لایو اینستاگرام و پادکست مجوز می‌خواهد؟
روزنامه هفت صبح | سه ماه پیش بر سر اعطای انحصار به صداوسیما برای نظارت بر تولیدات ویدئویی سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها سروصدای زیادی راه افتاد و حالا انتشار بخشنامه‌ای در همین زمینه با امضای رئیس دستگاه قضا، حدس و گمان‌های تازه‌ای درست کرده است. خیلی‌ها همان موقع که تکلیف سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی که کار تلویزیون خصوصی را می‌کردند، روشن شد و نظارت و اعطای مجوز به آنها رسما از مسئولیت وزارت ارشاد خارج شد و به دست صداوسیما افتاد، به ماجرا اعتراض کردند.
اما درنهایت نه تنها معترضان کوتاه آمدند بلکه بازیگرهای دانه درشت این حوزه مثل نماوا و فیلیمو هم شمشیرشان را زمین انداختند و قبول کردند که تحت نظر صداوسیما فعالیت کنند. کم کم گرد و خاک ماجرا درحال خوابیدن بود که دیروز بخشنامه رئیس قوه قضائیه منتشر شد. در این بخشنامه آمده بود:
«با عنایت به نظریه تفسیری مورخ ۱۳۷۹/۷/۱۰ شورای نگهبان ذیل اصول ۴۴ و ۱۷۵ قانون اساسی و ابلاغیه مقام معظم رهبری مدظله العالی مورخ ۱۳۹۴/۶/۲۲ خطاب به رئیس‌جمهور محترم، مبنی بر اینکه مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا برعهده سازمان صداوسیما است، ضروری است مراجع قضایی و ستادی قوه قضائیه هرگونه استعلام درباره صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی را از حیث پروانه فعالیت، مقررات و موضوعات مرتبط از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی به عمل آورند. بدیهی است، هرگونه فعالیت در این زمینه بدون مجوز آن سازمان غیر‌مجاز است.»
دیدن بخشنامه جدید برای خیلی از کاربران شبکه‌های مجازی کافی بود تا سروکله انواع حدس و گمان‌ها درباره منظور این بخشنامه پیدا شود، مخصوصا کلمه «فراگیر» باعث شد که به دل خیلی از کسانی که در شبکه‌های مجازی محتوای صوتی و تصویری تولید می‌کنند، دلهره بیفتد.
بیشترین سوالی هم که دیده می‌شد، مربوط به کسانی بود که در اینستاگرام به صورت شخصی برنامه‌سازی می‌کنند؛ حتی تولیدکننده‌های پادکست هم که هر روز تعدادشان بیشتر می‌شود، با دیده ابهام به بخشنامه جدید نگاه می‌کردند. وقتی دنبال معنی اصطلاح «فراگیر» در قوانین بگردیم، می‌بینم که براساس ماده ۲ طرح اداره و نظارت بر سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که در کمیسیون فرهنگی مجلس تصویب شده اما هنوز به صحن علنی نیامده، صوت و تصویر فراگیر اینطور تعریف شده است:
«صوت و تصویر فراگیر عبارت است از محتوای صوتی و تصویری که به‌صورت گسترده و یک‌سویه و بدون الزام به شناسایی مخاطب از طریق فرستنده‌های امواج رادیویی یا شبکه‌های کابلی ماهواره‌ای و اینترنتی توزیع می‌شود و یا قابلیت توزیع دارد و همچنین محتوای مربوطه زنده بوده و یا دارای جدول پخش زمانی است.»
اینطور که از این بند برمی‌آید تولید برنامه در قالب لایو اینستاگرام که زنده هم هست کاملا با مفهوم تولید فراگیر محتوای صوتی و تصویری مطابقت می‌کند. کمی پیش هم مرتضی موسویان، معاون وزیر ارشاد و رئیس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال گفته بود: «در حال حاضر تعریفی که از صوت و تصویر فراگیر در مرکز ملی فضای مجازی وجود دارد و باید به صحن شورای عالی فضای مجازی بیاید، معتقد است که صوت و تصویر فراگیر، صدا و تصویری است که بدون شناخت مخاطب، او را در بر بگیرد و دارای کنداکتور پخش و زنده و دارای یک تعداد مخاطب خاص به بالا باشد. این تعریفی است که کارشناسان مرکز ملی فضای مجازی به آن رسیده‌اند.»
با وجود این حرف‌ها به نظر می‌رسد که برای راحت‌کردن خیال کسانی که در شبکه‌های مجازی مشغول تولید محتوا هستند، باید کمی عقب‌تر برویم و به اصل ۴۴ قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان در مورد این اصل مراجعه کنیم. شورای نگهبان همان سال ۷۹ که بحث تلویزیون‌های خصوصی به میان آمده بود اصل ۴۴ قانون اساسی را اینطور تفسیر کرد: «مطابق نص صریح اصل ۴۴ قانون اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران، رادیو و تلویزیون دولتی است و تأسیس و راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی رادیویی و تلویزیونی به هر نحو، مغایر این اصل می‌باشد.
بدین جهت انتشار و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری از طریق سیستم‌های فنی قابل انتشار فراگیر(همانند ماهواره، فرستنده، فیبر نوری و غیره) برای مردم در قالب امواج رادیویی و کابلی غیر از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، خلاف اصل مذکور است.» کارشناسان با اتکا به همین تفسیر می‌گویند، تولیدات شخصی مردم در شبکه‌های اجتماعی نمی‌تواند زیرمجموعه مفهوم «فراگیر» قرار بگیرد و بخشنامه رئیس قوه قضائیه چیزی بیشتر از همان بحث vodها و تلویزیون‌های تعاملی نیست و درواقع صرفا ابلاغیه اجرایی همان تفاهمی است که نزدیک به سه‌ماه پیش انجام شد.
