مذاکرات وین به زبان ساده؛ روزهای آینده چه خواهد شد؟
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | دیروز برایتان نوشتیم که در مذاکراتی که عصر دوشنبه در هتل کوبورگ وین برگزار شد چه اتفاقی افتاده است اما به طور مفصل‌تر و با جزئیات بیشتر ببینیم که روز دوشنبه و نیز دیروز در این مذاکرات چه خبر بوده است؟
یک: آن طور که نورنیوز، سایت نزدیک به شورای‌عالی امنیت ملی نوشته، در این جلسه در مورد اصول و مبانی گفت‌وگوها که یکی از مهمترین بخش‌های مذاکرات محسوب می‌شود، گفتوگو شده است.
دو: سوال اصلی که در این جلسه مطرح شده این بوده که باید کار را از کجا آغاز کرد چرا که هیات ایرانی، در دولت قبل، شش دوره مذاکره کرده بوده و به یک پیش‌نویس هم رسیده بوده است. برخلاف آنچه در لفاظی‌های سیاسی گفته می‌شد، همه نتایج مذاکرات وین کنار گذاشته نشده است.
سه: انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته: «ایران موافقت کرده که مذاکرات این دور بر پایه ۶ دور مذاکرات قبلی ادامه یابد اما ایران تاکید کرده که می‌خواهند حساسیت‌های سیاسی دولت جدید ایران ضمیمه مذاکرات شود.»
چهار: اولیانوف، نماینده روسیه هم گفته: «شرکت‌کنندگان در نشست کمیسیون مشترک برجام در جریان هفتمین دور مذاکرات در وین، تصمیم گرفتند که به کار مشترک بر‌اساس همان برنامه به دست آمده در جریان مذاکرات قبلی ادامه دهند.» این هم بخش دیگری از صحبت‌های نماینده روسیه است: «نمایندگان دولت جدید ایران انعطاف‌پذیری خوبی در رابطه با برخی مسائل مهم نشان دادند و اکنون دستاوردهای قبلی به دست آمده تا ماه ژوئن (خردادماه گذشته) پایه و اساس ادامه کار قرار خواهد گرفت.»
پنج: این خبر باعث شد که برخی از اصلاح‌طلبان در ایران از اصولگرایان انتقاد کنند که پس چرا، مخالف مذاکرات وین در دولت قبل بودید ولی حالا خودتان می‌خواهید آن را ادامه دهید. این شد که خبرگزاری دولت در گزارشی سعی کرد به این انتقادات جواب بدهد:
« بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی برخی منابع آگاه نزدیک به تیم مذاکره کننده، دیپلمات‌های ایرانی در مواجهه با شش دور مذاکره در دور قبل، با انعطاف برخورد کرده و تاکید داشته‌اند پیش‌نویس تهیه شده از دور قبل قرار نیست به طور کامل رد یا به طور کامل تایید شود.» اما این پیش‌نویس به نوشته ایرنا، یک متن باز بوده که روی آن توافقی نشده است.
ایرنا از محمد مرندی کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل نقل کرده که «متن نوشته شده در ۲۰ ژوئن یک پیش‌نویس ناتمام و پر از پرانتز» بوده است. بنابراین دولت آن متن را به عنوان یک پایه و اساس پذیرفته ولی ظاهرا گفته حق مذاکره بر سر هر بخشی از آن را دارد.
شش: شب گذشته حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه هم در گفت‌وگوی تلفنی با آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد گفت: ما این مذاکرات را نادیده نمی‌گیریم، اما به عنوان دولت جدید این حق را برای خود قائل هستیم که با ملاحظات خود مسائل موارد اختلاف را مرور و در مورد آن گفتوگو کنیم.
