نگران نباشید! مالیات جدیدی در کار نیست
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | بررسی‌های هفت‌صبح نشان می‌دهد مالیات خروج در حقیقت همان عوارض خروج از کشور است و قرار نیست هزینه جدیدی از مسافران دریافت شود. دیروز خبری در فضای مجازی دست به دست شد که براساس آن مجلس در مصوبه‌ای دولت را مکلف کرده که علاوه بر عوارض خروج از کشور ، مبلغی به‌عنوان مالیات دریافت کند. ما هم مثل شما از شنیدن این خبر متعجب شدیم. برای همین متن لایحه‌ای که مجلس تصویب کرده را در گوگل جست‌وجو کردیم.
قدیمی‌ترین نتیجه جست‌وجویمان به قانون مالیات بر ارزش افزوده مربوط بود که در سال ۸۱ نوشته شده و آخرین بار در سال ۸۷ تغییر کرده و به تصویب مجلس رسیده. البته در آن زمان ماده ۳۳ این قانون به‌عنوان ماده ۴۵ در قانون مالیات بر ارزش افزوده وجود داشته و در آن گفته شده بود، دولت مکلف است بابت خروج هر مسافر از مرزهای هوایی ۲۵هزار تومان و از مرزهای دریایی و زمینی مبلغ پنج هزار تومان تحت عنوان عوارض خروج از کشور از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند.
تغییرات این مبالغ هر سه‌سال یک‌بار با توجه به نرخ تورم با تصویب هیات وزیران تعیین می‌شود. این مورد باعث شد امیدوار شویم. چراکه بالاخره به‌نشانه‌هایی دست پیدا کرده بودیم که نشان می‌داد مالیات خروج از کشور، در اصل همان عوارض خروج است که پیش از این هم توسط مسافران پرداخت می‌شد. در ادامه جست‌وجوها متوجه شدیم مبلغ عوارض خروج از کشور در طول چندسالی که از تصویب قانون سال ۸۷ گذشته، تغییر کرده و از ۲۵هزار تومان رفته‌رفته به ۲۲۰هزار تومان فعلی رسیده است.
تازه در لایحه بودجه سال ۹۹ هم عوارض خروج از کشور بر اساس همان ماده قانون مالیات بر ارزش افزوده تعریف شده و آمده «در سال ۱۳۹۹، عوارض خروج از کشور موضوع ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ١٧/٢/١٣٨٧ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن برای زائران عتبات و مرزنشینان برای یک‌بار در طول سال براساس قانون بودجه سال ١٣٩۶ کل کشور مصوب ٢۴/١٢/١٣٩۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن أخذ می‌شود.» به این ترتیب کاملا مطمئن شدیم مسافران برای خروج از کشور قرار نیست مالیاتی اضافه بر عوارض خروج پرداخت کنند.
لایحه‌ای که دیروز در مجلس تصویب شد، علاوه بر عوارض خروج، به مالیات پنج‌درصدی سفرهای زمینی بین‌شهری هم اشاره دارد. بررسی‌های ما در هفت‌صبح نشان می‌دهد این مبلغ روی قیمت بلیت اتوبوس و … محاسبه می‌شود و مورد جدیدی نیست. هرچند خیالمان از بابت اضافه نشدن مبلغ خاصی تحت عنوان مالیات جدید به عوارض خروج از کشور راحت شد، اما هنوز این ابهام در ذهنمان وجود دارد که سفر خارجی، چه ارزش افزوده‌ای برای مسافر دارد که باید برای آن مالیات یا عوارض ارزش افزوده پرداخت کند.
*** مالیات خروج از کشور، همان عوارض قدیمی است
نمایندگان مجلس شورای اسلامی، سازمان امور مالیاتی را مکلف کردند بابت خروج هر مسافر ایرانی از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به عنوان مالیات از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند. این خبری است که روز گذشته از صحن علنی مجلس منتشر شده و مربوط به ماده ۳۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده است. قانونی که در سال ۸۱ نوشته شده و آخرین بار در سال ۸۷ تصویب شده است.
ماده ۴۵ این قانون می‌گوید: «به دولت اجازه داده می‌شود بابت خروج هر مسافر از مرزهای هوایی دویست‌وپنجاه‌هزار ریال و از مرزهای دریایی و زمینی مبلغ پنجاه‌هزار ریال از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی(نزد خزانه‌داری کل کشور) واریز نماید. تغییرات این مبالغ هر سه‌سال یک‌بار با توجه به نرخ تورم با تصویب هیأت وزیران تعیین می‌گردد.» حالا مجلس در مصوبه دیروز خود، تغییراتی در قانون مالیات بر ارزش افزوده ایجاد کرده و ماده ۴۵ قبلی به ماده ۳۳ جدید تبدیل شده است که تنها تغییر آن، حذف مبلغ ذکرشده در قانون و همچنین تغییر مبلغ سه‌سال یک‌بار توسط هیات وزیران، به برنامه بودجه سالانه است.
