ماجرای دو کشف باستانی در تهران و شیراز
روزنامه هفت صبح | در دو روز گذشته خبر دو کشف مهم باستانی منتشر شد. یکی در جنوب تهران و دیگری در شمال شیراز. مورد اول البته خیلی نصفه و نیمه تکذیب شد و جلوتر توضیح می‌دهیم ماجرا از چه قرار بوده. در سه کیلومتری تخت جمشید و مرودشت پس از ۱۰سال جست و جو بقایای دروازه باشکوهی پیدا شده مربوط به دوران کمبوجیه فرزند کوروش و در شهرری هم ادعایی مطرح شد که محدوده محل دفن زکریای رازی پس از ۱۶ سال کاوش شناسایی شده است.
دروازه کشف شده در حوالی تخت جمشید پاسخ بخش مهمی از ابهامات و سوالات تاریخی درباره آن دوران است و کشف مقبره زکریای رازی بعد از ۱۱ قرن ارزش تاریخی قابل توجهی دارد. ضمن اینکه شناسایی محل دفن این پزشک و شیمیدان قرن سوم هجری می‌تواند به حل بسیاری از سوالات پیرامون زندگی رازآلود او هم کمک کند.
نکته مهم اما این است که گمانه زنی در مورد آرامگاه زکریای رازی در محدوده امامزاده شعیب موضوع تازه‌ای نیست و قبلا هم مطرح شده بود. ظاهرا الان صرفا با مطالعاتی که انجام شده همان ادعای قبلی تکرار شده اما اگر تصمیمی برای رونق و توسعه این منطقه گرفته باشند می‌توانیم آن را نکته مهم‌تری تلقی کنیم. میراث فرهنگی شهرری اما کلا ماجرا را تکذیب می‌کند و می‌گوید حتی مطالعات باستان‌شناسی قابل اعتنایی هم صورت نگرفته است.
*** کشف دروازه کوروش
هیات مشترک ایرانی ایتالیایی پس از ۱۰سال و در آخرین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، موفق شدند اثبات کنند کوروش بنیانگذار حکومت هخامنشی، فرمان ساخت دروازه پردیس پارسه را صادر کرده و این دروازه باشکوه در دوره فرزندش کمبوجیه به بهره‌برداری رسیده است.
دروازه کشف‌شده در محوطه تل آجری واقع در سه کیلومتری شمال‌غرب تختگاه تخت‌جمشید قرار دارد. این دروازه بنایی به ابعاد ۳۰ در ۴۰ متر به ارتفاع تقریبی ۱۲متر بوده است. بنا دارای کریدوری در مرکز بوده که آن را اتاقی مستطیل‌شکل به ابعاد هشت در ۱۲متر تشکیل می‌داده است و در درون این اتاق مرکزی چهار صندلی نشیمن وجود داشته است. راهروی مرکزی از دو طرف به سوی پردیس هخامنشی باز می‌شده است.
این دروازه از مواد و مصالح خشت و آجر بنا شده است و سرتاسر نمای داخلی و بیرونی آن مزین به آجرهای رنگین بوده است. بخش پایین و ازاره دیوارها مزین به گل‌های لوتوس، بدنه و نمای دیوارها مزین به انواع پنل‌های رنگین از حیوانات اسطوره‌ای، نمادها و سمبل‌های اعتقادی ایران باستان، هخامنشیان، عیلامیان و اهالی بین‌النهرین بوده است؛ مهم‌تر اینکه در اتاق مرکزی کتیبه‌هایی به خط و نگارش بابلی و عیلامی وجود داشته است.
علیرضا عسکری چاوردی، باستان‌شناس و سرپرست ایرانی هیات کاوش تل آجری پارسه در گفتوگو با ایرنا عنوان کرد: مجموع اسناد نگارشی، مواد و مصالح ساخت بنا، موتیف‌های به‌کار رفته در تزیین نمای بنا، تاریخ‌گذاری کربن ۱۴ و جنبه‌های تقدس و تشرف به این دروازه نشان می‌دهد که این بنا پس از سال ۵۳۹ قبل از میلاد و به افتخار فتح بابل به دستور کوروش بزرگ ساخته شده است. فرزند کوروش بزرگ همزمان با حکومت پدر در شهر بابل به مدت هشت سال فرمانروا بود و در سال ۵۲۹ قبل از میلاد به پادشاهی ایران رسید.
