شطرنج بانک مرکزی با دلالان بازار ارز
روزنامه هفت صبح، گروه بازار| بازار ارز اولین روز هفته جدید را شلوغ و پرهیجان شروع کرد؛ با یک اتفاق مهم که به تصمیم قاطع بانک مرکزی برای تغییر شیوه فروش دلار دولتی مربوط می‌شود اما بعضی‌ها طوری وانمود کردند که انگار فروش ارز سهمیه‌ای کلا متوقف شده و قرار است با ورود حجم زیادی از تقاضا به بازار آزاد، مقدمات جهش دوباره دلار مهیا خواهد شود. آنها برای اینکه نظریه‌شان را اثبات کنند و آن را باورپذیر جلوه دهند، سیگنال افزایشی درهم را دستاویز قرار دادند و هرکاری کردند تا دلار دوباره بال و پر بگیرد.
اما خوشبختانه برخلاف انتظارشان، تقاضا در بازار ارز، چه برای ارز دولتی و چه برای ارز بازار آزاد، آنقدر ناچیز بود که دلار نادم و پشیمان سرش را پایین انداخت و مسیری که طی کرده بود را خلاف جهت به عقب برگشت. دیروز حتی درهم بدون مشتری ماند و تلاش‌هایش برای صعود به کانال هشت‌هزار‌تومان شکست خورد. این اتفاق دلار را هم به‌زیر کشید. باور کنید کل قضیه همین است اما اگر همچنان می‌خواهید بدانید پس از تغییر شیوه فروش دلار دولتی، چطور می‌شود برای سفر خارجی، تحصیل در خارج یا شرایط خاص پزشکی و… همچنان ارز سهمیه‌ای دریافت کرد، ضمانت می‌کنیم این نوشته همه‌چیز را به‌زبانی ساده و نرم توضیح می‌دهد.
روایت اول؛ کیش
بازار ارز به‌محض بازگشایی در اولین روز هفته با یک خبر روبه‌رو شد: بانک مرکزی فروش دلار دولتی به عموم مردم را متوقف می‌کند. اگر ماجرای تجمع مردم جلوی صرافی‌ها و سوءاستفاده‌های عجیب و غریب از اختلاف قیمت دلار دولتی و دلار بازار آزاد را بدانید، حتما این خبر را به‌معنای اعلام وضعیت سفید در بازار ارزیابی خواهید کرد.
یک: بازار ارز شنبه ششم آذر ۱۴۰۰ را هیجان‌زده آغاز کرد؛ واکنشی احساسی به انتشار بخشنامه بانک مرکزی در راستای ساماندهی بازار ارز. بخشنامه جدید بر لزوم فروش ارز در سرفصل‌های مشخص ۲۵ گانه تاکید دارد. به زبان ساده معنا و مفهوم انتشار چنین بخشنامه‌ای این است که فروش ارز سهمیه‌ای در صرافی‌ها به عموم مردم متوقف شده و از شنبه ششم آذر ۱۴۰۰ افراد قادر نیستند سهمیه ۲۲۰۰ دلاری خود را بدون حساب و کتاب تحویل بگیرند. لطفا به عبارت بدون حساب و کتاب توجه کنید!
دو: ارز سهمیه‌ای، دلار دولتی و دلار صرافی ملی؛ هر طور که صدایش کنید تفاوت چندانی در اصل ماجرا ندارد. طبق قانون، هر ایرانی می‌تواند در طول سال ۲۲۰۰ دلار سهمیه با نرخ دولتی دریافت کند. ارز سهمیه‌ای به این دلیل محبوب و دلنشین است که قیمتش گاهی با نرخ دلار بازار آزاد فاصله‌ای معنادار پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال دیروز صبح در ابتدای معاملات، قیمت دلار در بازار آزاد به ۲۹هزار و ۳۰۰تومان می‌رسید. در حالی که صرافی ملی قیمت دلار دولتی را ۲۷هزار و ۲۲۰تومان درنظر می‌گرفت. دو‌هزار و ۸۰تومان فاصله این وسط وجود دارد که می‌تواند سرمنشا فساد و رانت و… شود.
