عجیب اما واقعی: انحصار در منطقه آزاد
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | هفته پیش دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد خبر داد که با تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی و هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی جدید اضافه شده است. خبری که انتقادها از کارکرد مناطق آزاد فعلی را دوباره در رسانه‌ها مطرح کرد. حرف منتقدان این بود که برخلاف ظاهر نام مناطق آزاد، کسب و کار در این مناطق آسان‌تر نیست؛ مثال خوبش هم موضوع کشمکش شرکت تپسی با منطقه آزاد کیش است.
با اینکه شش ماه است راه اسنپ به کیش باز شده اما مسئولان حمل و نقل در این جزیره حاضر به ارائه مجوز به رقیب اصلی او، یعنی تپسی نیستند و موضوع انحصار تا جایی پیش رفته که هومن دمیرچی، از مدیران تپسی به هفت صبح می‌گوید: «ما هنوز شکایت قضایی نکرده‌ایم و فعلا می‌خواهیم مسالمت آمیزتر جلو برویم اما حق شکایت از این انحصار برای‌مان محفوظ است.»
*** قصه از کجا شروع شد؟
زمستان سال پیش با توئیت دمیرچی چالش بین کیش و تپسی بیشتر از قبل عیان شد. دمیرچی، همبنیانگذار تپسی در یک توئیت این‌طور نوشت: «به‌‌رغم پیگیری‌های متعدد برای فعالیت در کیش، مسئولین مربوطه هیچ همکاری با ما نکرده و پاسخ‌مان را هم نمی‌دهند.» تا امروز برخی از شهرها مقاومت‌های متفاوتی برای ورود تاکسی‌های آنلاین از خود نشان می‌دادند اما این دیگر اولین بار بود که یک منطقه مجوز به اسنپ بدهد و از دادن همان مجوز به رقیب این تاکسی آنلاین خودداری کند. حالا دلیل این‌کار چه بوده و چه آخر و عاقبتی در انتظار حمل و نقل آنلاین کیشوندان است معلوم نیست بعد از گفت و گو با برخی از مسئولان منطقه آزاد کیش و شرکت تپسی می‌توان این‌طور تحلیل کرد که در خوشبینانه‌ترین حالت به سه دلیل راه تپسی به کیش بسته شده است:
*** تا پروپوزال ندهند، مجوز نمی‌دهیم
* یک: مسئولان منطقه آزاد کیش به صورت رسمی و در مصاحبه‌های‌شان می‌گویند مشکل فقط یک چیز است: پروپوزال. روز گذشته حمید پاشاکی مدیر حمل و نقل عمومی این جزیره به هفت صبح این‌طور گفت که آنها مشتاق آمدن تپسی هستند اما تپسی برای ورود خودش شرط و شروط گذاشته است. او دقیقا این‌طور گفت: «تپسی اول از همه درخواست خودش را برای فعالیت در کیش مطرح کرد، اما آنها گفتند که می‌خواهند به صورت انحصاری تا دو سال تنها تاکسی آنلاین کیش باشند که ما درخواست‌شان را قبول نکردیم. وقتی اسنپ کارش را شروع کرد، مسئولان تپسی هم دوباره نامه زدند و گفتند می‌خواهند در کیش فعالیت کنند.
ما گفتیم یک پروپوزال برای‌مان بفرستید اما آنها دیگر چیزی ارسال نکردند. اگر پروپوزال‌شان را بفرستند ما بنابر قانون هیچ مقاومتی برای حضور تاکسی‌های آنلاین نخواهیم داشت.» هومن دمیرچی می‌گوید که این حرف‌ها یک روی دیگر هم دارد. همبنیانگذار تپسی در گفت و گو با روزنامه هفت صبح این‌طور روایت می‌کند: «داستان مربوط به حدود دو سال قبل است. این ما نبودیم که درخواست ندادیم، دوستان بخش حمل و نقل کیش پیش ما آمدند و گفتند: شما بیایید کیش کار کنید ولی به این شرط که از راننده‌ها کمیسیون نگیرید.
