معجزه ناگهانی یک آنتیبیوتیک ساده در درمان کرونا
روزنامه هفت صبح، گروه ویژه | «دو ماه پیش فاز نخست آزمایش داروی آزیترومایسین در کشور آغاز و فاز دوم آن نیز به درخواست کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا به شکل رندوم و چند مرکزی انجام شد. نتایج این آزمایش که بسیار خوب بوده است هفته آینده به کمیته علمی این ستاد ارائه میشود. این در حالی است که آمریکاییها تازه روز شنبه اعلام کردند آزمایش بالینی آزیترومایسین را آغاز کردهاند، در حالی که ما دو ماه پیش این کار را انجام دادیم و ایران در تحقیقات و پروژهها از دیگر کشورها جلوتر است و زودتر به نتایج دست مییابد.»
این جملات را دکتر «مصطفی قانعی» رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفته و به نظر میرسد از واقعیت دور نیست. این آنتی بیوتیک ساده حالا قهرمان ماست که توانسته امیدهای زیادی برای کاهش طول دوران درمان کرونا و کم کردن مرگ و میر این بیماری ایجاد کند. اما این دارو چگونه وارد چرخه درمان کرونا در کشور شد و چرا تجویز آن فراگیر شد.
*** آزیترومایسین چگونه تاثیر میگذارد؟
* یک: نکته مهمی که باید بدانیم این است که آزیترومایسین با هیدروکسی کلروکین (داروی درمان مارلیا) ترکیب شده و به بیماران کرونایی تجویز میشود. اما از آنجایی که یکی از عوارض هیدروکسی کلروکین، احتمال لخته شدن خون و سکته مغری است حتما قبل از آن داروی ضد انعقاد خون به بیماران تجویز میشود.
* دو: ترکیب این داروها به جای درمان ویروس، به درمان التهاب ریه متمرکز میشود و التهاب ضایعه ریه را کم میکند بنابراین باعث میشود که بیماران زودتر ترخیص شوند. این درمان ضد التهابی که در کمتر از یک هفته تجویز میشود عارضهای نخواهد داشت.
* سه: از آنجایی که برخی پزشکان ایرانی ید طولائی در تجویز این آنتیبیوتیک برای انواع بیماریها و حتی سرماخوردگی دارند، با شیوع کرونا تصمیم گرفتند این دارو را نیز برای درمان کرونا آزمایش کنند. این در حالی است که کشورهای دیگر اصولا پروتکلهای سختی برای تجویز آنتیبیوتیکها دارند، دیرتر و محتاطانهتر تصمیم به استفاده از این آنتیبیوتیک گرفتند. حالا به نظر میرسد این ریسک پزشکان ایرانی جواب داده است.
* چهار: والاستریت ژورنال نیز نوشته: «محققان برای بررسی تاثیر این دارو بر ویروس جدید کرونا، آزمایشات اولیه را با کمک ۴۲ داوطلب مبتلا به ۱۹- Covid انجام دادند. در این تحقیقات ۱۶ بیمار به عنوان گروه کنترل تحت نظر گرفته شدند و ۲۶ بیمار روزانه سه مرتبه و هر بار ۲۰۰ میلیگرم داروی هیدروکسی کلروکین را که گونه ایمنتری از کلروکین است در طول ۱۰ روز دریافت کردند. از بین این بیماران ۶ نفر علاوه بر هیدروکسی کلروکین به طور همزمان با داروی دیگری موسوم به آزیترومایسین نیز درمان شدند.
برای این منظور در روز اول ۵۰۰ میلی گرم آزیترومایسین و در چهار روز بعدی ۲۵۰ میلیگرم دارو دریافت کردند. پس از گذشت ۶ روز از پایان دوره درمان، با بررسی وضعیت بیماران مشخص شد در صددرصد افرادی که با استفاده از هر دو دارو تحت درمان قرار گرفتند، ویروس کرونا به طور کامل از بین رفته است و در گروهی که تنها با هیدروکسی کلروکین تحت درمان قرار گرفتند، تنها ۵۷.۱ درصد از بیماران به طور کامل از شر ویروس کرونا خلاص شدند؛ این درحالی است که تنها ۱۲.۵درصد از بیماران گروه کنترل به طور کامل از ویروس کرونا رهایی یافتند.»
*** آزیترومایسین به زبان ساده
* یک: آزیترومایسین همان کپسولی است که تقریبا در هر نوع بیماری که با عفونت گلو، گوش یا بینی روبهرو میشویم، پزشکان تجویز میکنند. همان دارویی که درباره مقاوم شدن بدن به آنها هشدارهای زیادی داده میشود و متاسفانه مصرف خودسرانه آن هم بسیار زیاد شده که میتواند خطرات جبرانناپذیری داشته باشد.
