شمس پهلوی و جنون دلار و الماس و مروارید
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | رسم است که از کاخ شمس در مهرشهر کرج به عنوان شاهکار معماری که در حال از دست رفتن است یاد کنند. شخصا و البته بدون تخصص معماری، این کاخ عمارت زشت و بی‌قواره‌ای است و نشانه‌ای از یک نوع بیهودگی پوچ و اشرافی. کاخی با ۸۸ اتاق! که فرانک لوید، معمار بزرگ آمریکایی در اراضی هبه‌شده به شمس ساخت و هزینه‌اش یک میلیون دلار از آب درآمد و سه‌برابر این رقم خرج تزئینات و دکوراسیون داخلی‌اش شد.
روزنامه «اگزامه» در سال ۱۳۵۲ نوشت: «کاخ مورد بحث دارای ۸۰ اتاق و ۲۰۰۰۰ مترمربع مساحت می‌باشد. بدون‌شک این قصر یکی از مجلل‌ترین قصرهای خصوصی می‌باشد که در قرن حاضر ساخته شده است… روتختی کاخ از ۳۵ مترمربع ابریشم که با نخ‌های طلایی تزئین شده تشکیل شده است.» این روزنامه همچنین گزارش می‌دهد «قصر مورد بحث همچنین دارای دریاچه مصنوعی، زمین گلف، باند هواپیما و هلی‌کوپتر و قنات روانی که ماهی قزل‌آلا به وفور پیدا می‌شود می‌باشد.»
بگذارید بحث را به سمت شمس پهلوی ببریم. خواهر بزرگ‌تر محمدرضا که برعکس اشرف تمایلی به حضور در مناسبات قدرت نداشت و به مردان خوش‌قدوقامت هم تمایل خاصی نداشت (برخلاف اشرف) درعوض و تا آخر عمر یک نفس ثروت اندوخت. یک نفس!
شمس درواقع هیچگونه استعداد خاصی نداشت. در خانواده یک نظامی میان‌رده متولد شد و در هفت‌سالگی‌اش ناگهان خود را دختر ارشد پادشاه ایران دید! او حتی فاقد آن شم و جسارت خواهرش در حوزه سیاست نیز بود. زن نسبتا خوش‌چهره‌ای بود که اگر در خانواده سلطنتی به دنیا نمی‌آمد هیج نقشی در تاریخ معاصر ایران نداشت.
او حتی اگر در خانواده سلطنتی یک کشور اروپایی به دنیا می‌آمد باز هم نمی‌توانست مثل ایران این‌گونه بر پایه رانت سلطنتی و سوءاستفاده از موقعیت خود ثروت‌اندوزی کند. شمس با فریدون جم ازدواج کرد و بعد از فوت پدرش از جم جدا شد و با عزت‌الله مین‌باشیان، استاد موسیقی‌اش ازدواج کرد. مین‌باشیان بعدها اسم فامیلی‌اش را تغییر داد و آن را متناسب با فامیلی همسرش به پهلبد تغییر داد.
پهلبد که یک ویولونیست متوسط بود، داماد سلطنتی شد و صدوسه سال عمر کرد و در سال ۱۳۹۲ فوت کرد! او از سال ۱۳۴۳ تا انقلاب وزیر فرهنگ بود. روابط خواهر بزرگ‌تر با محمدرضا طوری بود که شاه رغبتی به تغییر وزیر فرهنگ مادام‌العمر کشور نداشت، آن هم در دورانی که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگ و هنر کشور مستقیما زیر نظر دفتر فرح دیبا انجام می‌شد و روابط فرح و دوتا خواهرشوهر مشهورش هیچوقت حسنه نبود.
مادر فرح در خاطراتش نوشته است: «عمل زشتی که شمس انجام می‌داد، گرفتن مبالغ هنگفت از واردکنندگان اشیای گرانبها، طلا، جواهر و کالاهای پرقیمت بود. سرمایه‌داران به او باج می‌دادند و درمقابل، کالاهای خود را به عنوان دربار شاهنشاهی وارد مملکت می‌کردند و از هرگونه بازرسی و مالیات معاف می‌شدند.»