براساس مصوبه مجلس، ماده ۳۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌گوید: «سازمان امور مالیاتی مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی به‌جز موارد تبصره یک این ماده از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به عنوان مالیات از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز نماید. میزان مالیات مذکور در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی می‌گردد.»
*** چه کسانی از پرداخت مالیات یا عوارض خروج از کشور معاف هستند؟
قانون مالیات بر ارزش افزوده در یک تبصره، افرادی که از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف می‌شوند را نام برده است. در تبصره ماده ۳۳ این قانون آمده، دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت، خدمه وسایل نقلیه عمومی زمینی و دریایی و خطوط پروازی، دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور(دارندگان اجازه خروج دانشجویی)، بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌گردند، دارندگان پروانه گذر مرزی و مرزنشینان، جانبازان انقلاب اسلامی که برای معالجه به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند، همچنین زائران ایرانی که در ایام اربعین حسینی(ع) به مقصد عراق از کشور خارج می‌شوند و ایرانیان مقیم خارج از کشور که دارای کارنامه شغلی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند، از پرداخت مالیات موضوع این ماده مستثنا هستند.
با بررسی قانونی که سال ۸۷ تصویب شده بود هم این معافیت‌ها به چشم می‌‌خورد و تنها مورد اضافه‌تر، زائران اربعین هستند که معافیت آنها صراحتا در قانون آمده است. البته این مورد در لایحه بودجه سالانه ذکر می‌شود و اتفاق جدیدی نیست. با تصمیم مجلس تبصره دیگری هم به این ماده اضافه شده است. بر اساس تبصره ۲، گردشگران، ساکنان دائم یا موقت مناطق آزاد تجاری-صنعتی که صرفاً از مبدأ مناطق مذکور به خارج از کشور عزیمت می‌کنند، مشمول عوارض خروج از کشور موضوع قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه می‌شوند.
عوارض خروج از کشور سال ۹۹
*** مبلغ عوارض خروج از کشور چقدر است؟
مسافرانی که قصد خروج از کشور را دارند، برای مرتبه اول باید ۲۲۰هزار تومان عوارض خروج پرداخت کنند. این مبلغ برای مرتبه دوم به ۳۳۰هزار تومان می‌رسد و در مرتبه سوم به بعد، ۴۴۰هزار تومان در نظر گرفته می‌شود. البته این مبالغ برای زائران حج تمتع و عمره نصف ارقام بالا است. همچنین زائران عتبات عالیات برای سفرهای هوایی ۳۷هزار و ۵۰۰تومان و برای سفرهای زمینی ۱۲هزار و ۵۰۰تومان عوارض خروج پرداخت می‌کنند. البته زائران اربعین از پرداخت عوارض معاف هستند.
مبلغ عوارض خروج از کشور در لایحه بودجه سال ۹۹ که مجلس شورای اسلامی درحال بررسی آن است، افزایش پیدا کرده. بر این اساس در سال آینده عوارض خروج برای هر نفر در مرتبه اول ۲۶۴هزار تومان تعیین شده است. این مبلغ در مرتبه دوم به ۳۹۶هزار تومان می‌رسد و در مرتبه سوم به بعد ۵۲۸هزار تومان در نظر گرفته می‌شود. عوارض خروج برای زائران حج تمتع و عمره نصف این مبالغ است. در لایحه بودجه سال ۹۹ برای سفرهای هوایی زائران عتبات عالیات ۴۵هزار تومان و برای سفرهای زمینی ۱۵هزار تومان در نظر گرفته شده است.
اولین بار عوارض خروج از کشور در سال ۶۴ تصویب شد که بر اساس آن هر مسافری که به خارج از کشور سفر کند، برای مرتبه اول پنج‌هزار تومان و برای مرتبه‌های بعدی در همان سال ۱۰هزار تومان عوارض خروج پرداخت می‌کرد. این مبلغ هر سه‌سال یک‌بار افزایش پیدا می‌کرد و نهایتا در قانون مالیات بر ارزش افزوده سال ۸۷ به ۲۵هزار تومان برای سفرهای هوایی و پنج‌هزار تومان برای سفرهای زمینی رسید. سه‌سال بعد در سال ۹۰ مبلغ عوارض خروج به ۵۵هزار تومان برای سفرهای هوایی و ۱۱هزار تومان برای سفرهای زمینی افزایش پیدا کرد.
