ماجرای ۴۰۰ گیگابایت اینترنت گم شده!
روزنامه هفت صبح | از ساعت ۱۸ روز شنبه ۴۰۰ گیگابایت اینترنت بین‌المللی کشور قطع شد. این اینترنتی بود که از طریق شرکت روس تلکام تامین می‌شد، به اوکراین می‌رفت و بعد از آنجا به ایران می‌رسید که با جنگ اوکراین و روسیه به ظرفیت ما آسیب وارد کرده است. مهدی سالم، مشاور وزیر ارتباطات و فناوری در گفت‌و‌گو با روزنامه هفت‌صبح تاکید کرد که این ۴۰۰ گیگابایت شامل تنها ۵ درصد از کل ظرفیت اینترنت ما می‌شود و قطع شدن آن چیزی نیست که از سوی همه مردم احساس شود.
اگرچه به گفته او حجم کلی اینترنت کشور از داده‌های محرمانه است ولی با توجه به اطلاعاتی که او می‌دهد می‌شود محاسبه کرد که ظرفیت اینترنت کشور ما چقدر باشد. بر اساس این محاسبه‌ها به نظر می‌آید حجم ظرفیت اینترنت در کشور ما برابر با هشت هزار گیگابایت است که بیشتر رشد خودش را مدیون تغییرات وزارت ارتباطات از سال ۱۳۹۲ بوده و به این عدد رسیده است.
شما جای خالی این ۴۰۰ گیگابایت را حس نخواهید کرد
سالم همچنین به هفت صبح می‌گوید قطع شدن این مقدار اینترنت چیزی نیست که مردم به طور معمول آن را احساس کنند. به گفته او «این موضوع فقط در ساعات پیک مصرف احساس می‌شود. یعنی حدود ساعات ۱۹ تا ۲۳ شب که مصرف اینترنت به بیشترین حد خود می‌رسد کمبود این ۴۰۰ گیگابات بیشتر احساس خواهد شد.»
به گفته سالم این فقط اینترنت ایران نبوده که قربانی جنگ روسیه و اوکراین شده، هر کشور دیگری که دیتای خود را از روس تلکام دریافت می‌کند با این مشکل روبه‌رو شده است؛ تنها با این تفاوت که هر جا مانند ارمنستان سرور و کابل‌های خوبی داشته ممکن است اصلا آسیبی احساس نکرده باشد. ولی از آن طرف هم امکان دارد آذربایجان هم این قطعی اینترنت را در روزهای گذشته پشت سر گذاشته باشد.
با این حال او می‌گوید تا روز دوشنبه مشکل ایران حل خواهد شد. چطور؟ او می‌گوید: «باید یا روسیه تلکام اینترنت را از طریق دیگری به ما بدهد و یا ما از مسیرهای موازی این ۴۰۰ گیگابایت را تامین کنیم.» هرچه باشد به نظر نمی‌رسد که حل کردن آن کار سختی به نظر برسد. چرا که درست کردن کابل‌های اینترنتی که از مسیر زمینی می‌گذرد، در مقایسه با مسیر دریایی بسیار راحت‌تر است.
تجربه‌های قدیمی قطعی اینترنت در مسیرهای ترانزیت خارجی
آخرین بار آذرماه همین امسال هزار گیگابایت از ظرفیت اینترنت ما در مسیر گرجستان به مشکل خورده بود. همچنین ۲۸ آذرماه هم ۳۰۰ گیگابایت دیگر از سمت روس تلکام قطع شد. اول آذرماه هم قطع ترانزیت‌های شرکتی در محدوده دریایی بین قطر و امارات بود که به دیتای ما صدمه زد. به گفته کارشناسان عمده قطعی ترانزیت اینترنت مربوط به مسیرهای دریایی می‌شود که تعمیر آنها زمان بیشتری هم نیاز دارد. چرا که برای تعمیر آن به غواص و تجهیزات بیشتری احتیاج است.