هفت: در این دور از مذاکره همچنین توافق دیگری نیز صورت گرفته است به گفته انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا: «مذاکرات جاری در روزهای آینده نیز ادامه خواهد یافت. روز سه‌شنبه کارگروهی برای گفتوگو در خصوص لغو تحریم‌ها روز سه‌شنبه شروع به کار می‌کند و روز چهارشنبه هم کارگروه هسته‌ای تشکیل می‌شود.» اینکه اول کارگروه تحریم آغاز به کار کند و بعد کارگروه هسته‌ای (که مربوط به تعهدات ایران است) احتمالا یکی از همان حساسیت‌های سیاسی این دولت است که طرف مقابل تلاش کرده آن را درک کند.
هشت: دو روایت غیررسمی هم از جلسه روز دوشنبه داشتیم. روزنامه نیویورک تایمز به نقل از یک مقام ارشد اروپایی گفته «مذاکره کننده ایران در این نشست گفت در صورتی که خواسته‌های ایران برآورده نشود، ایران برنامه هسته‌ای خود را شدت خواهد بخشید.» و یک منبع ایرانی در گفتوگو با شبکه الجزیره، ضمن تأکید بر اینکه ایران توافق موقت در وین را نخواهد پذیرفت، گفت:
«ایران در صورت شکست مذاکرات، گزینه‌های دیگری در دست دارد و این موضوع را طرف‌های دیگر نیز می‌دانند.» او افزود: «هیچ چانه‌زنی و بحثی در خصوص پرونده‌های سیاسی و امنیتی در وین صورت نمی‌گیرد و اولویت فقط رفع تحریم‌هاست. پیشرفت در مذاکرات منوط به این است که طرف‌های مقابل تضمین‌های واقعی در خصوص رفع تحریم‌ها بدهند.»
۹ : ظاهرا طرف آمریکایی نیز صحبت‌هایی در مورد پلن B داشته است. به نوشته تسنیم شبکه تلویزیونی ان.بی.سی آمریکا روز دوشنبه به نقل از منابع خبری خود گزارش داد که ایالات متحده و متحدانش در حال بررسی فهرستی از گزینه‌های نقشه بی در صورت شکست مذاکرات با طرف ایرانی درباره احیای کامل توافقنامه هسته‌ای هستند.
۱۰: نماینده روسیه در واکنشی فوری به این خبر گفته: «تا آنجا که من درک می‌کنم، ایالات متحده همچون گذشته به راه حل دیپلماتیک از طریق مذاکرات پایبند است، البته با توجه به گسترش جدی برنامه هسته‌ای ایران که هر روز ادامه دارد، مقامات واشنگتن در خصوص موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات تردید پیدا کرده‌اند و ظاهراً گزینه نقشه بی را نیز مورد توجه قرار داده‌اند که می‌توان حدس زد که با اعمال تحریم‌های مضاعف علیه تهران همراه خواهد بود.
البته صحبت بر سر یک گزینه ذخیره است و در حال حاضر همه توجه‌ها روی تلاش‌های دیپلماتیک معطوف است. هرچند مسلماً دیدگاه ما در خصوص چنین هشدارهایی که بیشتر یادآور تهدید غیرمستقیم است، کاملاً منفی است و چنین برخوردی را غیرسازنده می‌دانیم. چنین اظهاراتی هیچ کمکی به ایجاد جوّ مثبت در مذاکراتی که تازه آغاز شده نخواهد کرد و ما نظر خود در این رابطه را به طور واضح به مقامات آمریکایی نیز گفته‌ایم.»
۱۱: سنگ‌اندازی اسرائیلی‌ها در مسیر مذاکره نیز ادامه دارد. آکسیوس، رسانه آمریکایی به نقل از دومنبع آمریکایی، کمی بعد از اولین دور مذاکره اعلام کرده که رژیم صهیونیستی دو هفته پیش اطلاعاتی را با متحدان آمریکایی و اروپایی به اشتراک گذاشته که نشان می‌دهد ایران گام‌های فنی برای آماده سازی غنی سازی اورانیوم تا غنای ۹۰ درصد را برداشته است. منابع اطلاعاتی رژیم صهیونیستی مدعی شده‌اند که ایران به یک یا دو سال برای دستیابی به نیازمندی‌های فنی اضافی برای ساخت سلاح هسته‌ای فاصله دارد.
