صداهای ماندگاری که دوبلورها به یادگار گذاشتند
روزنامه هفت صبح، احمد رنجبر | این دومین پرونده مفصلی است که در سه سال اخیر برای دوبلورهای کشورمان تدارک دیده‌ایم. سری قبل سراغ دوبلورهایی رفتیم که هنوز زنده بودند. حالا اما چند نفر از آن‌ها را از دست داده‌ایم. تازه‌ترین آن‌ها چنگیز جلیلوند است که در اوج توان به دلیل کرونا دنیا را ترک کرد. به مناسبت این اتفاق تلخ، سراغ سه صدای ماندگاری که از او در یادها مانده است رفته‌ایم.
اگرچه، باور داریم دوبلورها هرگز نمی‌‌میرند چون صدای‌شان همنشین شخصیت‌های ماندگار فیلم های ایرانی و خارجی است. بنای پرونده امروز، همین شخصیت‌ها هستند. یعنی از طریق کاراکترهای به‌یادماندنی، سراغ صدای آن‌ها رفته‌ایم. ابتدا درباره ویژگی دوبلورها و تاثیری که آن‌ها در مانایی شخصیت‌ها داشته‌اند، نوشته‌ایم و در ادامه کارنامه هر کدام مرور شده است.
می‌دانیم که این مقدار نمی‌تواند حق مطلب درباره صداهای مانای دوبلورهای کشورمان را ادا کند. این پرونده صرفا یک ادای احترام است و بس؛ آن هم توسط نسلی که با دوبله عاشق سینما شد. فراموش نمی‌کنیم: ایرج ناظریان ( فرمان فیلم قیصر)، حسین معمارزاده (بروس لی)، ابوالحسن تهامی‌نژاد (سانجیو کمار در نقش آقای تاکور)، نصرالله مدقالچی (آنتونی هاپکینز) تورج نصر ( لورل )،مهین کسمایی ( آدری هپبورن)ژاله کاظمی ( الیزابت تایلور، سوفیالورن) و …
*** استنلی / مارلون براندو / چنگیز جلیلوند
در چه فیلمی: اتوبوسی به نام هوس ساخته الیا کازان
راز ماندگاری: صدای چنگیز جلیلوند و تصویر مارلون براندو در اتوبوسی به نام هوس، جداناشدنی هستند؛آن هم فقط به یک دلیل مهم: دوبلور، شخصیت استنلی را به‌خوبی درک کرده و آن را باب‌طبع مخاطب ایرانی از فیلتر خود عبور داده است. حتی اگر کسی فقط بخشی از فیلم را ببیند پی می‌برد استنلی مردی قمار باز، دائم الخمر و ناسازگار است.
جلیلوند به‌خوبی می‌دانست واژه‌ها را چگونه ادا کند تا معرف شخصیت باشد. او پی برده بود، شخصیت نباید رسمی و مودبانه حرف بزند. پس به‌جای اینکه بگوید «نه بابا» ، معادل قابل درکش را به‌کار می‌برد: «نه با». این درک و درایت به همراه صدای مردانه و خسته جلیلوند روی شخصیت استنلی، هم کاراکتر را مانا کرده و هم فیلم را.
کجا بار دیگر جای بازیگر حرف زده: ۱۲ بار صدای جلیلوند به جای صدای براندو نشسته: زنده‌باد زاپاتا، شیرهای جوان، سربازهای یک چشم ، شعله‌های آتش و …
دیگر کاراکترهای مهم: او ۱۴ بار به جای سلمان خان و ۱۴ بار به جای شان کانری حرف زده.
ویژگی کلی صدا: چنگیز جلیلوند صدایی تربیت شده داشت و مثل موم در اختیارش بود. او تبحر ویژه‌ای در جان دادن به صدای شخصیت‌های خشن داشت و می‌توانست برای هر کدام تیپی متفاوت خلق کند. بهترین توصیف را خودش کرده: « من در حنجره‌ام می‌دانم کدام تار صوتی مخصوص چه نوع صدایی است و همه این‌ها تحت کنترل خودم است.»
