مسئله حساس حجاب؛ از اسفند۵۷ تا تیر۵۹
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | تیرماه ۱۳۵۹ تقریبا برای نخستینبار حجاب به شکل قانونی برای زنان در جمهوری اسلامی ایران اجباری شد. داستان اما کمی قدیمیتر است. حجاب همیشه در میان خواستههای طبقات مذهبی که قویترین طبقه مردم ایران بودند قرار داشت و خب طبیعی بود که در مقابل این خواسته بخشی از زنان طبقه متوسط ایستادگی کنند. تنها ۲۰ روز پس از پیروزی انقلاب دغدغههای زنان طبقه متوسط شهری درباره احتمال اجباری شدن حجاب شروع شده بود.
نظام اسلامی بر کشور حاکم شده بود و این طبقه از زنان در مورد مسئله حجاب نقطه نظرات خودشان را داشتند. حسن روحانی در خاطراتش نقل کرده که اولین نارضایتیها از وضعیت حجاب از میان علمای قم شروع شد. سپس در ۱۶ اسفند کیهان متنی را به نقل از آیتالله خمینی منتشر ساخت:«زنان اسلامی باید با حجاب اسلامی بیرون بیایند. نه اینکه خودشان را بزک کنند. زنها هنوز در ادارات با وضع پیشین کار میکنند. زنها باید وضع خودشان را عوض کنند …
زنها میتوانند در کارهای اجتماعی شرکت کنند ولی با حجاب اسلامی.» سپس طی روزهای ۱۷ ،۱۸ و ۱۹ اسفند تظاهرات متعددی در تهران و چند شهر بزرگ دیگر مثل اصفهان و ارومیه و بندرعباس برگزار شد که در آنها بین ۵ تا ۱۵ هزار نفر حضور داشتند و به اجباری شدن حجاب اعتراض داشتند. بخشهایی از دانشجویان، پرستارها ، معلمها و…از جمله شرکتکنندگان این تظاهرات بودند.
متعاقب این اتفاق آیتالله طالقانی در مصاحبهای سعی کرد ماجرا را در کنترل در بیاورد. از او نقل شده است: «کی در این راهپیماییها، خانمها، خواهران و دختران ما را مجبور کرد که با حجاب یا بیحجاب بیایند؟ خودشان با احساس مسئولیت اسلامی که این لباس یکی از شعارهای اسلامی و ایرانی است، اصالت خودشان را نشان دادند … هو و جنجال راه نیندازند.
همانطور که بارها گفتیم، همه حقوق زنان در اسلام در محیط جمهوری اسلامی محفوظ خواهد ماند و از آنها خواهش میکنیم که با لباس ساده با وقار، روسری هم روی سرشان بیندازند به جایی برنمیخورد. اگر آنهایی هم که میخواهند مویشان خراب نشود، اگر روی مویشان روسری بیندازند، بهتر است و بیشتر محفوظ میماند… چه جنگها، چه قتلها، چه فجایع که تا یک سال قبل دائماً هر روز یک قسمت از اخبار روزنامهها همین فجایع بود.
منشأ اینها کی بود؟ منشأ اینها از کجا بود؟ غیر از همین تحریکات بیجا بود؟… خطری که حس میکنیم این است که زنها دوباره به ابتذال برگردند. حجاب حکم ضروری دین است. منظور امام و علما این نیست که زن خانهنشین باشد. اجباری حتی برای زنهای مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ حضرت آیتالله خمینی نصیحتی کردند مانند پدری که به فرزندش نصیحت میکند. »
این تکاپو و اختلافات در طول سال ۵۸ نیز ادامه داشت و در جامعه گاه تنشهای سنگینی میان گروههای ارزشی و زنان بیحجاب و طرفدارانشان شکل میگرفت. زنان بیحجاب در سطح شهرهای بزرگ همچنان دیده میشدند اما در اداراتی مثل ارتش و ستاد مشترک حضور زنها با حجاب اسلامی الزامی شده بود. با این حال در تیرماه ۱۳۵۹ ،یعنی در روزهای پس از انقلاب فرهنگی و شکست مداخله نظامی آمریکا در طبس و تقریبا همزمان با کشف کودتای نوژه ،امام خمینی حرکت مهم دیگری را در دورنمای جمهوری اسلامی ثبت کردند.
ابتدا در ۱۳ تیرماه ۱۳۵۹ امام در پیامی حمله به زنان بی حجاب را منع کردند: ممکن است تعرض به زنها در خیابان و کوچه و بازار، از ناحیه منحرفین و مخالفین انقلاب باشد. از این جهت، کسی حق تعرض ندارد و این گونه دخالتها برای مسلمانها حرام است و باید پلیس و کمیتهها از این گونه جریانات جلوگیری کنند
امام سپس در سخنرانی شدید اللحنی به دولت بنی صدر ۱۰ روز فرصت دادند تا به وضعیت ادارههای دولتی ومسئله حجاب رسیدگی کنند. در ۱۶ تیر ماه ۱۳۵۹، قانون حجاب از سوی شورای انقلاب به ریاست ابوالحسن بنی صدر تصویب و از سوی حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی ابلاغ شد: «خانمها بدون پوشش اسلامی حق ورود به ادارات را ندارند.»
به دنبال این مصوبه آیت الله قدوسی، دادستان کل انقلاب هشدار داد که از ۸ صبح ۱۷ تیرماه با کسانی که پوشش اسلامی را رعایت نکنند، برخورد میشود و حقوق و مزایای کارمندان زنی که بیحجاب در محل کار حاضر شوند، قطع خواهد شد. او وعده داد که به زودی لباس کار اسلامی بانوان ارائه و برای همه زنان کارمند اجباری خواهد شد.در واقع زنان موظف بودند لباس آستینبلند و پوشیده بپوشند و روسری نیز سر کنند.
روند اجباری شدن حجاب تا سال ۱۳۶۰ ادامه داشت. در ماه رمضان آن سال محمد تقی سجادی نماینده دادستان انقلاب در دادگاه مبارزه با منکرات، مقررات مربوط به ماه رمضان را اعلام کرد. طبق این قانون، اماکن عمومی موظف شدند تابلویی در معرض دید مشتریان خود قرار دهند با این جمله: «به دستور دادگاه مبارزه با منکرات از پذیرفتن مهمانان و مشتریانی که رعایت ظواهر اسلامی را نمیکنند معذوریم»
و بالاخره سال ۱۳۶۲ و قانون مجازات اسلامی، برای عدم رعایت حجاب در معابر عمومی و تعیین مجازات عملی توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد.. بقیه داستان پرطول و تفصیل حجاب در ایران را خودتان بهتر از من میدانید .