اینترنت ما از کجا می‌آید؟
حالا که با جنگ روسیه و اوکراین دیدیم برای انتقال اطلاعات وابستگی جدی به کشورهای دیگر داریم، خوب است از خودمان بپرسیم که ما از کجای دنیا اینترنت دریافت می‌کنیم؟ جواب به این سوال را می‌شود از نقشه کل ترانزیت دنیا پیدا کرد. این نقشه‌ها معمولا به صورت پولی در وبسایت‌های تخصصی در دسترس هستند. ولی با یک نگاه کلی به نقشه گلوبال اینترنت مپ سال ۲۰۲۲ در سایت telegeography می‌شود گفت که اینترنتی که وارد ایران می‌شود از چند لینک واسطه در همسایگی ما به ایران می‌رسد.
وزارت ارتباطات می‌گوید که این اطلاعات محرمانه بوده و در اختیار شرکت زیرساخت است و توضیحی درباره آن نمی‌دهد. ولی امیر ناظمی، معاون سابق وزارت ارتباطات، سال پیش در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود که بیش از ۶۰ لینک ورودی اینترنت از مسیرهای مختلف داریم. مشخص کردن دقیقا این ۶۰ پایگاه کار آسانی نیست. این شبکه‌ها مانند کلاف پیچیده درهمی هستند که هر کدام از مبداهای متفاوتی می‌آیند و به مقاصد مختلفی میرسند. برای همین نمی‌شود سر یک نخ را گرفت تا به مقصد آن رسید.
برای مثال اینترنت ما از باکو، ایروان و تفلیس به تهران می‌رسد و هر سه این پایگاه‌ها محل انتقال اینترنت از مبادی مختلفی مانند مسکو، کی‌یف، استانبول، آنکارا، بوداپست، ورشو، صوفیه و … هستند. بخش مهمی از اینترنتی که به تهران می‌رسد مسیر خود را از اوکراین به آذربایجان می‌گذراند. همچنین سهمی از کل اینترنت ما از کشورهای حوزه خلیج فارس به بوشهر و چابهار تامین می‌شود.البته در بندرعباس هم پایگاه اینترنتی دیگری وجود دارد که به نظر می‌رسد اینترنت را از عمان دریافت می‌کند.
همچنین یک پایگاه دیگر در گناوه برقرار است که از کویت اینترنت دریافت می‌کند. بخشی از اینترنت ما در تهران هم مستقیما از استانبول تامین می‌شود. همچنین از مسکو نیز به صورت مستقیم بخشی از اینترنت کشور ما تامین می‌شود. حالا در این کلاف پیچیده، چیزی که برای ما قابل فهم است تعداد کل پایگاه‌های داخلی بوده که به حدودا ۹ دروازه ختم می‌شود. همگی این ۹ دروازه زیرمجموعه شرکت ارتباطات زیرساخت قرار می‌گیرند که مسئول اصلی واردات و توزیع پهنای باند اینترنت در اختیار آن است.
جدا از اینکه اینترنت از چه کشوری به ما می‌رسد، جنس انتقال آن هم تفاوت دارد. برای مثال بر اساس نقشه‌های بین‌المللی، اینترنت ایران از طریق ایستگا‌ه‌های فیبر نوری اروپا برای امارات، آذربایجان،ترکمنستان و گرجستان تامین می‌شود. همچنین یک شبکه کابلی زیردریایی هم بین ایران و کویت برقرار است. همینطور که مشخص شد، ما اینترنت را از همسایه‌هایمان می‌گیریم ولی به کشوری اینترنت نمی‌دهیم. با اینکه این واسطه بودن درآمد زیادی برای کشورهای تامین کننده اینترنت دارد ولی فعلا ایران واسطه ترانزیت دیتا به هیچ کشور دیگری نیست.
برنامه وزارت ارتباطات ما این است که به جای ارتباطات دریایی، جایگزینی برای جابه‌جایی اینترنت از مسیرهای زمینی باشد تا کشورهای دیگر کابل‌های خودشان را از مسیر زمینی ما به پایگاه خود منتقل کنند؛ برنامه‌ای که از حدود یک دهه پیش مورد تاکید سه وزیر مختلف بوده اما فعلا هنوز هیچ اتفاقی برای آن نیفتاده است ولی می‌تواند منبع درآمدی خوبی برای این وزارتخانه باشد.
