ضرر هر کاسب با اختلال در اینترنت: ۲۲میلیون تومان
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| در هفته‌های گذشته بارها درباره آسیبی که اختلال در اینترنت به کسبوکارهای مجازی وارد می‌کند، گفته شده و حتی چهره‌هایی مانند نماینده‌های مجلس از دولت خواسته‌اند که به نحوی این خسارت را جبران کند اما گمانه‌زنی‌ها در مورد میزان خسارت متفاوت بود. حالا اما یک داده قابل اتکا منتشر شده که بر‌اساس آن می‌توان برآورد دقیق‌تری داشت.
این داده‌ها را می‌توان از گزارش جدید شاپرک یا همان شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت به‌دست آورد که به تراکنش‌های مهرماه ۱۴۰۱ مربوط است. البته قبل از بررسی آمارهای شاپرک باید به این موضوع توجه داشت که این آمارها صرفا نمایی کلی از وضعیت کسب‌و‌کارها رسمی‌تر که درگاه پرداخت دارند را نشان می‌دهد و هزاران کسب‌و‌کاری که درگاه پرداخت ندارند و به روش‌هایی كه مانند کارت به کارت فعالیت می‌کنند را در بر‌نمی‌گیرد، گروهی که سهم بسیار بزرگی از تجارت مجازی را در ایران به خودشان اختصاص می‌دهند.
یک: نکته جالبی که در گزارش تازه شاپرک دیده می‌شود این است که بیشترین تاثیری که اختلال در اینترنت بر میزان خریدهای اینترنتی مردم گذاشته، خرید با موبایل بوده است که طبیعتا بخش عمده خریدهای مجازی را تشکیل می‌دهد. این گزارش می‌گوید که سهم ابزار پذیرش اینترنتی (خرید از طریق سایت) از تعداد کل تراکنش‌های بانکی در مهرماه ۴.۴۴درصد بوده است و این آمار کاهشی ۰.۴۱درصدی را نسبت به شهریور ۱۴۰۱ نشان می‌دهد. البته در شهریورماه هم تراکنش‌های اینترنتی کم شده بود و در واقع به‌طور کلی در ماه‌های گذشته میزان تراکنش‌های اینترنتی با کاهش مواجه بوده است اما این کاهش در مهرماه بسیار بیشتر بوده است به‌گونه‌ای که حجم نزدیک به هفت درصد تراکنش‌های اینترنتی از کل تراکنش‌ها در ماه‌های گذشته به حدود ۴.۴درصد در مهرماه رسیده است.
دو: نکته دیگری که در این گزارش دیده می‌شود و بیشتر میزان کاهش خریدهای اینترنتی را نشان می‌دهد، سرانه خرید اینترنتی است. این بخش نشان می‌دهد که اصل کاهش مربوط به خریدهای خرد بوده و آنچه میانگین را بالا برده خریدکننده‌های حرفه‌ای و عمده بوده‌اند. این را از کاهش محسوس تعداد تراکنش به‌ازای هر ابزار اینترنتی در مهرماه می‌توان فهمید. اینطور که شاپرک گزارش داده تعداد تراکنش به‌ازای هر ابزار اینترنتی در این ماه ۳۶۳ تراکنش بوده است که در مهرماه به ۲۹۵ تراکنش رسیده و کاهشی ۱۸.۶۳درصدی را تجربه کرده است.
البته بقیه روش‌های پرداخت شاپرکی یعنی خرید از سایت و اپلیکشین و کارتخوان برای مهرماه همگی ۳۸۹ تراکنش اعلام شده که این عدد نسبت به ماه قبل ۷.۳۰درصد کاهش نشان می‌دهد.
سه: نشانه دیگری که می‌گوید میل مردم به خرید اینترنتی کم شده، بررسی تعداد راه‌اندازی درگاه‌های جدید شاپرکی است. این را وقتی می‌فهمیم که تعداد سه ابزار فعال سیستمی یعنی اینترنتی، موبایلی و کارتخوان فروشگاهی را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که تعداد درگاه‌های مربوط به سایت و کارتخوان‌ها مثل تمام ماه‌های گذشته افزایشی بوده اما تعداد درگاه‌های موبایلی کاهش پیدا کرده است. به این شکل که تعداد درگاه‌های پذیرش اینترنتی رشدی ۷.۸۸درصدی داشته‌اند و تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی هم ۳.۱۱درصد رشد نشان می‌دهند اما تعداد ابزار پذیرش موبایلی با کاهشی ۲.۲۴درصدی مواجه بوده.