تلاش هیات باستان شناسی بر تبدیل این محوطه به سایت موزه قابل بازدید برای عموم است و به همین دلیل اقدامات حفاظتی گسترده‌ای از طرف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و موسسه ایزمئو ایتالیا برای حفاظت از سازه‌های خشتی و آجرهای لعاب دار این دروازه فراهم شده است. برنامه کاوش و ساماندهی این محوطه مهم باستانی تا پایان سال ۱۳۹۹ ادامه دارد.
بناهایی که در این محوطه کشف شده به احتمال زیاد پیش از بنای تختگاه تخت جمشید ساخته شده و در واقع کشفیات اخیر، خلأهای تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره حکومت کوروش و کمبوجیه و پیش از به قدرت رسیدن داریوش هخامنشی در سال ۵۲۱ پیش از میلاد را پر می‌کند.
*** شناسایی آرامگاه زکریای رازی؟
اولین خبری که خبرگزاری تسنیم منتشر کرد از این قرار بود: مدیر پژوهش مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظیم از کشف و شناسایی آرامگاه محمد بن زکریای رازی کاشف الکل در محوطه گورستان قدیمی ری و امامزاده شعیب فعلی خبر داد.
مهدی دانشیار با اشاره به کاوش‌های ۱۶ساله برای کشف مقبره کاشف الکل در ری اظهار داشت: «براساس پژوهش‌ها و مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته به این نکته دست پیدا کردیم که بیمارستان قدیم ری در حوالی منطقه قلعه‌نو و فیروزآباد بوده و رازی به عنوان مدیر این بیمارستان در این منطقه به درمان و تدریس اشتغال داشته که در همین منطقه نیز از دنیا رفته و در قبرستان قدیمی یعنی جایی که امروز به نام امامزاده شعیب می‌شناسیم به خاک سپرده شده است.»
مدیر پژوهش مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم در ادامه گفت: «به دنبال بررسی‌های میدانی این منطقه مشخص است که گورستانی قدیمی در این منطقه وجود دارد و حتی سنگ قبرهایی با خط کوفی در گذشته‌ای نه چندان دور در منطقه وجود داشته است. آرامگاه محمد بن زکریای رازی در گورستان قدیمی ری و امامزاده شعیب فعلی قرار دارد که لازم است مسئولان و متولیان برای ساخت مقبره و رونق این منطقه اقدام کنند.»
بعد از اعلام این خبر بعضی کاربران در شبکه‌های اجتماعی پرسیدند مگر محل دفن رازی گم شده بود که پیدا شود؟ این گمانه زنی‌‌ها که قبلا هم مطرح بود. امیر رحیم‌زاده مدیر میراث فرهنگی و گردشگری شهرری هم گفت: «کشفی صورت نگرفته است. محل دقیق دفن زکریای رازی هم نه مشخص شده و نه جانمایی. حتی تا به حال مطالعات باستان‌شناسی با این محور و موضوع در منطقه فیروزآباد یا بخش قلعه نو کنونی صورت نگرفته است.
جا دارد باستان‌شناسان مطالعاتی را در این‌باره انجام دهند.» بعد خود مسئولان آستان حضرت عبدالعظیم هم تایید کردند که صرفا این ادعا بر اساس کتابی از حسن کریمان که در دهه ۵۰ نوشته شده و به عنوان یک حدس و گمان مطرح شده است. یک پژوهشگر تاریخی هم در گفتوگو با ایسنا گفته اگر این مسئله برای احداث یک بنای یادبود باشد اتفاق خوبی است و برای ساخت بنای یادبود فردوسی و خیام هم از همین منطق استفاده شده وگرنه که محل دقیق دفن ایشان مشخص نبود.