سال ۹۳ عوارض سفرهای هوایی ۷۵هزار تومانی شد و برای سفرهای زمینی به ۲۵هزار تومان رسید. این مبلغ تا سال ۹۶ ثابت ماند و نهایتا در برنامه بودجه سال ۹۷، شاهد یک اتفاق عجیب برای عوارض خروج از کشور بودیم. این عوارض از ۷۵هزار تومان به ۲۲۰هزار تومان برای مرتبه اول، ۳۳۰هزار تومان برای مرتبه دوم و ۴۴۰هزار تومان برای مرتبه سوم و بعد از آن افزایش پیدا کرد. اتفاقی که واکنش‌های زیادی در پی داشت.
آن زمان علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد، افزایش پلکانی عوارض خروج از کشور حذف خواهد شد، اما در نهایت این اتفاق نیفتاد و در لایحه بودجه سال ۹۸ هم شاهد همین مبالغ و افزایش پلکانی آن در سفرهای بعدی بودیم. مبالغی که در لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال ۹۹ معادل ۲۰درصد افزایش پیدا کرده است.
*** مالیات پنج‌درصدی به چه سفرهایی تعلق می‌گیرد؟
مجلس شورای اسلامی دیروز در کنار اصلاح ماده مربوط به عوارض خروج از کشور ، ماده دیگری را هم تصویب کرده که بر اساس آن اشخاصی که مسافران بین شهری را در داخل کشور با وسایل نقلیه زمینی به استثنا ریلی جابه‌جا می‌کنند، مکلف هستند پنج‌درصد بهای بلیت را به عنوان عوارض شهرداری از مسافران اخذ کنند و هر ماه به حساب شهرداری مبدا سفر واریز کنند. به عبارتی این مالیات مربوط به سفرهای داخلی با سواری یا اتوبوس است که روی هزینه بلیت مسافر محاسبه می‌شود. باید توجه داشته باشید که این ماده هم مورد جدیدی نیست و عین همین عبارت در ماده ۴۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۸۷ آمده و همین حالا هم روی بلیت اتوبوس محاسبه می‌شود.
*** یک ابهام بزرگ درباره عوارض خروج از کشور
مالیات بر ارزش افزوده از سال ۸۱ وارد ادبیات اقتصادی‌مان شد. تولیدکننده‌هایی که از مواد اولیه، یک جنس قابل استفاده تولید می‌کنند، ملزم به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند. آنها مبلغ این مالیات را به قیمت اجناسشان اضافه می‌کنند. این مبلغ مدام دست به دست می‌شود و نهایتا این خریدار است که مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌کند. شما حتی اگر برای خرید کیک به سوپرمارکت بروید، مالیات بر ارزش افزوده پرداخت خواهید کرد. اولین ابهام همینجاست؛ چرا خریدار باید مالیاتی را پرداخت کند که برعهده تولیدکننده است؟ و اما ابهام دوم؛ مالیات بر ارزش افزوده اصولا به کالاهایی تعلق می‌گیرد که یک تولیدکننده آن را از مواد خام ساخته است؛ کالاهایی مثل پوشاک، مصنوعات طلا یا خوراکی‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. حالا سوال اینجاست که سفر خارجی چه ارزش افزوده‌ای برای مسافران دارد که باید به خاطر آن مالیات پرداخت کنند؟
*** عوارض خروج از کشور در بقیه کشورها
ایران تنها کشوری نیست که از مسافرانش عوارض خروج دریافت می‌کند. عوارض خروج در خیلی از کشورهای دیگر از جمله انگلیس، ترکیه، آلمان، اتریش، استرالیا چین و مصر و … از مسافرانی که قصد خروج از کشور را دارند، دریافت می‌شود. هرچند مبالغ و شیوه دریافت آن در کشورهای مختلف متفاوت است. برای مثال عوارض خروج چین از مسافران هوایی دریافت و مبلغ آن یعنی ۱۶دلار معادل ۲۱۶هزار تومان در بلیت هواپیما لحاظ می‌شود. عوارض خروج در آلمان بین ۱۰٫۵ تا ۶۳دلار یعنی ۱۴۱ تا ۸۵۰هزار تومان محاسبه می‌شود. در بعضی کشورها این عوارض صرفا برای سفرهای هوایی است. بعضی کشورها عوارض خروج را روی بلیت مسافران لحاظ می‌کنند و بعضی دیگر مثل ایران به صورت جداگانه و نقدی در پایانه‌های مرزی از مسافران دریافت می‌کنند.