چهار: بررسی مبلغ خریدهای اینترنتی و تاثیر دادن ضریب تورم در آن هم نتیجه جالبی از بخشی از گزارش شاپرک به دست می‌دهد. بر‌اساس این گزارش در مهرماه سه هزار و ۷۱۱ میلیون تراکنش با ارزش بیشتر از هفت هزار و میلیارد ریال در شاپرک پردازش شده که نسبت به شهریورماه با کاهشی ۴.۲۴درصدی در تعداد و ۲.۱۴درصدی در ارزش ریالی مواجه بوده است. البته اگر این آمار را با مهرماه ۱۴۰۰ مقایسه کنیم، تعداد و مبلغ تراکنش‌ها ۱۳.۴۴درصد در تعداد و ۱۸.۱۴درصد از نظر مبلغی رشد کرده اما این نباید ما را به اشتباه بیندازد چون وقتی تورم نقطه به نقطه را نسبت به مهرماه سال قبل در نظر بگیریم، می‌بینیم که ارزش ریالی کل خریدهای اینترنتی که در شاپرک انجام شده بیشتر از ۲۰درصد کاهش پیدا کرده است.
پنج: گزارش شاپرک یک نکته فرعی دیگر هم دارد که اگرچه به اختلال‌های اخیر مربوط نیست اما مهم به‌نظر می‌رسد؛ اینکه شرکت الکترونیک کارت دماوند با سهم ۱۹.۵۱درصدی از کل تراکنش‌های شاپرکی در صدر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت قرار دارد و بعد از آن به‌پرداخت ملت و تجارت الکترونیکی پارسیان به‌ترتیب با سهم ۱۹.۴۸درصدی و ۱۴.۹۴درصدی رتبه‌های دوم و سوم را به‌خود اختصاص داده‌اند .
اما اصل نکته این است که سهم شرکت فراپردازان آروند امید (امیدپی) در مهرماه با ۸.۰۳درصد از کل تعداد تراکنش‌ها بوده و این شرکت جایگاه پنجم را به خودش اختصاص داده است، در حالی‌که امیدپی که پیش‌تر با نام سایان کارت شناخته می‌شد PSP زیرمجموعه بانک سپه است و تا پیش از اجرایی شدن طرح «مدیریت هدایت رایانه آرد و نان» و سپرده شدن اجرای آن به بانک سپه معمولاً سهم زیر یک درصد از کل تراکنش‌های شاپرکی داشت. این آمارها نشان می‌دهد که امتیاز بزرگی که دولت به بانک سپه داده تا چه اندازه برای این مجموعه سودآوری داشته است.
خبر خوب البته برای کسبوکارهای غیرمجازی
دعوا بر سر دریافت اینماد یک دعوای نسبتا قدیمی است که یک طرف آن وزارت صمت و چند نهاد دولتی دیگر قرار دارند که بر مقررات لازم برای دریافت اینماد که نماد اعتماد الکترونیک است پافشاری می‌کردند و سمت دیگر کسبوکارهای اینترنتی هستند که می‌گویند این مقررات آنقدر سختگیرانه هستند که خیلی از فعالان این حوزه موفق به رعایت آنها و دریافت اینماد نمی‌شوند.
به این ترتیب فشار بر کسب و کارها بیشتر شده و انگشت اتهام به سمت دولت در مورد هموار نکردن مسیر فعالیت اقتصادی اینترنتی باقی مانده است اما گویا تصمیم جدیدی که مدتی پیش گرفته شد بالاخره از سوی وزارت صمت ابلاغ شده و سنگ‌های قانونی گرفتن اینماد از پیش پای گروهی از این کسب‌و‌کارها برداشته شده است؛ به این صورت که «واحدهای صنفی دارای پروانه کسب فیزیکی از اتحادیه‌های سراسر کشور هنگام دریافت اینماد در رسته‌های مرتبط، الزامی به دریافت پروانه کسب جدید از اتحادیه کشوری صنف کسبوکارهای مجازی نداشته و صرفاً با ثبت اطلاعات پروانه کسب فیزیکی و استعلام برخط از سامانه ایرانیان اصناف، به‌صورت کاملاً سیستمی ظرف حداکثر چند ساعت اینماد به آنها اعطا خواهد شد.»
اما فعالیت‌هایی که ماهیت مجازی داشته یا معادلی در رسته فعالیت‌های فیزیکی ندارند یا طبق ضوابط اختصاصی ابلاغی دبیرخانه هیات عالی نظارت بر اصناف الزام به دریافت پروانه کسب مجازی دارند، همچنان نیازمند دریافت پروانه کسب مجازی از اتحادیه کشوری صنف کسبوکارهای مجازی خواهند بود.