سه: کسی که امسال از سهمیه سالیانه ارز دولتی خود را استفاده نکرده، دیروز صبح می‌توانست رقم ۵۹ میلیون و ۸۴۴هزار‌تومان بدهد و ۲۲۰۰ دلار به قیمت ۲۷هزار و ۲۲۰تومان خریداری کند. همین فرد می‌توانست دلارها را چند متر آنطرف‌تر در بازار آزاد با قیمت ۲۹هزار و ۲۰۰تومان (نرخ خرید دلار) بفروشد. کل پول می‌شود ۶۴ میلیون و ۲۴۰هزار‌تومان که شامل چهار میلیون و ۳۹۶هزار‌تومان سود خالص می‌شود! بی‌دردسر و بدون زحمت که تنها لازم است برایش چند ساعت در صف بمانید…
چهار: هروقت فاصله قیمت دلار آزاد و دلار سهمیه‌ای زیاد می‌شود، صف جلوی صرافی‌ها کش می‌آید؛ مردم ناگهان متوجه می‌شوند می‌توانند در عرض چند ساعت، یکی، دو میلیون (حتی الان چهار میلیون) سود به جیب بزنند. بعضی‌ها سمیه‌شان را زیر پتو و بالش مخفی می‌کنند و به امید گرانی بیشتر دلار شب و روز را پشت سر می‌گذارند اما بعضی‌ها هم واقعا چشم‌هایشان برق می‌زند؛ نه از خوشحالی و شور و شعف، بلکه از خباثت و شرارت! دیگر همه می‌دانند که دست باندهایی سازمان‌یافته در کار است.
این دسته دلالان جلوی صرافی‌ها کمین می‌کنند یا افراد را فریب می‌دهند (حتی افراد معتاد یا بی‌خانمان) را و با اجاره کارت ملی، سهمیه دلارهای دولتی را با پول خودشان می‌گیرند. سود اختلاف قیمت دلار دولتی و دلار بازار آزاد معمولا به جیب این دسته می‌رود. آدم‌هایی که توان پرداخت یکجای ۵۹ میلیون و ۸۴۴هزار‌تومان را دارند، می‌توانند دلارها را در بازار آزاد بفروشند و در نهایت هم آنقدر رو دارند که فقط ۲۰۰، ۳۰۰ و نهایتا ۴۰۰هزار‌تومان کف دست صاحب کارت ملی بگذارند و بگویند برو به سلامت!
فعالیت باندهای سازمان‌یافته سوءاستفاده از اختلاف قیمت دلار دولتی و بازار آزاد در مدت اخیر شدت بیشتری پیدا کرده بود. کانون صرافان یکی، دو هفته پیش با انتشار اطلاعیه‌ای به اعضای خود هشدار داد و گفت فعالیت‌های مشکوک را رصد می‌کند. رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها تقریبا هر روز اخباری درباره ازدحام جلوی صرافی‌ها منتشر می‌کردند.
با این حال روز پنجشنبه چهارم آذرماه تصاویری روی خروجی خبرگزاری مهر قرار گرفت که نشان می‌داد شلوغی جلوی صرافی‌ها به اوج رسیده است و مردم بدون توجه به پروتکل‌های بهداشتی و بی‌ترس از کرونا، صف کشیده‌اند تا از قافله رانت خرید و فروش دلار دولتی عقب نمانند. نهایتا شنبه صبح بانک مرکزی قورباغه را قورت داد و اعلام کرد از این به‌بعد فروش ارز تنها در سرفصل‌های مشخص ۲۵ گانه انجام خواهد شد.