شمس در راه ثروت‌اندوزی از هیچگونه زدوبندی ابا نداشت. سرمایه‌دار موردعلاقه و شریک بیزینسش عموما ثابت پاسال بود. اولین اقدام شمس پهلوی تجارت الماس بود که در زمان حضور او در آفریقای جنوبی (زمان تبعید پدرش) انجام شد. به‌این‌ترتیب که الماس و سنگ‌های قیمتی مرغوب در آفریقای‌جنوبی شناسایی شده و با قیمت ارزان خریداری می‌شد و سپس با واسطه به ایران ارسال می‌شد تا چندین‌برابر به فروش برسد.
او رئیس شیروخورشید سرخ بود و با استفاده از امکانات حکومتی این موسسه به بیزینس‌ها‌ی خاص خود می‌رسید. او از همان ۲۱ سالگی فهمید که چه کارها می‌تواند با استفاده از نفوذ سلطنتی خود انجام دهد. مثلا یکی از بیزینس‌هایش ورود اتومبیل‌های لوکس و دورزدن تعرفه‌های گمرکی بود. او طی ۳۰ سال این بیزینس را ادامه داد.
از سال ۱۳۱۸ تا اوایل دهه ۵۰٫ مثلا در یک قلم و در سال ۱۳۴۶ او ۱۰ اتومبیل لوکس به ایران وارد کرد و آنها را با قیمت‌های کلان فروخت. از انواع شورولت و دوج تا مرسدس‌بنز‌های ۲۵۰٫ اسدالله علم در خاطرات تیرماه ۱۳۵۲ می‌نویسد: «والاحضرت شمس درحال‌حاضر در ایالات متحده به‌سر می‌برد… شاه گفت: متاسفانه باید بگویم این را هم باید حمل بر خودپسندی احمقانه او کرد که با همراهانش ۱۰ سگ و دوبرابر همین تعداد گربه به این‌طرف و آن‌طرف آمریکا جولان می‌دهد.»
از آن جمله زمین‌هایی که در اختیار شمس قرار گرفت روستایی به نام «شور قشلاق» بود که بعدها به مهرشهر تغییر نام داده بود. شمس تا قبل از تقسیم اراضی در سال ۴۱، سه هزار هکتار از اراضی مهرشهر را در تملک خود داشت.
پس از اصلاحات ارضی یک‌سوم آن را به روستاییان فروخت و مابقی را که مرغوب‌ترین زمین‌های آن ناحیه نیز به حساب می‌آمدند در تملک خود نگاه داشت و در قسمتی از آن کاخ معروف خود به نام مروارید را با بیش از ۱۱۰ هکتار زیربنا احداث کرد و بقیه زمین را نیز به تدریج به فروش رساند. سود حاصل از این خرید و فروش بسیار بالا بود، به‌طوری‌که تنها در سال ۱۳۵۰، ۸۰۰ میلیون تومان عاید شمس شد. هزینه زندگی سالانه شمس در سال ۱۳۴۹ پانزده میلیون تومان، ۱۳۵۰ بالغ بر ۲۰ میلیون تومان و در سال ۱۳۵۱ معادل ۲۵ میلیون تومان بوده است.
از کاخ مروارید در بالا برایتان گفتیم، اما بدانید که شمس کاخ‌ها و ویلاهای اشرافی بسیار بزرگی در سراسر آمریکا داشت، از جمله یک عمارت مجلل در واشنگتن که تا ۲۵ میلیون دلار خرید و فروش می‌شد. همینطور ویلایی بزرگ در آکاپولکو در مکزیک. شمس در ۴۳ سالگی به همراه شوهرش مسیحی شد و در عمارت‌ها و قصرهایش کلیسای شخصی مجللی برای خود تهیه می‌دید.شمس در سال ۱۳۷۴ در خانه مجللش در سانتاباربارای کالیفرنیا و در سن ۷۶ سالگی درگذشت و ثروت افسانه‌ای خود را برای فرزندانش باقی گذاشت.