*** راکی بالبوآ / سیلوستر استالونه
در چه فیلمی: راکی به کارگردانی سیلوستر استالونه و…
راز ماندگاری: شخصیت محبوب قهرمانی به نام راکی، وقتی جذاب‌تر و دوست داشتنی‌تر شد که صدای چنگیز جلیلوند روی آن قرار گرفت. این بار هم جلیلوند می‌دانست چگونه صدایش را با مختصات شخصیت هماهنگ کند. او راکی را مال خود کرد و شخصیتی تحویل داد که خصوصیات او همخوان با ذائقه مخاطب ایرانی است. بنابراین در ادبیات گفتاری راکی تغییری محسوس به‌وجود آورد تا جایی که شبیه قهرمان‌های فیلمفارسی شد! مثلا می‌گفت: «اسمت چیه لانتوری؟» یا از کلمه «باس» به جای « باید» ؛ «نیرم» بجای «ندارم» و … استفاده می‌‌کرد. جمع این ویژگی‌ها باعث شده تماشای راکی با دوبله فارسی دلچسب‌تر باشد!
کجا بار دیگر جای بازیگر حرف زده: جلیلوند علاوه بر مجموعه فیلم‌های راکی در بی‌مصرف‌ها (۱، ۲، ۳) ، رامبو ( ۲ ، ۳ و ۴ )، اسکار، به من برس،آدمکش‌ها و روشنایی روز به‌جای سیلوستر استالونه حرف زده است.
دیگر کاراکترهای مهم: او در ۱۵ فیلم دیگر به‌جای بهروز وثوقی، در ۱۲ فیلم به‌جای ناصر ملک مطیعی و در ۱۶ فیلم به‌جای ایرج قادری حرف زده است.
ویژگی کلی صدا مرد حنجره طلایی، آقای شیک، هنرمند همه فن حریف و … این‌ها صفت‌هایی است که برای چنگیز جلیلوند به کار برده می‌شود. او انسانی صاحب دانش، خوش مشرب و البته فروتن بود که صدایش خاطره‌ساز چند نسل شده است.
*** بلوندی / کلینت ایستوود / سعید مظفری
در چه فیلمی: خوب بد زشت به کارگردانی سرجو لئونه
راز ماندگاری: این سومین تجربه سعید مظفری بود که به‌جای کلینت ایستوود صحبت کرد. صدای او این بار، در فیلم خوب بد زشت، همگن با درونیات شخصیت بلوندی بود؛ یک شخصیت آرام اما زبل که سکوت‌هایی متناوب داشت و بین برخی کلمه‌هایش فاصله می‌گذاشت. مظفری در این فیلم صداسازی نکرده است و نخواسته شخصیت را بر اساس الگوهای ایرانی طراحی کند. راز موفقیت او در همین ریزه کاری است که اجازه داده شخصیت «غیر ایرانی»
بماند.
کجا بار دیگر جای بازیگر حرف زده: به خاطر یک مشت دلار، به خاطر چند دلار بیشتر و یک دنیای بی‌نقص دیگر فیلم‌هایی هستند که سعید مظفری به جای کلینت ایستوود صحبت کرده.
دیگر کاراکترهای مهم: صدای سعید مظفری را بارها روی شخصیت جکی جان، برد پیت، آمیتاب باچان و … شنیده‌ایم. چنگیز وثوقی، مجید مظفری و رضا رویگری بازیگران ایرانی هستند که سعید مظفری در چند فیلم به‌جای آن‌ها حرف زده است.
ویژگی کلی صدا :سعید مظفری این توانایی را دارد که همزمان صدای شخصیت مرد ماجراجوی هندی شود یا شخصیت یک مرد امروزی اروپایی را بگوید. نکته مهم این که او چندان اهل صدا سازی نیست و اجازه می‌دهد کار خودش را بکند. با این حال صدای سعید مظفری در فیلم‌های مختلف و همراه با شخصیت‌های متفاوت، هویت و ویژگی منحصربه‌فرد خود را دارد.