بیشتر بدانید | سرفصل‌های ۲۵ گانه فروش ارز در صرافی‌ها
فروش ارز بر اساس سرفصل‌های ۲۵ گانه یک تاکتیک نظارتی است که توسط بانک مرکزی اجرا می‌شود. هر بار که بازار با هجوم دلالان روبه‌رو شود، معمولا بانک مرکزی سراغ استفاده از این بخشنامه می‌رود. معنی و مفهوم آن این است که فروش ارز سهمیه‌ای به عموم مردم متوقف شده و دلار دولتی تنها به کسانی عرضه می‌شود که واقعا به آن نیاز دارند. مثلا کسی که قصد سفر به خارج کشور را دارد و امروز و فردا عازم است.
موارد دیگری هم در این فهرست وجود دارد: تخصیص ارز در سرفصل‌های خدماتی شامل ارز مسافرتی، زیارتی، درمانی، دانشجویی و دانش‌آموزی، هزینه شرکت‌های هواپیمایی ایرانی، هزینه شرکت‌های بیمه ایرانی، هزینه شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، هزینه حقوق و مزایای کارکنان خارجی شاغل در ایران، رانندگان ترانزیت، برگزاری همایش‌های بین‌المللی و اعطای جوایز جشنواره‌ها، آزمایش‌های علمی و گواهینامه‌های بین‌المللی، خرید امتیاز پخش فیلم، فرصت مطالعاتی، حق عضویت و ثبت‌نام در سازمان‌های بین‌المللی و چاپ مقالات علمی،
شرکت‌های اعزام‌کننده زائران به عتبات عالیات و عمره مفرده، ثبت‌نام در آزمون‌های بین‌المللی، حق‌الوکاله دعاوی خارجی، هزینه اشتراک شبکه‌های اطلاعاتی، شرکت در دوره‌های آموزشی و پژوهشی خارج از کشور، شرکت در امتحانات علمی و تخصصی خارج از کشور، خدمات کنسولی سفارتخانه‌های خارجی، هزینه‌های ارزی شرکت‌های مسافرتی و گردشگری، هزینه‌های حمل و ترانزیت و توزیع محموله‌های پستی و تبدیل مانده ریالی ناشی از خرید ارز اتباع خارجی و ارز ماموریتی می‌شود. اگر بتوانید ثابت کنید دلار دولتی را برای یکی از این موارد نیاز دارد، راه باز است و جاده دراز؛ پس کما فی‌السابق و بدون تغییر در شرایط فروش ارز، قادر خواهید بود مدارک مورد نیاز را تحویل بدهید و سهمیه دلار دولتی را تحویل بگیرید.
روایت دوم؛ کیش و مات
بعضی‌ها سود و منفعت‌شان در تداوم رانت ارز دولتی خلاصه می‌شود؛ برای همین از لحظه اعلام تغییر شیوه پرداخت ارز دولتی، روی طبل هیجان کوبیدند و طوری وانمود کردند که توقف فروش دلار دولتی به معنای کمبود دلار و افزایش تقاضا است.
پنج: داستان بازار ارز در روز شنبه ششم آذر ۱۴۰۰ را از صبح زود و لحظه بازگشایی بازار پی می‌گیریم. جایی که خبر رسیده بانک مرکزی با انتشار بخشنامه فروش ارز در صرافی‌های ملی را تنها بر اساس سرفصل‌های ۲۵گانه ادامه خواهد داد. بعضی‌ها طوری وانمود می‌کنند که این تصمیم باعث می‌شود بخشی از تفاضای خرید ارز به بازار آزاد انتقال پیدا کند، پس طبیعی است اگر قیمت‌ها آنجا بالا برود. خیلی شیک و مجلسی در شروع فعالیت بازار، قیمت دلار نسبت به روز پنجشنبه ۲۰۰تومان رشد کرد، یورو ۵۷۰هزار‌تومان گران شد، درهم ۶۰تومان قد کشید و لیر دوباره در مسیر صعودی گام برداشت. تا ساعت ۱۲ ظهر به‌نظر می‌رسید یکبار دیگر با روی تاریک و سیاه بازار ارز طرف‌حساب هستیم.