* دو: بگذارید مقداری علمیتر صحبت کنیم. آزیترومایسین نوعی آنتیبیوتیک از گروه ماکرولیدهاست که برای درمان برخی از عفونتهای باکتریایی استفاده میشود. این عفونتها شامل عفونتهای تنفسی، عفونتهای پوستی، عفونت گوش و برخی از بیماریهای جنسی و … میشود. آزیترومایسین در عفونتهای مختلف باکتریایی پوست و دستگاه تنفس (عفونت های ریوی) مانند فارنژیت، تونسیلیت، سینوزیت، برونشیت مزمن، پنومونی، اوتیت حاد میانی کاربرد دارد، بدین معنی که آزیترومایسین برای گلودرد و گوش درد در سرماخوردگی با علت عفونت باکتریایی، استفاده می شود. در مواردی قرص آزیترومایسین برای جوشهای عفونی پوست با علت باکتریایی نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
* سه: ممکن است «آزیترومایسین» را با «اریترومایسین» اشتباه گرفته باشید. «اریترومایسین» جزو همان خانواده «آزیترومایسین» است اما قدیمیتر. به دلیل اینکه نسبت به «ازیترومایسین» یک ایمنی و مقاومت عمومی در اثر تجویز زیاد به وجود آمده، فعلا «آزیترومایسین» به جای آن تجویز میشود. بنابراین تقریبا کاربردها و نحوه عملکرد آنها یکی است.
* چهار: حالا که این نکتهها را خواندید، خواهشا و لطفا به هیچ عنوان به طور سرخود از «آزیترومایسین» استفاده نکنید زیرا عوارض آن ممکن است جبرانناپذیر باشد. سرگیجه، ورتیگو، سردرد، ضعف، بیخوابی، تپش قلب، درد قفسه سینه، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، سوء هاضمه و حتی سکته قلبی! از سوی دیگر زمانی که این دارو بدون تجویزپزشک، با مقدار نامناسب یا طول درمان نامناسب مصرف شود،نه تنها اثرات مطلوب برای خود فرد ندارد بلکه منجر به عدم ریشه کن شدن باکتریهای موجود در بدن آن فرد میشود. باکتریهایی که در معرض دارو قرار گرفتهاند اما از بین نرفتهاند و نسبت به این دارو مقاومت پیدا میکنند. این مسئله منجر به ایجاد نسل جدید و مقاومی از میکروبها میشود که دیگر به سادگی به داروهای آنتی بیوتیکی موجود پاسخ نمیدهد. از آنجا که عموماً عفونتها مسری است، مصرف بیرویه آن نه تنها برای خود فرد بیمار بلکه برای سایر افراد جامعه نیز مشکل آفرین است.
*** پله پله تا آزیترومایسین
برای آنکه صحتسنجی کنیم و ببینم آیا واقعا ایران جزو اولین کشورهایی بوده که آزیترومایسین را تجویز کرده یا نه، خبرهای منتشر شده در خبرگزاریها را جستوجو کردیم و به این نتایج رسیدیم:
* ۲۷ اسفند ۱۳۹۸: دکتر «مصطفی قانعی » رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا از تولید یک ترکیب دارویی برای درمان ضایعه ریوی ناشی از بیماری کرونا خبر داد. این دارو از ترکیب سه داروی آزیترومایسین، ناپلوپروتکسین و پردنیزولون به دست آمده است که مدت بستری بیماران کرونایی را به چهار روز کاهش میدهد. ما ضایعه ریه را شناسایی کردیم و این دارو، بهبود ضایعه ریه را هدف قرار میدهد. ضایعه ریوی منجر به بستری، رفتن به بخش ICU و حتی در مواردی منجر به فوت بیمار میشود بنابراین ما از یک درمان ویروس کرونا صحبت نمیکنیم بلکه صحبت ما ضایعه ریه است که در مراحل بیماری کرونا منجر به بستری شدن بیمار، التهاب ریه و نهایتا منجر به مرگ میشود.
دبیر ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزیر بهداشت در جریان تولید این دارو که شروع درمان محسوب می شود، قرار گرفتند. در گروهی که این سه ترکیب دارویی را دریافت کردند، ۴۰ درصد بیماران قبل از چهار روز بستری در بیمارستان ترخیص شدند.خوشبختانه طی یک بازه زمانی ۷ روزه، سه داروی آزیترومایسین، ناپلوپروتکسین و پردنیزولون که هر کدام برای درمان یک نوع التهاب استفاده میشد با هم ترکیب شدند، بدون اینکه در روند درمانی وزارت بهداشت اخلالی ایجاد شود.
* ۲ فروردین ۱۳۹۹: دونالد ترامپ در توئیت خود نوشت: « «هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین در کنار یکدیگر واقعاً این شانس را دارند که جزو داروهای تعیینکننده در تاریخ پزشکی قرار گیرند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) موانع موجود [بر سر راه استفاده از این داروها برای درمان کرونا] را برداشته است، متشکرم. امیدوارم که این داروها فوراً به کار گرفته شوند. مردم دارند میمیرند، عجله کنید. خداوند همه را حفظ کند!»