پاسخ ما این بود که ورود به هر شهر برای ما هزینه‌هایی ثابت مثل دفتر و متغیر همچون تبلیغات دارد و بدون کمیسیون نمی‌توان کار را پیش برد و تنها در صورتی فعالیت بدون کمیسیون برای ما به صرفه خواهد بود که مدتی از ابتدای کار را بدون رقیب کار کنیم. این در حالی بود که می‌دانستیم این کار شدنی نیست، چون منطقه آزاد کیش یک نهاد حاکمیتی است و اجازه ندارند چنین فضای انحصاری ایجاد کنند. در هر صورت بعد از این حرف‌ها آنها رفتند و کار را با اسنپ شروع کردند.
این در حالی است که همکاری اسنپ با آنها هم با تعرفه صفر انجام نمی‌شود. از آن موقع ما پنج یا شش بار نامه مکتوب زدیم که حق ما و هر شرکت دیگر این است که دقیقا بر اساس مشابه مجوز رقیبمان در کیش فعالیت کنیم. اما آنها همچنان این ادعا را مطرح می‌کنند که تپسی می‌خواهد انحصاری کار کند. این حرف از اساس و ابتدا ادعای غلطی بود، اما با کمک آن فضا را به نفع یک رقیب انحصاری نگه می‌دارند.» با این توضیح تپسی حداقل از بیرون این‌طور به نظر می‌رسد که اگر خوشبین باشیم، مقاومت برای حضور تپسی فقط با یک گروه بروکراتیک روبه‌رو شده. حالا ولی تپسی چرا برای منطقه آزاد یک پروپوزال ارسال نمی‌کند؟
دمیرچی این توضیح را می‌دهد: «این از همان بهانه تراشی‌های بروکراسی است. وقتی می‌خواهند جلوی فعالیت یک شرکت را بگیرند نمی‌گویند که این کار را کرده‌اند، بلکه می‌گویند ما پروپوزال خواستیم و تپسی نداده است. آنها در عقب انداختن کارهای اداری استاد هستند. به ما گفتند نامه بزنید و ما آن چیزی که فکر می‌کردیم درست است ارسال کردیم. تپسی امروز دارد در همه شهرها کار می‌کند و کیش هم ایالت مجزا نیست. ما زیر نظر دستورالعمل‌های نظارتی وزارت کشور عمل می‌کنیم و همان قوانین را در کیش هم پیاده خواهیم کرد. ولی اینکه فقط اجازه به یک شرکت داده شود، جای سوال دارد.»
*** ترس از کسب و کارهای سنتی
* دو: مشکلات حمل و نقل در کیش محدود به دادن یک مجوز انحصاری به اسنپ نیست. راننده‌های قدیمی این شهر حتی برای فعالیت اسنپ هم چندین شرط و شروط گذاشته‌اند. مثلا تاکسی‌های آنلاین حق ندارند دور و بر فرودگاه مسافر بگیرند یا اینکه یک راننده اسنپ فقط وقتی می‌تواند مسافر بگیرد که ۹۰ ثانیه از درخواست او گذشته باشد و هیچ راننده داخلی این مسافر را قبول نکرده است. با این همه هنوز شرکت‌های تاکسیرانی داخلی با اسنپ کنار نمی‌آیند و به نظر می‌آید همین موضوع بهانه‌ای شده که مسئولان این جزیره به تپسی هم مجوز ندهند.