منبع آمریکایی اضافه کرد که اسرائیل اطلاعات دیگری را به اشتراک گذاشته که نشان می‌دهد تمایل ایران برای ایجاد اهرم فشار در مذاکرات وین، می‌تواند به این موضوع منجر شود که تهران به افزایش حملات علیه نیروها و منافع آمریکا در منطقه از طریق گروه‌های نیابتی خود در یمن، سوریه و عراق بپردازد. آکسیوس در گزارش خود نوشت که گانتز طی روزهای آینده به واشنگتن سفر خواهد کرد که با «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا و دیگر مقام‌های این کشور درباره برنامه هسته‌ای ایران گفتوگو کند.
۱۲: خود بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل هم شامگاه دوشنبه در توئیتر خود تلاش کرده که رویکرد علیه ایران را ادامه دهد و در رشته پیامی توئیتری نوشت: «ما با مذاکرات مخالف نیستیم اما نباید به بدنامان کمک کنیم». گانتز در ادامه پیام توئیتری خود نوشت: «این روزها، اسرائیلی‌ها در حال اشتراک اطلاعاتی با دوستانمان در سرتاسر جهان هستند که پیشروی ایران (در برنامه هسته‌ای ایران) را نشان می‌دهد که در تضاد با توافق کنونی ایران با کشورهای اروپایی است».
وزیر خارجه رژیم صهیونیستی اضافه کرد: «من به شرکایمان گفتم، زمانی که می‌گذرد باید بهایی داشته باشد که این بها باید با تحریم و اقدام نظامی بیان شود تا ایران پیشروی هسته‌ای و رویکرد خصمانه خود در منطقه را متوقف کند».
۱۳: برخی از مقامات آمریکایی هم البته لحن سازنده‌ای ندارند. مثلا همین دیروز سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته: «اگر ایران بیشتر بخواهد یا کمتر پیشنهاد دهد، این مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد…غنی سازی ۹۰ درصدی واقعا عملی تحریک آمیز خواهد بود. فقط تاکید می‌کنم ما به وضوح گفته‌ایم توسعه‌های ادامه‌دار هسته‌ای ایران غیرسازنده و ناسازگار با هدف بازگشت به پایبندی دوجانبه به برجام هستند. البته، در مذاکرات هیچ اهرم فشاری برای ایران ایجاد نخواهند کرد.»
۱۴: اما در وین ظاهرا طرفین تصمیم گرفتند بدون توجه به این اتفاقات مسیر خود را بروند و خبر رسیده که دیروز کارگروه لغو تحریم‌های آمریکا با حضور کارشناسان برجسته کشورمان و سایر طرف‌های برجام در وین آغاز به‌کار کرده است.
۱۵: درباره آینده مذاکرات دو نکته از سوی دو طرف گفته شده است:انریکه مورا، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا وی انتظار دارد که وزیران خارجه کشورهای شرکت کننده در نشست امروز، برای حضور در نشستی دیگر دعوت شوند، گفت که چنین نشستی دست کم در آینده نزدیک انتظار نمی‌رود.
سایت نور نیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نیز نوشته: بررسی تحلیلی مذاکرات برگزار شده در ادوار گذشته و همچنین پیچیدگی‌های قابل ملاحظه‌ای که بر این دور از گفت‌وگوها حاکم است می‌تواند گزاره «طولانی نبودن دور اول مذاکرات» را که بر محور تعیین «اصول و مبانی گفت‌وگوها» به پیش خواهد رفت از قطعیت بالایی برخوردار کند.
به دلیل اهمیت شکل‌گیری توافق در مورد اصول و مبانی گفت‌وگوها که یکی از مهمترین بخش‌های مذاکرات محسوب می‌شود، مشورت هیات‌های نمایندگی کشورهای حاضر در مذاکرات با پایتخت‌ها کاملا ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بر این اساس می‌توان انتظار داشت که هیات نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین ظرف چند روز آینده به کشور باز گردد و پس از انجام مشورت‌های لازم در سطوح عالی مجددا برای پیگیری گفت‌وگوها عازم وین شود.