* ۴ فروردین ۱۳۹۹: گروهی از دانشمندان فرانسوی آزمایشات موفقیت آمیز داروی ضد کروناویروس را انجام دادند. در مقالهای که درباره این موضوع چاپ شده، در خصوص تجربیات بالینی درمان موثر عفونت با ترکیبی از داروهای ضد مالاریا هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین شرح داده شد که اثربخشی آن توسط بسیاری از پزشکان به ویژه چینی تایید شده است. در این تحقیقات که در بیمارستان بیماریهای عفونی دانشگاه مارسی انجام شد، کسانی که علائم کووید ۱۹ داشتند، حضور یافتند.
در بین آنها ۱۶ نفر گروه کنترل را تشکیل داده و درمان آنتی بیوتیک داشتند. سایر ۱۴ نفر طی ۱۰روز هیدروکسی کلروکین دریافت کردند و ۶ نفر از آن ها به آزیترومایسین اضافی هم در درمان داشتند. در نتیجه این درمان در روز پنجم بیمارانی که هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین مصرف کرده بودند درمان شدند. همچنین در روز نهم یکی از بیماران گروه کنترلی که تا روز هفتم آزیترومایسین دریافت نکرده بود، بهبود یافت.
* ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۹: موسسههای ملی بهداشت آمریکا (NIH) آزمایشهای بالینی هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین را برای درمان کووید ۱۹ آغاز کردند.د کتر آنتونی فاوچی، عضو موسسه ملی آلرژی و بیماریهای عفونی ایالات متحده آمریکا گفت: «هیدروکسی کلروکین و آزیترومایسین ممکن است برای درمان افراد مبتلا به ویروس کرونا مفید باشند به همین دلیل ما به یک آزمایش بالینی برای این دو دارو نیاز داریم تا بفهمیم این داروها بیخطرند یا خیر. در حال حاضر فوراً به درمان ایمن و مؤثر برای کووید ۱۹ نیاز داریم. استفاده مجدد از داروهای موجود یک گزینه خوب است زیرا این داروها آزمایشهای گستردهای را پشت سر گذاشتهاند و این امکان برای این داروها وجود دارد که به سرعت وارد آزمایشهای بالینی شوند.»
*** تا ۱۴۰۱ با کرونا!
دکتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت درباره پیشبینی آینده کرونا گفت: قطعا بشر در طولانیمدت خواهد توانست که بر ویروس کرونا غلبه کند. تاکید میکنم که در ۱۸ الی ۲۴ ماه آینده، خصوصا در کشورهایی که در حال حاضر درگیرند، همچنان با این ویروس درگیر خواهند بود. سه پیشبینی عمده موجود است؛ یکی اینکه در نیمکره شمالی ما در پاییز مجددا با موجهایی مواجه میشویم که گرچه شدت آن از اسفند و فروردین ماه کمتر است اما منجر به قرنطینه و تعطیلیهایی از کم تا زیاد خواهد شد.
دوم اینکه مطابق با همهگیری آنفلوآنزای اسپانیایی که اوایل قرن گذشته بود، موج دوم خصوصا در پاییز و در نیمکره شمالی شدیدتر باشد و تعطیلات بیشتر و اقدامات بیشتری نیاز داشته باشد. پیشبینی سوم هم این است که در پاییز موجهایی خواهیم داشت اما منجر به تعطیلی نخواهد شد.آنچه مسلم است این است که طی ۱۸ الی ۲۴ ماه آینده بسیاری از رفتارهایمان را باید تغییر دهیم؛ رفتارهای خانوادگی، سفر، ملاقاتها و… بسیار باید کاهش یابد. در عین حال در این مدت باید تلاش کنیم که هرچه جنبه اقتصادی دارد و معیشت مردم را تحت تاثیر قرار میدهد به حداکثر برسانیم و هرچه که اثرات اقتصادی ندارد اما منجر به انتشار کرونا میشود به حداقل برسانیم.
ما دست به دست هم میتوانیم در مقابله با این ویروس موفق باشیم. درخواست ما این است و به طور مشخص میگویم در ۱۸ الی ۲۴ ماه آینده، یعنی تا پاییز ۱۴۰۱ باید بسیاری از مناسباتمان را تغییر دهیم. انشاءالله بشر به این ویروس پیروز میشود اما در درازمدت. حال اینکه رفتار اجتماعی این ویروس در درازمدت از نظر میزان درگیری، در درازمدت شبیه ویروس آنفلوآنزا میشود یا شبیه ترکیبی از ویروسها میشود، مشخص نیست.»