و راهی همان دانشگاه شهید نمازی شیراز شد که قبل از وزارت هم در آن مشغول بود اما او نامه‌اش را به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی و رئیس واحد ارتقای سلامت این فرهنگستان به علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی نوشته بود.
موضوع نامه هم نتایج آزمایشی بود که روی بیش از ۳۸۰ هزار شیرازی انجام شده بود و میزان اثربخشی سه واکسن معروف را در موارد ابتلا، بستری و مرگ بر اثر ابتلا به کرونا نشان می‌داد. در متن نامه آمده بود: در مقایسه بین دریافت‌کنندگان دو دُز واکسن کووید-۱۹ و کسانی که واکسن دریافت نکرده بودند، مشخص شد که با گذشت ۱۴روز از دُز دوم واکسن میزان موفقیت واکسن‌ها به شرح زیر هستند:
تاثیر در جلوگیری از عفونت:
آسترازنکا (۹/۳۷٪)، سینوفارم (۵٪)، اسپوتنیک‌وی (۱/۳۹٪)
تاثیر در جلوگیری از بستری شدن:
آسترازنکا (۳/۵۷٪)، سینوفارم (۸/۵۵٪)، اسپوتنیک‌وی (۱/۶۹٪)
تاثیر در جلوگیری از مرگ:
آسترازنکا (۸/۷۰٪)، سینوفارم (۶۵٪)، اسپوتنیک‌وی (۳/۷۴٪)
در انتهای نامه هم آمده بود که چون این اطلاعات برای سیاستگذاران سلامت می‌تواند حائز اهمیت باشد خواهشمند است که این نتایج به دست رئیس جمهور، وزیر بهداشت و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم برسد.احتمالا می‌توانید حدس بزنید که این نامه توانست چه سر و صدایی راه بیندازد اگر هم نمی‌توانید به عنوان راهنمایی این را بدانید که بیشتر از ۸۰ درصد واکسیناسیون ایران را واکسن سینوفارم تشکیل داده است و تمام محموله‌های بزرگ واکسن که وارد شده‌اند از همین برند چینی بوده‌اند که بارها مسئولان اعلام کرده‌اند سازندگانش خوش قول‌تر از بقیه برندها بوده‌اند اما به هر حال این نتایج باعث شد که خیلی‌ها بپرسند یعنی بعد از دریافت دو دُز واکسن سینوفارم فقط ۵ درصد در برابر ابتلا به کرونا ایمن هستند؟
شرایط برابر نبوده است؟
طبیعتا بعد از انتشار نامه باقری لنکرانی به مرندی واکنش‌ها و توضیح‌ها شروع شد و چهره‌ها و نهادهای زیادی تلاش کردند که اجازه ندهند این خبر بر میزان استقبال مردم از واکسن تاثیر بگذارد. اولین جایی که احساس وظیفه کرد توضیح بدهد خود مرکزی بود که آزمایش تحت نظارت آن انجام شده بود یعنی مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت فارس، این مرکز در بیانیه‌ای اعلام کرد:
مهمترین هدف در واکسیناسیون علیه کرونا در جهان، کاهش موارد شدید منجر به بستری و مرگ ناشی از بیماری است که در همین نتایج اولیه نیز به خوبی مشخص شده و تقریبا تما‌می‌واکسن‌های مورد مطالعه به این هدف رسیده‌اند. میزان کارایی واکسن‌ها با توجه به اپید‌می‌گونه‌های مختلف ویروس، کاملا متفاوت است و نمی‌توان در این آنالیز اولیه به طور دقیق با هم مقایسه کرد.»
مهمترین بخش این بیانیه اینجا بود: «واکسیناسیون سینوفارم در پیک اپید‌می‌دلتا بوده و بقیه واکسن‌ها در زمان‌های دیگر تزریق شده است و به همین دلیل برای مقایسه دقیق‌تر به آنالیز نهایی به روش کوهورت در طی ماه‌های بعدی نیاز دارد. برخلاف آنچه برخی شبکه‌های معاند به آن پرداخته‌اند، انجام واکسیناسیون کشوری استراتژی بسیار کارآمدی برای مقابله با بیماری کووید-۱۹ در کشور بوده و نتایج آن را در کاهش قابل ملاحظه موارد شدید منجر به بستری و مرگ، به‌رغم موج سهمگین واریانت دلتا در کشور شاهد هستیم و همچنین برای قضاوت هر پژوهشی باید منتظر داوری علمی‌مقاله و چاپ آن در مجلات علمی‌معتبر باشیم.»
مهم جلوگیری از مرگ است
خود باقر لنکرانی هم وارد میدان شد و در مصاحبه‌ای همان توضیحات مرکز انجام دهنده آزمایش را تکرار کرد: «همزمانی ورودی‌های این تحقیق یکسان نبوده است به طور مثال تحقیق روی واکسن اسپوتنیک زمانی صورت گرفت که هنوز واریانت دلتا وارد کشور نشده بوده است و مطالعه واکسن سینوفارم برای زمانی است که واریانت دلتا وارد کشور شده است. به همین دلیل از این نظر در شرایط یکسانی نبوده‌اند.»
او گلایه هم کرد که بخش مهم این نامه که میزان قابل قبول جلوگیری از مرگ در هر سه واکسن بود توجه کافی نشده و همه آن ۵ درصد را دیده‌اند.
او گفت: «در این مطالعه مشخص شد حتی در شرایط شیوع واریانت دلتا که در ماه‌های اخیر بوده واکسن سینوفارم شانس مرگ و میر و شانس بستری شدن را تا حد قابل قبولی کاهش داده است. آنچه در بیماری‌های عفونی اهمیت دارد صرفا ابتلا نیست بلکه بستری شدن و مرگ و میر ناشی از بیماری است که واکسن سینوفارم در کاهش این موارد موثر است.»
لنگرانی دُز سوم سینوفارم را هم یک جورهایی توصیه کرد و گفت: «هنوز مطالعات درباره تزریق دُز سوم سینوفارم محدود است اما در اغلب کشورها تزریق دُز سوم برای گروه‌های پرخطر توصیه شده است و تزریق آن را شش ماه بعد از تزریق دُز دوم قرار داده‌اند.»
چرا برکت نبود؟
برای عده زیادی که نتایج آزمایش اثربخشی واکسن‌ها را دیده بودند غیر از تفاوت‌های عددی بین سه واکنسی که به آنها اشاره شده بود، جای خالی واکسن برکت جالب بود. آنها می‌پرسیدند که چرا برکت بین این واکسن‌ها نیست و چرا نتایج آزمایش‌ها روی این واکسن منتشر نمی‌شود؟ باقری لنکرانی در جواب این سوال گفت که در زمان انجام این آزمایش تعداد کسانی که واکسن برکت دریافت کرده بودند به اندازه‌ای نرسیده بوده که بتواند در تناسب با بقیه روی آنها آزمایش کرد و به نتایج آن اتکا داشت.