روز گذشته مسئول شرکت عمران و متولی حمل و نقل در کیش در واکنش به این خبر این‌طور گفت که آنها هیچ مخالفتی با ورود تپسی نداشته‌اند. ابوالفضل طیبی، مدیرعامل شرکت عمران، آب و خدمات سازمان منطقه آزاد کیش در گفت‌و‌گو با هفت‌صبح این‌طور توضیح داد: «اتفاقا نگاه مثبتی به فعالیت شرکت‌های هوشمند حمل‌ونقل عمومی وجود دارد. موضوع تپسی نیز در دست بررسی است و پس از طی فرآیندهای قانونی و در صورت تایید شورای ترافیک، به زودی این شرکت نیز در کیش امکان فعالیت دارد.» بااین حال قبل از عید راننده‌های اهل کیش در اعتراض به ورود اسنپ تجمع کردند. آنها معتقد بودند در کیش جایی برای سرویس تاکسیرانی آنلاین وجود ندارد.
این تجمع خودش بهانه‌ای شده که مجوز تاکسی آنلاین فعلا به صورت انحصاری در اختیار یک شرکت قرار بگیرد. هومن دمیرچی، همبنیانگذار تپسی این بهانه را نمی‌پذیرد. او این‌طور می‌گوید: « اینکه به خاطر یک رقیب سنتی به ما مجوز ندهند خودش دلیلی بدتر از دلیل اول است. مشابه این اتفاق پنج، شش سال پیش در بدو تولد تاکسی‌های آنلاین رخ داد. اتفاقا مدیران منطقه آزاد برای اینکه کیفیت خدمات بالا برود، راننده‌ها نفع ببرند و در نهایت اکوسیستم بهتری شکل بگیرد باید خودش این مشکل را حل کند. آنها شرایط ویژه‌ای در رابطه با شرکت‌های تاکسیرانی داخلی‌شان در نظر گرفته‌اند که ما هم گفته‌ایم عینا همان را درنظر خواهیم گرفت. لذا این حرف‌ها فقط مانع تراشی و عقب انداختن حضور تپسی در کیش است.»
*** مانعی به اسم خودروهای لوکس
* سه: مخالفت با سیستم حمل و نقل آنلاین تپسی در کیش ظاهرا یک دلیل دیگر هم می‌تواند داشته باشد. در جزیره کیش به عنوان یک منطقه آزاد تجاری هیچ خودروی داخلی مثل پراید، پژو و … دیده نمی‌شود. خودروهای تحت مالکیت کشور فقط مجوزهای یک ماهه دارند و بعد از آن دیگر کسی نمی‌تواند با دستگاهی به جز خودروهای وارداتی منطقه آزاد در این جزیره ۹۱ کیلومتری بچرخد.
به همین دلیل هم زمزمه‌ها حاکی از این است که یک بار مجوز شرکت اینترنتی حمل و نقل را داده‌اند و دیگر به شرکت دیگری این مجوز را نمی‌دهند که البته از نظر منطقی این استدلال کمی ابهام دارد ولی فعلا با همین استدلال به صورت غیر رسمی راه ورود یک رقیب تاکسیرانی آنلاین بسته شده است. اعضای شرکت تپسی معتقد هستند که برای حل این مشکل هم آنها می‌توانند کلاس دیگری با یک قیمت گذاری دیگر فراهم کنند تا مشتری حق انتخاب بیشتری برای حمل و نقل خود داشته باشد.
*** تبعات انحصار برکیش
انحصار شرکت‌های داخلی باعث شده که تاکسی‌های قدیمی این جزیره خیلی از مسیرها را قبول نکنند یا بسیاری از سرویس‌ها را نپذیرند. به گفته یکی از شهروندان کیش «امروزه تمرکز بیشتر هتل‌ها با محله عرب‌ها فاصله زیادی دارد. تاکسی‌ها به همین دلیل مسیرهای داخلی طولانی را قبول نمی‌کنند و حضور یک رقیب برای آنها می‌تواند فعالیت‌های تاکسیرانی را در کیش منظم‌تر کند.» این اختلاف‌‌نظرها باعث شده که بعضی روزها هیچ کس مسئولیت جابه‌جایی کیشوندان و مسافران را برعهده نگیرد و مسافران میان آسمان و زمین سرگردان شوند.