شش: آنهایی که ناامیدانه اخبار را دنبال می‌کردند، در ظهر روز شنبه ششم آذر تیتر زدند درهم در سقف! چند خبرگزاری نوشته‌هایی روی خروجی خود گذاشته‌اند با این سوژه که آیا دلار وارد کانال ۳۰هزار‌تومان می‌شود؟ اما اولین بارقه‌های امید در کانال‌های متعلق به خود دلالان روشن می‌شود.
جایی که نیمی از چشم‌ها به خریداران دوخته شده و نیمی از چشم‌ها مشغول پاییدن رفتار بقیه همکاران. با نزدیک شدن به ساعت ۱۴ ورق برگشت و نرخ‌های پیشنهادی در معاملات پشت‌خطی به زیر ۲۸هزار و ۲۰۰تومان سقوط کرد. حالا دیگر خود دلال‌ها هم حاضر نیستند دلار را با قیمتی بیشتر از این خریداری کنند. معجزه شده؟ نه! حکما تقاضا در بازار آنقدر زیاد نیست که بتواند روی آن حساب کرد و قیمت دلار را بالا برد.
هفت: قیمت دلار در ساعات پایانی روز شنبه ششم آذر به ۲۸هزار و ۱۲۰تومان رسید. یک هفته پیش در شنبه ۲۹ آبان، دلار بازار آزاد دست‌کم ۹۳۰تومان کمتر از این نرخ بود. در روز یکشنبه دلار را با قیمت ۲۸هزار و ۳۸۰تومان به مردم قالب کرده بودند و یک روز بعد، یعنی دوشنبه اول آذر قیمت دلار به ۲۸هزار و ۴۸۰تومان رسیده بود. ۲۸هزار و ۶۳۰تومان نرخ پایانی روز سه‌شنبه دوم آذر است. چهارشنبه سوم آذر قیمت دلار کانال‌شکنی کرد و ابتدا به ۲۹هزار و ۳۰۰تومان رسید.
اما در روز پنجشنبه با رسیدن به ۲۹هزار و ۸۰تومان اعلام کرد آماده عقب‌نشینی است. اتفاقی که می‌توانست به‌شکل طبیعی در روز شنبه ششم آذر رخ دهد اما با شیطنت دلال‌ها به تاخیر افتاد. حجم و میزان خباثت در مورد قیمت یورو مشهودتر است. قیمت پایانی یورو دیروز شنبه ۳۲هزار و ۹۶۰تومان بود در حالی که نیمه نخست معاملات با قیمت ۳۳هزار و ۱۴۰تومان به پایان رسید. این عدد همچنان با نرخ ۳۲هزار و ۵۷۰تومانی روز پنجشنبه هفته قبل فاصله دارد و اگر قیمت ۳۱هزار و ۸۰۰تومانی روز شنبه ۲۹ آبان را معیار قرار دهیم، خیلی راه باقی مانده است.
داستان قیمت درهم عجیب‌تر است. در ابتدای معاملات دیروز درهم را تا هفت‌هزار و ۹۷۵تومان بالا بردند. چون رشد قیمت درهم می‌تواند برای دلار سیگنال افزایشی بفرستد اما از آنجا که خدا جای حق نشسته، خریداری برای درهم پیدا نشد و برای ساعاتی شاهد نوسان منفی ۷۰تومانی قیمت آن بودیم. آن هم در شرایطی که معمولا درهم در هر روز با گام‌های پنج، ۱۰ و نهایتا ۱۵تومان نوسان می‌کند. ناتوانی قیمت درهم در عبور از کانال هشت‌هزار‌تومان، قطعا تاثیر مستقیمی روی عقب‌نشینی دلار تا ۲۹هزار و ۱۲۰تومان دارد و اجازه بدهید بگوییم امروز و فردا هم روز خدا خواهد بود. شاید خبرهای خوبی از وین برسد!
